Пайдалы қазбаларды байыту
Название | ЕКІ ВАЛЕНТТІ ТЕМІРДІҢ ТОТЫҒУЫНА ФЕРРОМАГНИТТІ МАТЕРИАЛДЫҢ ӘСЕРІ |
Авторы | Мендыханова Г.К., Тусупбаев Н. К., Умирбекова Н. С. (Алматы) |
Информация об авторах |
АҚ “Металлургия және кен байыту институты” байыту және флотореагенттер зертханасы, Алматы Мендыханова Г.К., ҚазҰТЗУмагистраны |
Реферат | Қышқылды ортада ауа және сутектің асқын тотығымен қоса түрлі мөлшердегі ферромагнитті катализаторды қолдана отырып, екі валентті темірдің үш валентті темірге тотығуы бойынша зерттеулер жүргізілді. Оңтайлы мөлшерде сутек асқын тотығын қолданатын болсақ, Fe2+ Fe3+ дейін тотығу ұзақтығы, наноразмерді ферромагнитті катализаторға қарағанда 6-10 есе аз. Сонымен қатар, тұрақты ферромагнитті катализаторға қарағанда, НФК катализаторын 200 есе аз тұтынамыз. Жер асты қойнауындағы (IV) уранды шаймалау үшін, оңтайлы стехиометриялық мөлшердегі сутек асқын тотығы мен НФК-ны қосып тиімді күкіртқышқылды шаймалау ерітіндісін алуға болады. Аз мөлшердегі ерітіндінің рН-1,5 болатын сутекті асқын тотығуына қарағанда, ТФК-ның қатысуымен алынатын (ІІІ) валентті темірдің шығу мөлшері жоғары екендігі анықталды. Процесс ұзақтығы 7200 сек. (ІІІ) валентті темірдің шығу мәні 38.2 %. Сонымен қатар, темірдің (ІІ) тотығу дәрежесі мен жылдамдығы, оттектің тотықсыздануы мен темірдің тотығуының жартлай реакциясының ТТП көрсеткішінің өзгеруіне тәуелді. |
Түйін сөздер: | ферромагниттік материал, темір купоросы, сутегі асқын тотығы, тотығу-тотықсыздану потенциалы (ТТП) |
Библиографический список |
|
Металлургия
Название | ТЕМІРЛІ БОКСИТТІ БАЙЕР-ГИДРОГРАНАТ ТЕХНОЛОГИЯСЫМЕН ӨҢДЕУГЕ АРНАЛҒАН ПИЛОТТЫ СЫНАҚ ҚОНДЫРҒЫСЫ |
Авторы | Абдулвалиев Р.А., Гладышев С.В., Позмогов В.А., Ахмадиева Н.К., Бейсембекова К.О. (Алматы) |
Информация об авторах |
АҚ «Металлургия және кен байыту институты», сазбалшық және алюминий зертханасы, Алматы Абдулвалиев Р.А., к.т.н., зертхана меңгерушісі |
Реферат | Алюминий тотығы өндірісі дамуының тенденциясын талдау жүргізіліп, жоғары сапалы бокситтің көлемі азайғаны анықталып, өндіріске төменсапалы құрамында алюминий бар шикізатты қолдану айғақталды. Лабораториялық зерттеу жұмыстары негізінде Қостанай облысындағы Көкталдың темірлі бокситті Байер – гидрогранат технологиясымен қайта өңдеу үшін блок-сұлба жасалды. Технологиялы сұлба 3 блоктан тұрады: Байер бұтағының қызыл тарабы; қызыл шламды гидрогранатты қайта өңдей блогы, оның ішіне көмір жағудағы күлден, содадан және әктен тұратын шикіқұрамды термиялық жолмен өңдеуден клинкер алып, алынған клинкер мен әк сүтпен және қызыл шламды ортамодульді ерітіндіде автоклавты шаймалау;ортамодульді алюминийлі ерітіндіні конверсиялау. Байер – гидрогранат технологиясын сынау үшін “Жер туралы ғылымдар, металлургия және байыту” акционерлі қоғамында пилотты қондырғы жасалды. Зерттеу көрсеткішілік бокситтан Al2O3 85,4% алынды, қызыл шламнан ерітіндіге 69,1 % Al2O3 алынды және бокситтан Al2O3 жалпы алынуы 95,63%. Жаңа алюминий тотығы өндірісін жасаудағы жобалы жұмыстын материалды балансы есептелініп, Технологиялы регламенті жасалды. Ұсынылған инновациялы Байер-гидрогранат технологиясы экономиялы тиімді, экологиялы қауіпсіз төменсапалы темірлі бокситтен алюминий тотығы өндірісін құруға технологиялық база ретінде қарастыруға болады. |
Түйінді сөздер: | темірлі боксит, қызыл шлам, пилотты қондырғы, блок-сұлба, стандартталмаған қондырғы |
Библиографический список |
|
Тақырыбы | СЕЛЕН – ТЕЛЛУР БАЛҚЫМА жүЙЕСІНІҢ үСТІНДЕГІ ҚұРАУшЫЛАРДЫҢ БУ ҚЫСЫМЫ |
Авторлар | Бурабаева Н.М., Володин В.Н., Требухов С.А., Тулеутай Ф.Х., Ерсайынова А.А. (Алматы) |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Металлургия және кен байыту институты», вакуумдық үрдістер зертханасы, Алматы Бурабаева Н.М.,к.т.н., ғылыми қызметкер, Nuri_eng@mail.ru Володин В.Н., д.т.н., физ.-мат. ғылымдарының докторы, бас ғылыми қызметкер Требухов С.А., к.т.н., зам. генерального директора Тулеутай Ф.Х., инженер Ерсайынова А.А., магистрант НАО «Каз НИТУ» |
Реферат | Селен – теллур жүйесінің физика-химиялық зерттеулердің барлығын саралаудың негізінде құраушылардың бу қысымын анықтау әдістемесі таңдалды, ол балқымалардың үстіндегі жиынтық бу қысымының қайнау нүктелері анықтап кейін булы фазадағы элементтердің үлесің есептейді, бұл ерітіндінің қайнау температурасында статикалық әдіспен алынған конденсаттың сараптамасы арқылы анықталған. Қайнау температурасы жиынтық бу қысымы мен атмосфералық қысымның (101325 Па) тең шығуынан есептелді. Температура-концентрациялы тәуелділік түрінде ұсынылған селен мен теллур ерітінділерінің үстіндегі селеннің парциалды бу қысымы, сонымен қатар Гиббс-Дюгем теңдеуің интегралдау арқылы алынған аналогты тәуелділік түрінде ұсынылған теллурдың парциалды бу қысымы анықталды. 550 оС (823 К) және 650 оС (923 К) температуралары үшін парциалдық және жиынтықтық тәуелділіктерді бейнелеу селен негізіндегі балқымалар компоненттерінің жиынтықтық бу қысымы практакалық түрде оның парциалды қысымына тең екенін, сонымен қоса компоненттердің жиынтықтық бу қысымының қисықтағы минимумы бары теллурлы құрамның шеттерінің қасында екенін көрсетті. Экстремумның куәлік еткендей азеотроптық қоспа – қайнаған сұйықтықтың бөлінбегендігін көрсетеді, ол балқыманың буланғандағы құрамы булы фазадағы құрамға ұқсас. Демек селен мен теллурды селен мен азеотроптық қоспа немесе теллур мен азеотроптық қоспа болып дистилляциялық бөлінуі мүмкін. Соңғысы жүйенің элементтерге дистилляциялық әдістермен бөлінуді қиындататын себеп болып табылады. |
Түйінді сөздер: | селен, теллур, екілік жүйе, балқыма, бу қысымы, қайнау нүктесі әдісі, бөлінбейтін қайнаған сұйықтық, азеотроп. |
Библиографический список |
|
Название | ТЕХНИКАЛЫҚ АММОНИЙ ПЕРРЕНАТЫН ҚАЙТА КРИСТАЛДАҒАН КЕЗДЕГІ ҚОСПА ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ жүРУ ТӘРТІБІНЕ ҚАНЫҒУ КОЭФФИЦИЕНТТІНІҢ ӘСЕРІ |
Авторы | Загородняя А. Н., Линник К. А, Шарипова А. С., Абишева З.С. (Алматы) |
Информация об авторах |
АҚ “Металлургия және кен байыту институты”, сирек шашыранқы элементтер зертханасы, Алматы Загородняя А. Н., д. т. н., профессор, бас ғылыми қызметкер,alinazag39@mail.ru |
Реферат | Мақалада, техникалық аммоний перренатын (ТАМ) қайта кристалдай отырып, таза аммоний перренатын (ТАП) алғандағы кірме-элементтердің жүру тәртібінің зерттеу нәтижелері келтірілді. Яғни 95 0С пен 20 0С –та, NH4ReO4 ерігіштігін есептей отырып, 0,4 бастап 1,2 – 4,4 аралығындағы қайта қанықтыру коэффициенттінің әсері ( зерттелінді. Қайта кристалдау тәжірибелік жұмыстарын жүргізу үшін, дәстүрлік қондырғылар жетілдірілді. Жұмыста, экстракциялық технологиямен алынған өндірістік ТАМ қолданылды, оның мас. % құрамы: 65,0 Re, 0,088 K, 0,0009 Fe, 0,022 Na, 0,031 Zn, 0,063 Cd, 0,008 Pb, 0,0002 Ni; әрі ылғалдылығы – 9,8 құрайды. Басқа да элементтердің (Al, Ca, Mg, Mn, Mo, Cu) мөлшері табылмады. Тұздың түсі ақшылсары, әрі сепкілді қара түстер кіреді. Рентгендіфазалық талдау нәтижелері бойынша, негізгі тұз NH4ReO4 түрінде көрсетілді. ТАП қайта қанығып қыздырылған ерітінділерін салқындату кезінде, тұнбаның түзілу температурасы (19 – 51 0С), тұнбаның шығымы (16,29 – 73,0 %) және ондағы K (72,9 – 99,9 %), Re (14 – 75,7 %), Na (72,9 – 84,4 %), Zn (45 – 60,3 %), Cd (30 – 44,6 %) бөліп алу дәрежесінің жоғарлайтындылығы бекітілді. NH4ReO4 тұнбаның (шөгіндінің) бастапқы фазасы болып табылады. Кристаллдау коэффициенті (анағұрлым төмен > 1) есептелінді, әрі ондағы таралым 16,15 – 400 жоғарылайды. Өзекті ерітіндідегі элементтердің тепе-теңдік концентрациясы жоғарлаған сайын, олар әртүрлі өзгеріп отырады, демек: Re (44 – 46 г/дм3), мг/ дм3: K (19,51– 0,2 мг/дм3), Na (4,08 – 8,5 мг/дм3), Zn (13,5 – 36,2 мг/дм3), Cd (4,2 – 13,2 мг/дм3), Fe (0,72 – 2,7 мг/дм3), Ni (0,3 – 0,4 мг/дм3). Өзекті ерітінділерден булау және кристаллдау әдістерін бірге қолданғандағы ТАМ тұздары алынды. Қоспасыз таза NH4ReO4 және оның: (АР-1, 64,36 %), (АР-0, 54,81; 42,28 %), 2,8 – 4,4 (АР-00, 34,41 – 18,33 %) үлесі, бастапқы ерітіндіге тәуелді. Қажетті маркалы тұздарды алу үшін, көрсеткіштердің есептемелік сипаттамасы берілді. |
Түйінді сөздер: | таза, техникалық аммоний перренаты; қайтакристалдау, қайта қанықтыру коэффициенті |
Библиографический список |
|
Название | УРАНҚУРАМДЫ шИКІЗАТТАН УРАНДЫ АЛУ |
Авторы | Кенжалиев Б.К., Беркинбаева А.Н., Досымбаева З.Д., Шарипов Р.Х.,. Чукманова М.Т. (Алматы) |
Информация об авторах |
АҚ “Металлургия және кен байту институты”, Алматы Кенжалиев Б.К., д.т.н., профессор, директор, АҚ «КБТУ» проректоры АҚ «Қазақстанско-Британ техникалық университеті», Алматы Беркинбаева А.Н., к.т.н., аға ғылыми қызметкер |
Реферат | Мақалада стационарлық жағдайда уран кен орнының уран(IV)-тен уран (VI)-ға дейінгі күкіртқышқылды каталитикалық тотығу зерттеулерінің нәтижелері көрсетілген. Аталған кен орнының кенінде (уран тотығына есептегенде уранның құрамы 17,18 %)құрамы жалпы баланстағы уранның минералдануы 95%-тен кем емес негізгі минерал коффинит U[SiO4] болып табылады. Шаймалау бойынша зерттеулер үшвалентті темір, күкіртқышқылды аммоний және натрий пероксобораты ерітінділерінің пайдалануымен жүргізілді. М-1 катализаторының уранды тотықтыру бойынша тиімділігі анықталды. Еруі қиын құрамында ураны бар кендерден М-1 катализаторының қатысында күкіртқышқылды шаймалаумен уранды бөліп алуды арттыру зерттелді.М-1 катализаторын интенсификатор ретінде қолданған кездегі қаттының сұйыққа қатынасын 1:4 дейін арттырғанда уранның ерітіндідегі концентрациясы артады, ары қарай арттырғанда уранның құрамы тұрақталады және ол 86 мг/дм3 тең. Уранның ерітіндіге өтудегі технологиялық процесстердің тиімділігіне әр түрлі уранды кен орындарының минералдық ерекшеліктерінің әсерін зерттеу керектігіне шешім жасалды. Термодинамикалық мәліметтер бойынша IV-валентті уранның күкірт қышқылымен реакцияға түсу ықтималдығы VIвалентті уранның реакцияға түсу ықтималдығынан сәл жоғары. |
Түйін сөздер: | уран, күкіртқышқылды шаймалау, катализатор, тотықтырғыш, термодинамикалық талдау |
Библиографический список |
|
Тақырыбы | ТИТАН ҚОжЫ МЕН СОДАНЫҢ КүЙЕжЕНТЕГІНЕН ҚұРАЛҒАН ҚОСПАЛАРДЫ СУМЕН ЕРІТІНДІЛЕУ |
Авторлар | Найманбаев М.А., Лохова Н.Г., Абишева А.Е., Малдыбаев Г.К., Акчулакова С.Т. (Алматы) |
Авторлар туралы мәлімет |
АҚ «Металлургия және кен байыту институты», титан және сирек қиынбалқиытн металдар зертханасы, Алматы Найманбаев М.А., к.т.н., зертхана менгерушісі, madali_2011@inbox.ru Акчулакова С.Т., к.т.н., жетекші ғылыми қызметкер, физикалық әдіснама зерханасында |
Реферат | Титан магнетитті концентраттарын балқыту процессінен шыққан титан қожының сапасын жоғарлату үшін, оны содамен күйдіріп, ары қарай сумен шаймалай отырып, құрамындағы қоспаларын сол ерітіндіге бөліп алуға болады. Нақты осы технологиялық әдіс таза диоксид титанын алу үшін қолданылады. Күйіндіні сулы ерітіндіде шаймалау кезінде натрий титанатының структурасы сақталынып тұрады. Бұл процессте Na+ ионының Н+ ионына ауысы байқалмайды. Күйінді компоненттері сумен әрекеттескенде марганец, алюминий, кремний және темірден, – марганец диоксиді, натрий алюминаты, пироп және гематит секілді жаңа қосылыстар пайда болады. Экспериментті түрде титан қожысымен содадан тұратын күйіндіні сумен шаймалау кезінде оптимальді шарттар анықталды: температура 50 °С, уақыт ұзақтығы 20 мин, Қ:С=1:5, ұнтақ ірілігі 40-63 мкм. Осы шарттарды ұстана отырып ерітіндіге 96,2 ванадий, 86,7 хром, 47,4 натрий, 11,7 алюминий және 10,4 % кремнийді өткізуге болады. |
Түйінді сөздер: | титан қожы, оттекті күйдіру, сумен шаймалау, рентгенді фазалы анализ, натрий титанаты, қоспалар. |
Библиографический список |
|
Название | ТОТЫҚҚАН ҚОРҒАСЫН-МЫРЫш БАРИТТІ КЕНДЕРДІ КЕшЕНДІ ӨҢДЕГЕНДЕГІ КүЙЕжЕНТЕКТЕЛУ үРДІСІНДЕ ФАЗАЛАРДЫҢ ТүЗІЛУІ |
Авторы | Соколовская Л. В.,. Квятковский С. А., Семенова А. С.,. Ким Л. П., Сейсембаев Р. С. (Алматы) |
Информация об авторах |
АҚ «Металлургия және кен байыту институты», пирометаллургия және ауыр түсті металдар зертханасы, Алматы Соколовская Л. В., к.т.н., аға ғылыми қызметкер |
Реферат | Алашпай кен орнындағы тотықты қорғасын-мырыш-барит кенін біріктіру кезіндегі фаза түзілу үрдісі зерттелінді. Тотықты кендерді кешенді өңдеудің технологилық сұлбасына, металлургиялық тиотұздарды қолдана отырып, біріктіру (жымдастыру), шаймалау, сүзіндіні алу, оны балқыту арқылы қорғасын және мырыштық қожға бөлу, сульфидті-сілтілі ерітіндіні барийді бөліп алу әдістері кіреді. Шихтаны біріктіру кезіндегі фаза түзілу үрдісі зерттелінді, яғни 400-900 0С аралықтағы температураның қажеттілігі, шихтаның құрамына қарай біріктуру (күйежентіктеу) ұзақтығы 2-2,5 сағ. ондағы, натрий сульфатының шихтадағы үлесі 20-30 % аралығында өзгерді, көміртек құрамды тотықсыздандырғы 12 ден 15 %-ға аралығы зерттелінді. Алашпай кен орнындағы тотықты кендерді біріктірген кезде, түсті металдардағы тиотұздар 550 0С жоғары температурада түзілетіндігі бекітілді. Ал 575 0С-тан жоғары температурада Pb1-xNaxS түрдегі қатты ерітінділер, 600-610 0С-та, Na2ZnS және Na2ZnS4 қосылыстары түзілді. 600 0С-тан жоғары температурада, барий метасиликатының BaSiO3, сульфатты қосылыстардың (BaSO3)0,3(SO4)0,7 фазатүзілуі байқалады, әрі үздіксіз қатты ерітінділерде 2BaO*3SiO2, 5BaO*8SiO2, 4BaO*6SiO2, 2BaO*4SiO2 пайда болады. Температура 800 0С-тан жоғарыласы барийдің келесі тиотұздарының BaCu2S4Sn, BaFe2S4, Ba3FeS5, Ba9Fe4S15 пайда болуына әкеліп соғады. Температураның 900 0С-ға дейін көтеріліуі барий сульфидінің пайда болуына және тиотұздардың сульфидтерге дейін ыдырауына әкеледі, мышьяк және күкірт сияқты ұшқыш компоненттердің қарқындылығы байқалады. Шихтада, натрий сульфаты мен көміртек құрамды тотықсыздандырғышті үлесі жоғарласа тиоқосылыстардағы натрий үлесінің жоғарлауыны байланысты, біріктіруге әкеліп соғады керісінше біріктірудегі металдардың үлесі төмендейді. Алашпай кен орнындағы тотықты кендер жүйесінде, 750850 0С температурада, Na2SO4 үлесі 25 % ел, көміртек құрамды тотықсыздандырғыш 12-15 % болғанда ұрақты жағдайда натрий сульфаты мен көміртек құрамды тотықсыздандырғыш түсті металдардағы тиотұздары түзіледі. |
Түйінді сөздер: | тотықты кендер, натрий сульфаты, көміртек құрамды тотықсыздандырғыш, төменгі температурада біріктіру, түсті металдардың тиотұздары, натрий сульфиді. |
Библиографический список |
|
Название | АҚТОҒАЙ жӘНЕ БОЗшАКӨЛ КЕНОРЫНДАРЫНЫҢ ТОТЫҚҚАН МЫСҚұРАМДЫ КЕНДЕРІН НИКОЛАЕВСК КОНЦЕНТРАТЫМЕН БАЛҚЫТУ |
Авторы | Шамгунов А.С., Квятковский С.А., Семенова А.С., Сейсембаев Р.С., Омирзаков Б.А. (Алматы) |
Информация об авторах |
АҚ “Металлургия және кен байыту институты”, пирометаллургия және ауыр түсті металдар зертханасы, Алматы Шамгунов А.С., ғылыми қызметкер |
Реферат | Мақала Ақтоғай, Бозшакөл және Николаевский кенорындарының тотыққан кен балқымасының нәтижелері келтірілген. Кендер келесідей химиялық құрамнан тұрады, %: Ақтоғай – SiO2 – 64,56, CaO – 1,53, S – 0,03, MgO – 0,0, Fe – 1,44, Cu – 0,32, Al2O3 – 0,0; Бозшакөл – SiO2 -55,2, CaO 0,18, S – 0,0, MgO 1,22, Fe – 0,0, Cu – 1,79, Al2O3 – 17,99, Николаевский концентрат – SiO2 – 3,6, CaO – 0,91, S – 35,17, MgO – 1,22, Fe – 27,5, Cu – 17,5, Al2O3 – 1,54. Тәжірибе 1350, 1400 және 1450 оС температура аралығында Ақтоғай және Бозшакөл кенорнының кендері мөлшерінің қатынасы әрбір температура үшін 1:4, 2:3, 3:2, 4:1 ретінде өзгеріп отырды. Алынған штейнді балқымалардың нәтижелері химиялық сараптамаға берілді, нәтижесінде құрамында мыс, темір, күкірт, мырыш, қорғасын сонымен қатар алтын және күміс бар екендігі анықталды. Алынған кождар рентгенфазалық сараптау бойынша зерттелді. Сараптама барысында алынған нәтижелер мысқұрамды шикізатты балқытуға арналған арнайы компьютерлік программамен есептеу барысында десульфуризацияның 42-45% дәрежесінде балқыманың алыну мүмкіндігін көрсетті. Ақтоғай және Бозшакөл кенорындарының тотыққан кендерінен жасалған қождаманы балқыту барысында тиімді қождама құрамы анықталды. Жұмыстың жаңалығы Ақтоғай және Бозшакөл кенорындарының тотыққан кендері қолжетімді материал болғандықтан автогенді балқыту шынытасқұрамдас ретінде қолдану бұрын ұсынылмаған. Берілген анықтамалар Қазақстанда жұмыс жасап жатқан зауыттарда қолдануға мүмкіндік береді, сонымен қатар мысбалқыту өнеркәсіптеріндеде. Жүргізілген зерттеулер флюстік материал ретінде толықтай қолдануға мүмкіндік береді. Зерттеулер нәтижесі мысты концентратын балқыту және Ақтоғай, Бозшакөл кенорындарының тотыққан кендерін шынытасқұрамдас ретінде Ванюков пештерінде қолданылатын болады. |
Түйін сөздер: | мысты кендер, тотыққан кендер, сульфидті мысты концентрат, штейн, қож, қоспа, пирометаллургия. |
Библиографический список |
|
Физика-химиялық зерттеулер
Название | ТӨМЕН ҚЫСЫМДАҒЫ ТЕМІР – СЕЛЕННІҢ ФАЗАЛЫҚ ДИАГРАММАСЫ |
Авторы | Володин В.Н., Требухов С.А., Бурабаева Н.М., Ниценко А.В., Касымжанова А.К. (Алматы) |
Информация об авторах |
АҚ «Металлургия және кен байыту институты», вакуумдық үрдістер зертханасы, Алматы Володин В.Н., д.т.н., физ.-мат. ғылымдарының докторы, бас ғылыми қызметкер |
Реферат | Темір моноселениді мен элементті селеннің бу қысымдарының шамаларына негізделіп 100 Па қысымда темір – селен тепе-тең күй диаграммасы тұрғызылды, конденсацияланған кристалды, булы және сұйық фазалардың шекараларының қатар жүру шектері анықталды. Конденсацияланған және булы фазалардың шекараларының қатар жүру шектері селеннің темірде және темір моноселенидінің темірдегі араластырылған ерітіндісін ақтық тіршілік етуін жорамалдап есептелген. Ерітінділердің қайнау температурасы үзінді анықталды, себебі FeSe – FeSe2 және (γFe) құрамдарына тиісінше концентрациялы аралықтар үшін термодинамикалық константасының жоқтығы. Бу мен балқыманың қатар өмір сүру шекараларын есептегенде қайнау температурасын құраушылардың парциалды бу қысымы 100 Па-ға тең кездегі температураға теңдей алдық, ал булы фазаның құрамын компоненттің парциалды қысымының соммарлы қысымға қатынасындай етіп анықтадық. Фазалардың қатар өмір сүру шектерінің араласуы және диаграммадағы шекараларының орналасуы булы фазаның құрамы толығымен темірдің қайнау температурасына дейін элементті селеннен тұратының куәлік етеді. Темір қоспалары бар селен құраушы шикізатты вакуумтермиялық өңдеу кезінде дистилляциядан кейін қалдықта темірдің көбінесе темір диселениді түрінде концентрациялануын күтуге болады. Селен мен кострукторлық болатты арнайы дистилляциялық үрдіс жүргізе отырып әрекеттесуін қарастырып, селенді тазалауда және селен құраушы материалдарды дистилляциялық бөлу үрдістерін темір селенидінің пайда болуы жағына тепетеңдік жылжып кетпес үшін периодтты режимде жүргізу мақсатқа сәйкес деген тұжырым жасалды. |
Түйін сөздер: | селен, темір моноселениді, темір диселениді, бу қысымы, күй диаграммасы, қайнау, бу құрамы, дистилляция, қысым. |
Библиографический список |
|
Тақырыбы | СУЛЫ ЕРІТІНДІЛЕРДЕН КАДМИЙ (II) ИОНДАРЫН АЛУ үшІН ҚОЛДАНЫЛАТЫН БЕНТОНИТ САЗЫНЫҢ НЕГІЗІНДЕГІ ТүРЛЕНДІРІЛГЕН СОРБЕНТТЕР |
Авторлар | Имангалиева А.Н., Сейлханова Г.А., Акбаева Д.Н., Рахым А.Б., Кенжалина Ж.Ж. (Алматы) |
Авторлар туралы мәлімет |
Әль-Фараби атындағы Қазақь ұлттық университеті, Алматы Имангалиева А.Н., докторант, Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.”> runia_i91@mail.ru |
Реферат | Бұл жұмыста динозаврлы кен орынның бентонит сазды полимермен (полиэтиленгликоль) модификацияланған сорбенттің текстуралық және сорбциялық сипаттамаларының нәтижелері ұсынылған. Мұнда іс жүзінде БС түрлендіру арқылы барлық адсорбция және текстуралық сипаттамаларын айтарлықтай жақсартылғаны көрсетілген: 3 м2/г тең БЭТ әдісі бойынша алынған бастапқы БС меншікті бетінің ауданы 16 есе өсті және 32 м2/г болды. Сканды электрондық микроскопия (СЭМ) нәтижелерін талдау және йоддың адсобциялық активтілігі арттырылған арқылы түрлендірілген сорбенттің беті негізінен біртексіз болып бейнеленгенің және олардың микропоралардың орташа мөлшері 1,71 нм тең екені табылды. Ленгмюр және Фрейндлих теориялары бойынша Cd2+ иондарының сорбция тұрақтылары есептелген, олардың мәндері 173,160 (дм3∙мг-1) мен 258,820 (мг∙г-1)(дм3∙г-1)n, сәйкесінше тең. Кадмий иондарының адсорбция процесі Ленгмюр мономолекулярлық сорбциялық қабатының қалыптасу теориясына сәйкес келеді, ол адсорбент бетінде белсенді орталықтары болуымен сипатталады. Статикалық жағдайда Cd2+ иондарының сорбциялық процесінің оңтайлы жағдайлары табылған: модификатор саны 1%, реагент байланыс уақыты – 20 мин, кадмий иондарының өндіру дәрежесі (99,0 ± 1,0) % жетеді. Бентонит сазы негізінде алынған сорбентті ағынды суларды кадмий иондарынан тазалау үшін пайдалануға болады. Бұл экология және қоршаған ортаны қорғау саласындағы өзекті мәселелерінің біреуін шешуге көмектеседі. . |
Түйінді сөздер: | бентонит сазы, полиэтиленгликоль, кадмий, сорбция, адсорбция изотермасы |
Библиографический список |
Elouear Z., Bouzid J., Boujelben N., Feki M., Jamoussi F., Montiel A. Heavy metal removal from aqueous solutions by activated phosphate rock // J. Hazard. Mater. – 2008 – № 156 – P. 412-420. Jamil T.S., Ibrahim H.S., Abd El-Maksoud I.H., El-Wakeel S.T. Application of zeolite prepared from Egyptian kaolin for removal of heavy metals: I. Optimum conditions // Desalination – 2010 – № 258 – P. 34–40. Prasad M., Xu H.Y., Saxena S. Multi-component sorption of Pb (II), Cu (II) and Zn (II) onto low-cost mineral adsorbent // J. Hazard. Mater. – 2008 – № 154 – P. 221-229. Pagnanelli F., Mainelli S., Vegliò F., Toro L. Heavy metal removal by olivepomace: biosorbent characterization and equilibrium modeling // Chem. Eng.Sci. – 2003 – № 58 – P. 4709-4717. Miretzky P., Saralegui A., Cirelli A.F. Simultaneous heavy metal removal mechanism by dead macrophytes // Chemosphere – 2006 – № 62 – P. 247-254 Савич В.И., Парахин Н.В., Сычев В.Г., Степанова Л., Лобков В.Т., Амергужин Х.А., Щербаков А.Ю., Романчик Е.А. Почвенная экология. – Орел: Орел ГАУ, 2002. – C. 546 Petrus R., Warchol J.K. Heavy metal removal by clinoptilolite. An equilibrium study in multi-component systems // Water Res. – 2005 – № 39 – P. 819-830. Sprynskyy M., Buszewski B., Terzyk A.P., Namiesnik J. Study of the selection mechanism of heavy metal (Pb2+, Cu2+, Ni2+, and Cd2+) adsorption on clinoptilolite // J. Colloid Interface Sci. – 2006 – № 304 – P. 21-28. Kobya M., Demirbas E., Senturk E., Incea M. Adsorption of heavy metal ions fromaqueous solutions by activated carbon prepared from apricot stone // Bioresour.Technol. – 2005 – № 96 – P. 1518-1521. Rauf N., Ikram M., Tahir S. Adsorption Studies of Cu (II) from aqueous/acidic solutions onto bentonite // Adsorption Sci. Technol. – 1999 – № 17 – P. 431. Banat F., Al-Asheh S. Biosorption of phenol by chicken feathers // Environ. Eng. Policy. – 2000– № 2 – P. 85. Youssef A.M., El-Nabarawy Th., Samra S.E. Sorption properties of chemically-activated carbons 1. Sorption of cadmium (II) ions // J. Colloids Surf. A. – 2004 – № 235 – P. 153-163. Гамзаева У. Г., Татаева С. Д., Ахмедов С. А. Групповое концентрирование Zn, Cu, Cr и Mn модифицированными сорбентами и их определение в биологических объектах // Материалы 5 Всероссийск. конф. по анализу объектов окружающей среды с межд. участием – СПб, 2003. – С. 313. Самохин С.П., Бикмухаметова О.Р., Пожарская Г.И. Агрегация в водных растворах полиэтиленгликоля // Науч. труды Института теплофизики УРО РАН 1 – Екатеринбург, 1997. – С. 159-167. Брунауэр С. Адсорбция газов и паров. Т. 1. – М.: ИЛ, 1948. – С. 783. ГОСТ 12852.6-77. Бетон ячеистый. Метод определения сорбционной влажности. Введен с 01.07.1978. – М.: Государственный стандарт союза, 1980. ГОСТ РФ 55960-2014. Уголь активированный. Стандартный метод определения зольности. Введен с 2010.07.01. – М.: Стандартинформ, 2011. – С. 36. ГОСТ ISO 1304-2013 Ингредиенты резиновой смеси. Углерод технический гранулированный. Определение числа адсорбции йода. Введен с 2008.07.01. – М.: Стандартинформ, 2009. Green-Ruiz C., Rodriguez-Tirado V., Gomez-Gil B. Cadmium and zinc removal from aqueous solutions by Bacillus jeotgali: pH, salinity and temperature effects // Bioresource. Technol. – 2008, № 99 – P. 3864-3870. Dang V.B.H., Doan H.D., Dang-Vu T., Lohi A. Equilibrium and kinetics of biosorption of cadmium (II) and copper (II) ions by wheat straw // Bioresour. Technol. – 2009, № 100. – P. 211-219. |
Название | ҚИЫН БАЙЫТЫЛАТЫН ТОТЫҚҚАН МЫРЫш КЕНІНЕН МЫРЫшТЫ КүКІРТ ҚЫшҚЫЛДЫ ЕРІТІНДІЛЕУ үРДІСІН МАТЕМАТИКАЛЫҚ МОДЕЛЬДЕУ ТұРҒЫСЫНАН БАҒАЛАУ |
Авторы | Мамяченков С В. (Екатеринбург, Россия), Рамазанова Р.А., Быков Р.А., Серая Н. В. (Усть-Каменогорск) |
Информация об авторах |
ФГАОУ ВПО «Федералды Орал университеті Ресейдің Б.Н.Ельцин бірінші президент атындағы», ауыр түсті металлургия зертханасы, Екатеринбург, Ресей Мамяченков С.В., д. т. н., профессор Д.Серикбаев атындағы Шығыс-Қазақстан мемелекеттік техникалық университет, «Химия, металлургия және байыту»кафедрасы Өскемен Рамазанова Р.А., докторант, raigul_77_33@mail.ru |
Реферат | Мырышты күкірт қышқылды ерітінділеудің оңтайлы параметрлерін анықтау зерттеудің заманауи әдістерін және деректерді өңдеудің электрондық жүйелерін қолдана отырып, үрдіске терең талдау жасаумен байланысты. Алынған теориялық модельдер белгілі бір объектте жүретін үрдістерді дәлме-дәл сипаттауға және бұл үрдісті тура бақылау мүмкін емес факторлық кеңістікте электрополяциялауға мүмкіндік береді. Деректерді өңдеудің статистикалық модельдері полином түрінде берілетін тәжірибе жоспары және регрессия теңдеуімен қатаң байланысты. Бұл жұмыста құрамында мырыш, қорғасын, мыс, темір, кальций, магний, алюминий, марганец және кремний кездесетін қиын байытылатын тотыққан мырыш кені бастапқы шикізат болып табылды. Мақалада қиын байытылатын тотыққан мырыш кенінен мырышты күкірт қышқылды ерітінділеудің математикалық моделі қарастырылды. Алынған модель күкірт қышқылы концентрациясы, ерітінділеу ұзақтығы және ерітінділеу температурасы сияқты әр-түрлі факторлардың шығындарын анықтауға, сонымен қатар қиын байытылатын тотыққан мырыш кенінен мырышты күкірт қышқылды ерітінділеу үрдісін оңтайландыруға мүмкіндік береді. Математикалық модель қолданыстағы гидрометаллургиялық жүйелердің қызмет етуіне талдау жасауға және жаңа жүйелерді жобалауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ шикізат бойынша шығындық ережелерді белгілеу, технологиялық көрсеткіштерді және өнеркәсіптік пайдалану жағдайындағы шикізат компоненттерінің есепке алынбаған шығындарын анықтау сияқты сұрақтардың шешімін табуға көмектеседі. |
Түйін сөздер: | ерітінділеу үрдісі, математикалық модель, факторлар, тотыққан мырыш кені, бөліп алу, оңтайландыру. |
Библиографический список |
Снурников А.П. Гидрометаллургия цинка: учеб. пособие. – М.: Металлургия, 1981 – 382 с. Казанбаев Л.А., Козлов П.А., Кубасов В.Л. Гидрометаллургия цинка. Процессы выщелачивания. – М.: Руда и Металлы, 2007, – 120 с. Рамазанова Р.А., Серая Н.В., Быков Р.А. Кинетические исследования выщелачивания окисленной цинковой руды // Современные тенденции развития науки и технологий: Матер. X Междунар. науч.-практ. конф. – Белгород, Россия, 2016. – № 1-1. – С. 106 – 109. Ramazanova R., Bykov R., Van Y. Оptimization of oxidized zinc-containing ores processing technology // Actual Problems of Economics. – Kiev, 2016. – № 2(176). – С. 429 – 439. Вольдман Г.М., Зеликман А.Н. Теория гидрометаллургических процессов. – М.: Интермет Инжиниринг, 2003, – 464 с. Перегудов А.В., Пушкарева Т.П. Введение в математическое моделирование химических процессов, практикум к элективному курсу. – 2-е изд. – Красноярск: КГПУ им. В.П. Астафьева, 2013, – 54 с. Кафаров В.В. Принципы математического моделирования химико-технологических систем: учеб. пособие. – М.: Химия, 1974 – 343 с. Горенский Б.М., Лапина Л.А., Любанова А.Ш., Паршаков А.В., Шигапов Р.А., Капустина С.В. Моделирование процессов и объектов в металлургии: конспект лекций – Красноярск: ИПК СФУ, 2008, – 97 с. Цымбал В.П. Математическое моделирование металлургических процессов. – М.: Металлургия, – 1986 – 240 с. Рамазанова Р.А., Серая Н.В., Быков Р.А., Мамяченков С.В. Оптимизация технологии переработки окисленных цинксодержащих руд // Вестник ВКГТУ. – Усть-Каменогорск., 2016. – № 2. – С. 74 – 78. |
Название | КЕУЕКТІ ОРТА АРҚЫЛЫ ӨТЕТІН МЫшЬЯК БУЫНЫҢ ДИФФУЗИЯ КОЭФФИЦИЕНТІН ЕСЕПТЕМЕЛІК БАҒАЛАУ |
Авторы | Ниценко А.В., Требухов С.А. (Алматы) |
Информация об авторах |
АҚ Металлургия және кен байтыу институты, вакуумдық үрдістер зертханасы, Алматы Ниценко А.В., к.т.н., зертхана менгерушісі, аlina_nitsenko@gmail.com |
Реферат | Мышьяк қоспалы элементтердің бірі болып келеді, ол металлургиялық шикізаттан алдын ала жоюды талап етеді, өйткені оның бар болғаны технология мен қоршаған ортаға теріс әсер етеді. Оны бөліп алудың әсерлі әдістерінің бірі вакуумда термиялық қайта өңдеу болып табылады. Шикізатты қайта өңдейтін аппаратты жобалау және есептеу үшін масса алмасудың физикалық заңдылықтары жайлы білімі және кинетикалық коэффициенттері жайлы мағлұматтары болу қажет. Сублимациялық үрдістердің газодинамика зерттеулерінің баспаға шыққандарын қарай отырып барлық айтылған орталардағы мышьяк диффузиясының жеткіліксіз зерттелген деген шешімге келдік. Осыған байланысты эксперименттік мәліметтерді тексере отырып кеуекті фильтр арқылы мышьякты тиімді диффузиялау коэффициентін есептеу жүргізілді. Диффузия коэффициентін анықтау молекулярлы диффузияда өтетін газдардың, кеуектіліктің және фильтрдің өткізгіштігінің мәндерін қолданумен, сонымен қоса стефан агынына қарай түзету арқылы жүргізіледі. Есептеулердің нәтижесінің арқасында төгудің ірілігі мен жүйедегі әр түрлі қалған қысымдарда кеуекті фильтр арқылы мышьяк буының диффузия коэффициентінің температуралық тәуелділіктері алынды. Фильтрдегі түйіршіктерінің ірілігі үлкейген сайын, жүйедегі қысымның төмендегенде және температураның көтерілуімен диффузия коэффициентінің мәні үлкейетіндігі анықталған. Стационарлы ағымдағы әдіспен есептелген мәліметтердің дәлдігін тексеру мақсатында кварцты төгу арқылы мышьяк буларының диффузия коэффициентінің сынақтық мәні алынды. Атқарылған жұмысқа негізделе отырып, мынадай тұжырымға келдік, таңдалған теңдеу қателіктерді игере отырып толығымен инертті материалдан тұратын фильтр арқылы мышьяк буларының диффузия коэфициенттерін есептеуге жарамды, молекулярлы диффузиясын анықтағанда белгісіз өлшемдерге қосымша есептеулер жүргізуге байланысты мән берілді. |
Түйінді сөздер: | диффузия коэффициент, мышьяк, кварц, есептеу, қысым, температура. |
Библиографический список |
|
Материалтану
Тақырыбы | КӨМІРТЕКПЛАСТИКАЛЫҚ ПЛАСТИНАЛАРДЫ АЛУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ |
Авторлар | Забережный С.А., Исмаилов М.Б., Байсериков Б.А. (Алматы) |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Космостық зерттеулер мен технологиялар ұлттық орталығы», комсостық материалтану департаменті, Алматы Забережный С.А., магистр, кіші ғылыми қызметкер Исмаилов М.Б., д.т.н., профессор, Департамент директоры m.ismailov@spaceres.kz Байсериков Б.А., магистр, кіші ғылыми қызметкер |
Реферат | Қазіргі таңда аэроғарыштық өндірістің маңызды бағыттарының бірі жаңа, әрі неғұрлым жетілдірілген материалдарды іздеу болып табылады. Материалтанудағы болашағы зор бағыттардың бірі ол – көмірпластикті бөлшектерді өндіру және пайдалану болып табылады. Бұл жұмыста көмірпластиктің компоненттерінің бірінші реттік талдауы жүргізілген, екі түрлі маркалы ЭД-20 және Этал-257у эпоксидті шайырларының қасиеттері зерттелген. Қатырғыштың оптималды массалық үлесі анықталған, ЭД-20 үшін 15% құрайды, ал Этал-257у үшін – 27,5 %. Эпоксидті шайырларды қатыру жағдайлары және оның термоөңдеуі зерттелген. Термоөңдеу 120 °С температурада 8 сағат көлемінде жүргізіледі. Бұл әдіс созуға беріктікті 20 %-ға арттыруға мүмкіндік береді. Көмірпластикті қалыптаудың үш түрлі әдісін салыстыру жүргізілді : механикалық пресстеу әдісі, вакуумдық қалыптау әдісі және вакуумдық инфузия әдісі. Әрбір әдістің артықшылықтары мен кемшіліктері анықталды. Вакуумдық инфузия әдісі арқылы, басқа екі әдіске қарағанда, көмірпластиктің құрамы жоғары, кеуектілігі аз және, сәйкесінше, беріктігі жоғары болатын сынамаларды алуға мүмкіндік беретіндігі анықталып берілді. Нәтижесінде, келесі зерттеулерде, болашағы бар және жоғары технологиялық әдіс ретінде, вакуумдық инфузия әдісі қолданылды және жетілдірілді. Вакуумдық инфузия әдісі үшін көмірпластикті пластиналарды дайындау технологиясы жасап шығарылды, зертханалық қондырғы құрастырылды. Берілген әдіспен екі жағы бұлыңғыр дөрекі бетті, төмен кеуектілікті, көміртекті матаның массалық үлесі 70 % және созылуға беріктігі 367 МПа болатын сынамалар алынды. |
Түйінді сөздер: | көмірпластик, эпоксид шайыры, термоөңдеу, механикалық пресстеу әдісі, вакуумдық қалыптау, вакуумдық инфузия, беріктік |
Библиографический список |
|
Тақырыбы | КОМПОЗИЦИЯЛЫҚ МАГНЕЗИАЛДЫ МАТЕРИАЛДАРДЫҢ ҚұРЫЛЫМЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ОҢТАЙЛЫ ТӘСІЛДЕРІ |
Авторлар | Мирюк О.А (Рудный) |
Авторлар туралы мәлімет |
Руднен индустриалды институты, қурылыс және материалтану кафедрасы, Рудный қаласы Мирюк О.А., д.т.н., профессор, кафедра меңгерушісі, psm58@mail.ru |
Түйіндеме | Негізде магнезиалдық тұтастырғыш және техногенді толтырғыштарды әр түрлі құрылымдар композициялық материалдардың зерттеулердің нәтижелері келтірілген. Кендердің сөндірулері қосатын каустикалық магнезит және қалдықтары композициялықтар қолдануымен алған аралас тұтастырғыш. Техногенді толтырғышсапада сөндірулері кендердің қалдықтары, көбікті полистирол қалпына және теплоэнергетигілер ағаш үгінділер мен қалдықтар қолданды. Әр түрлі композиция құрылым материалдарда мықты қасиеттерге қалыптау массалар даярлаулар әдістің ықпалы қойылған. Қалыптау масса даярлаулар тиімді технологиялық қабылдаулары толтырғыш түрден тәуелді болып жатыр. Майда дәнді құрылымдар магнезиалдық композициялықтардың даярлаулар ерекшеліктері айқындалған. Техногенді толтырғышпен сұйық компоненттің алғашқы байланысудың мақсаттылық көрсетілген. Тұтастырғыш заттан суспензия артықшылығы бар бастапқы даярлау құрамалы құрылым композициялықтар үшін және толтырғыштардың келесі кезеңді енгізуі. Композициялық материалдардың мықтылық қасиеттер анықталған. Электрондық микроскопиялар әдіспен әр түрлі құрамдың материалдардың микроқұрылымы зерттеген. Магнезиалдық композициялық материалдардың артықшылықтар белгі соққан. Әр түрлі материалдардың композициялық құрылыстар негізгі бағыттары қолдануы белгі қойылған. |
Түйінді сөздер: | магнезиалды тұтқырлар, композициялық материалдар, толтырғыштар, құрылым. |
Библиографический список |
|
Тақырыбы | ТИТАНДЫ БАЛҚЫМАЛАРДЫҢ ӘРТүРЛІ ҚИЫН БАЛҚИТЫН ҚОСЫЛЫСТАРМЕН ӘРЕКЕТТЕСУІ |
Авторлар | Паничкин А.В., Ускенбаева А.М., Иманбаева А.Б., Темиргалиев С.С., Джумабеков Д.М. (Алматы) |
Авторлар туралы мәлімет |
АҚ “Металлургия және кен байыту институты”, металтану зертханасы, Алматы Паничкин А.В., к.т.н., зертхана менгерушісінің орынбасары |
Түйіндеме | Титан және оның қорытпаларын балқыту мен құю кезіндегі вакуумды индукциялы пеш жағдайындағы, отбақырларды жасауға арналған жаңа отқатөзімді материалдарының өндіріп шығару перспективасы көрсетілген. Титан балқымасымен минималды әрекеттесу қабілеті бар болатын отқатөзімді материалдарды таңдау мақсатында осы жұмыста термодинамикалық есептердің нәтижелері көрсетілген және титаннын балқу температурасынан жоғары болған жағдайдағы әр-түрлі қиын балқитын элементтердің титанмен әрекеттесуінің эксперименттік зерттеулері келтірілген. OutotecHSCChemistry 8 программасын қолдану арқылы термодинамикалық еспетерлердің нәтижесенде қарастырылып отырған отқатөзімді материалдарда қолданатын қиынбалқитын қоспалардың көбісі титан балқымасымен әрекеттесетіні белгілі болды. Бірақ СаО, MgO, ZrB2, ZrO2 ондай қасиетке ие болмайтыны көрсетілді, өйткені осы қоспалардың 2000 °С дейін Гиббс энергиясы, энтальпия және энтропия реакцияларының титанмен оң әсер бар болғандықтан. Жаңадаң құрастырылған жылдам қыздыру қондырғысы арқылы және вакуумды индукциялы пеш арқылы сұйық күйдегі ВТ1-0 маркалы титанның қиын балқитын ұнтақтармен аз уақытта әрекеттесуі зерттелген. Балқытудың бірінші секундттарынан бастап титан балқымасы олармен белсенді әрекеттесетіні көрсетілді, яғни жаңа қоспалар пайда бола бастайды және олардың сулануы мен сіңірілуі де дами өтеді. Титанның СаО, MgO мен бірге әрекеттесуінің ерекшелігі – ол белсенді бұрқылдауы және балқыманың шашырауы, кальций мен магнийдің метал түріне дейін тотықсыздануымен және қайнауымен байланысты. Титан балқымасының МПГ7 маркалы тығыз графиттен жасалған отбақырдың қабырғасымен әрекеттесудің аз уақыттағы мәліметтері келтірілген. Нәтижесінде титан карбиді өтпелі зонада баяу түзілетіні көрсетілген, графит ұнтағына қарағанда. Сондықтан тығыз графитің отқатөзімді материал ретінде қолдануына мүмкіншілік бар екені көрсетілді. Әсіресе титан қортпаларынан құймаларды алу кезіндегі аз жүктелген бұйымдарды дайындауға арналған индукциялы балқыту жағдайында. |
Түйінді сөздер: | титан балқымасы, отқатөзімді материал, реакциялы әрекеттесу, зиян қоспалар. |
Библиография тізімі |
|
Минералды шикізаттан бейорганикалық матреиалдарды алу
Название | ТАБИҒИ СОРБЕНТТЕРДІ жӘНЕ ОЛАРДЫҢ ТүРЛЕНДІРІЛГЕН ӨНІМДЕРІН ҚОЛДАНЫП КӨЛ СУЫНАН УРАНДЫ СОРБЦИЯЛАУ |
Авторы | Самойлов В.И. (Усть-Каменогорск), Зеленин В.И. (Екатеринбург, Россия), Садуакасова А.Т., Куленова Н.А. (Усть-Каменогорск) |
Информация об авторах |
Шығыс-Қазақстан мемлекеттік техникалық университеті, Өскемен Самойлов В.И., д. т.н., доктор PhD, доцент Бірінші президент Б.Н.Ельцин атындағы Оралдың Федералды университеті , физикалық және кооллодидттік химия кафедрасы, Екатеринбург, Ресей Зеленин В.И., д.т.н., профессор |
Реферат | Қазіргі кезде металдарды, сонымен қатар уранды сіңіру әдістерімен бөліп алудың перспективті көзі – гидроминералды шикізат болып саналады. Бұл жұмыста иониттер ретінде табиғи сіңіргіштерді қолдану тиімді болып саналады. Мақалада көрсетілген зерттеулерде сіңіргіштер ретінде Көксу кенорнының (Алматы облысы)табиғи шунгиті, Тайжүзген кенорнының (Шығыс Қазақстан облысы) табиғи цеолиті және оларды түрлендіру өнімдері қолданылды. Табиғи шунгит пен цеолитті түрлендіру олардың беттерінде мыстың (II) және никельдің гидроксидтерін химиялық тұндыру арқылы жүзеге асырылды. Құрамында мкг/дм3 уран кездесетін Алакөл (Шығыс Қазақстан облысы) көлінің суынан уранды бөліп алу кезіндегі берілген сіңіргіштердің және оларды түрлендіру өнімдерінің сіңіргіштік қасиеттері зерттелді. Алакөл көлінің суындағы уранның мөлшерін болжамдық бағалау жүз мың тоннаны көрсетті. Сіңіргіштерді түрлендіру және уранды сіңіру режимдерінің шарттары белгіленді. Эксперименттік зерттеулер берілген судан шунгит пен цеолит сіңірудің статистикалық режимінде 92 % уранды бөліп алатындығын көрсетті. Уранды сіңірудің ұқсас режимінде табиғи шунгит пен цеолиттің түрлендірудің сынамалау өнімдері ~ 93÷96 % уранды сорбентке бөліп алуды қамтамасыз етті. Белгіленген қатынастар гидроминералды шикізат көздерінен және өндірістік кәсіпорындардан шыққан сулардан уранды бөліп алу технологиясын игеру кезінде қолданылуы мүмкін. |
Түйін сөздер: | сіңіру, уран, шунгит, цеолит, мыс гидроксиді, никель гидроксиді, көл суы. |
Библиографический список |
|
Название | ДАРБАЗА КЕНОРНЫНЫҢ БЕНТОНИТТІ САЗЫНЫҢ ЗАТТЫҚ ҚұРАМЫНЫҢ ЕРЕКшЕЛІКТЕРІ |
Авторы | Тлеуов А.С., Тлеуова С.Т., Исаева Д.А., Кадынцева Т.А. (Шымкент) |
Информация об авторах |
М. Ауэзов атындағы Онтүстік-Қазақстанның Мемелекеттік Университеті, бейорганикалық заттардың химилық технология кафедрасы, Шымкент Тлеуов А.С., д.т.н., профессор |
Реферат | Соңғы уақытта жетілдірілген беттік қабатты қатты сорбенттерді пайдаланып, шлам құрамынан фосфорды бөлудің жаңа әдістерін іздестіру бағыттағы зерттеулерге деген қызығушылық көптеп танытуда. Берілген зерттеу жұмыстарының негізгі мақсаты бентонит саздарын фосфор шламының құрамынан фосфорды бөліп алу үшін адсорбент ретінде қолдану болып табылады. Бұл мақалада PK тыңайтқыштарын алуда негізгі шикізат көзі ретінде қолданылатын фосфорқұрамды қалдықтарды кешенді өңдеуде пайдаланылатын Дарбаза кен орнынан алынған бентонит саз үлгілерінің морфологиясын, негізгі кен түзуші минералдар үлесін, элементтік пен салмақтық құрамын, сондай-ақ құрылымдық ерекшеліктерін зерттеу нәтижелері көрсетілген. Бентонит сазы кеңінен таралғанымен бірге олардың қасиеттері мен құрамы аймақтық геологиялық жағдайларына, таралу тереңдігі мен басқа факторларға байланысты өзгеріп отырады. Физика-химиялық сараптау әдістерінің растрлық төменқысымды электронды микроскоп пен ИҚ-спектрофотометрдің көмегімен Дарбаза кен орынының бентонит саздарының элементтік құрамы мен микроқұрылымдық ерекшеліктері анықталды. Зерттеу нәтижелері бойынша бентонит саздарының құрамы монтмориллонит, сондай-ақ каолинит пен дала шпаттары минералдарының, алюмосиликатты қосылыстар мен ферритті фазалардың болуымен сипатталады. Зерттелетін саздың минералдық құрамындағы монтмориллониттің үлесі 25 %-60 % аралығында жатады. Ал саздың ісінгіштік дәрежесі 3-тен 10 есеге дейін өзгеріп отырады. Әсіресе 4 пен 6 есеге дейін ісінетін саздың үлесі басым болып келеді. Саздың негізгі мөлшері жоғарыдисперсті. Оның құрамындағы 0,005 мм өлшемді бөлшектер шамасы 80-95 % аралығында кездеседі. |
Түйінді сөздер: | PK тыңайтқыштар, фосфор шламы, сорбенттер, бентонит сазы, алюмосиликаттар, монтмориллонит, каолинит. |
Библиографический список |
|
Өнеркәсіп қалдықтарын пайдалану
Тақырыбы | АЛМАТЫ жЭС-2 КүЛ-шЛАКТЫ ҚАЛДЫҚТАРЫНЫҢ НЕГІЗІНДЕ ҚұРЫЛЫС МАТЕРИАЛДАРЫНЫҢ ӨНДІРІСІ |
Авторлар | Гладышев С.В., Абдулвалиев Р.А. (Алматы), Саяхов Р.И., Усманов Н.В., Кузнецова Г.В. (Казань, Россия) |
Авторлар туралы мәлімет |
АҚ Металлургия және кен байыту институты, сазбалшық және алюминий зертханасы, Алматы Гладышев С.В., к.т.н., жетекші ғылыми қызметкер ФГБОУВО «Казан ұлттық технологиялық университеті», Қазань, Ресей Саяхов Р.И.,бейорганикалық заттар мен материалдар кафедрасының магистрі ООО «Ғылыми-зерттеу жобалау институты «ТЕХНОПОЛИС», Қазань, Ресей Усманов Н.В., директор Қазаның мемлекеттік архитектура-құрылысы университеті, Қазань, Ресей Кузнецова Г.В., құрылысы материалдар мен бүйымдар кафедрасының доценті |
Реферат | 1 қазан 2015 жылғы АҚ “Жер туралы ғылымдар, металлургия және байыту” (Алматы қ.) және ЖШҚ Ғылыми-зерттеу жоба институты (ҒЗЖИ) “Технополис” (Қазан қ. Татарстан) арасында құрылған ынтымақтастық туралы Келісім аясында ортақ жұмыстар нәтижесі берілген. Алматы ЖЭС-2 күл-шлакті қоспасы мен Барнаул ЖЭС-2 шлагын құрылыс индустриясында силикатті кірпіш өндірісінің шикізаты ретінде пайдалану мүмкіндігі көрсетілді. ЖЭС таза қалдықтары негізінде және құммен араласқан қалдықтарқоспасының құрамы таңдалып, кірпіш өндірісінің технологиясының ерекшеліктері зерттелді. Барнауыл қожын таза күйінде силикатты кірпіш өндірісінде қолдануы мүмкін емес екені анықталды, өйткені толығымен қождан құралған нұсқалардың құрамында өнімнің беріктік көрсеткішіне жағымсыз әсер ететін және қожда ірі фракция дәндері басым болатын аморфты және әйнек тектес SiO2 болғандықтан беріктік көрсеткіші өте төмен болады. Шихтасы тек қана күл қож қоспасы мен қождан тұратын нұсқалардың гидротермальді қайта өңдеуден кейінгі ең жақсы беріктік көрсеткішіне шихтанынң 70 % және одан артық күл қож қоспасынан тұрғанда ғана жетуге болады. Осындай нұсқалардың беріктігі 17,7-17,8 МПа және теоретикалық марка М175 сай. Күл қож қоспасына тек қана 10 % құм қосқанда теоретикалық маркасы М175-тен М200-ге дейін көтерілген. Құм көрсеткішін 20 % дейін көтергенде сығылысу беріктігін артпай тіпті төмендетіп те қояды. Құм көрсеткішін 30 % дейін көтергенде есептік маркасы М150 дейін төмендейді. Шикізат пен өнімнің негізгі көрсеткіштеріне тек қана химиялық құрамымен қатар гранулометриялы құрамы да әсер етеді. Сығылысу беріктік шегінің ең жақсы көрсеткіштерін шихтасы полидисперсті болатын нұсқалар көрсетеді, Барнауыл қожы тек қана ірілендіру қоспасы ретінде аспайтын қолданылады, шихта массасынан 30 % құрайды. Шихтаға 10 % құмды қосу кремнеземнің ірі бөлшектерінің көбеюіне әкеледі, олар тұтқырлағыш заттардың құрылуына қиындық туғызарды және автоклавты қайта өңдеуге басқа шарттарды талап етеді. |
Түйінді сөздер: | силикатты кірпіш, күл-шлакты кірпіш, күл-шлакты қалдықтар, әктас, құм, пайдалану, беріктігін сынау, су сіңіргіштік. |
Библиографический список |
|
Есте қаларлық күндер
Название | К 100-летию академика нан рк елизаветы ивановны пономаревой |
Авторы | Кенжалиев Б.К. (Алматы) |
Информация об авторах | АО «Институт металлургии и обогащения, АлматыКенжалиев Б.К., д.т.н., профессор, генеральный директор, проректор по науке и инновационной деятельности АО «КБТУ» |