Пайдалы қазбаларды байыту
Название | СИВУХА МАЙЫНАН СИНТЕЗДЕЛГЕН СВИМ КӨБІКТЕНДІРГІШІНІҢ ФИЗИКАЛЫҚХИМИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ФЛОТАЦИЯЛЫҚ СИПАТТАМАЛАРЫ |
Авторы | Ержанова Ж. А, Сулаквелидзе Н. В., Тусупбаев Н. К., Билялова С. М., Кенжалиев Б. К. |
Информация об авторах |
Металлургия және кен байыту институты, флотореагенттер мен байыту зертханасы, Алматы Ержанова Ж. А, ғылыми қызметкер, e-mail: jadu76@mail.ru Тусупбаев Н. К., д. т. н., зертхана менгерушісі Билялова С. М., жетекші инженер Кенжалиев Б.К., д.т.н., профессор, АҚ директоры, АҚ «КБТУ» проректоры Филиал РГП «НЦ КПМС РК» «ВНИИцветмет», Өскемен Сулаквелидзе Н. В., аға ғылыми қызметкер |
Реферат | Талғар және Айдабұл (Астаналық) спиртзауыттарының қалдығы болып саналатын сивуха майынан көбіктендіргіш СВИМ-ді пилотты қондырғыда синтездеудің технологиялық параметрлері және олардың беттік қасиеттері анықталды. Жаңа реагентердің физикалық-химиялық қасиеттері зерттелінді және оларды алтын құрамды кендерді байытуға қолдана отырып зертханалық тәжірибелер жүргізілді. Балажал кенорнындағы (Шығыс Қазақстан) сульфидті алтын-күшән құрамды кеннің флотациясына МИБК және СВИМ көбіктендіргіштерін қолдану арқылы зертханалық тәжірбиелер жүргізілді. Кеннің құрамында төмендегідей заттар анықталды: алтын – 1,7 г/т, күміс – 2,2 г/т, мыс – 0,004 %, қорғасын – <0,02 %, мырыш – 0,046 %, темір – 4,27 %, жалпы күкірт – 1,88 %, сульфат күйінде күкірт – 0,12 %, күшән – 0,37 %, кремний қос тотығы – 58,9 %, жалпы көміртек – 1,79 %, соның ішінде карбонатты көміртек – 1,15 %. Балажал кенорнындағы кенді -0,074 мм класты 80,5 %-ға ұнтақтап (-0,044 мм кластың мөлшері 63,0 %- құрады) рационалды талдау жүргізгенде шыққан нәтижелер: бос күйіндегі алтын – 20,35 %, соның ішінде 19,19 % алтын таза бетті. Жанасқан алтын – 46,52 %; сульфид минералдарымен ассоциацияланған – 29,65 %, бос жыныспен ассоциацияланған – 3,48 %. Алтынның дәндерінің 0,025-0,05 мм өлшемі басым. Алтынның таза беттегі пішіні түйіршік тәріздес, ал тотық қабыршықпен қапталған алтын ине тәріздес, дендритті. СВИМ-нің көбіктүзгіштік қабілеттілігі мен флотактивтілігінің жоғары болуы құрғатылған сивуха майын күкірт қышқылы катализаторы қатысында тотықтырып және этерификацияға ұшыратқанда оңтайлы гидрофобтыгидрофилді топтар шамамен бірдей өлшемді көпіршіктер түзілуін қамтамасыз етуіне байланысты түсіндіруге болады. Мұндай көпіршіктер базалық реагенттердің полидисперсті құрамды көпіршіктерімен салыстырғанда минералдардың беттеріне оңай жабысуға мүмкіндік туғызады. Нәтижесінде СВИМ – ді қолданғанда, алтынқұрамды концентраттағы алтынның үлесі 6,9 г/т жоғарылады, ал оның бөлініп шығуы МИБК- мен салыстырғанда 0,74 % артты. |
түйінді сөздер: | сивуха майы, көбіктендіргіштер, көбіктендіргіш қабілеттілігі, алтынқұрамды кен, флотация. |
Библиографический список |
1 Бектурганов Н.С., Тусупбаев Н.К., Абдикулова А.О., Сулаквелидзе Н.В., Арабаев Р.А., Билялова С.М., Муханова А.А. Новый вспениватель для интенсификации флотационного обогащения золотосодержащих руд. // Инновационные процессы комплексной и глубокой переработки минерального сырья, Плаксинские чтения – 2013: Матер. Междунар. совещ., Томск, Россия, 2013. С.214-217. 2 Тропман Э.П., Тусупбаев Н.К. Физико-химические свойства новых реагентов собирателей. // Инновационные разработки для горно-металлургической промышленности: сб. науч. тр. ВНИИцветмет. – Усть-Каменогорск, 2008.– С. 67-72. 3 Иннов. Пат. 22496 РК. Способ обогащения сульфидных полиметаллических руд / Тропман Э.П., Тусупбаев Н.К. Опубл. 17.05.2011. Бюл. № 5. 4 Абрамов А.А. Технология переработки и обогащения руд цветных металлов.. – М.: МГГУ. 2005 Том III. Книга 1.- Рудоподготовка и Сu, Сu-Рy, Сu-Fe, Мo, Сu-Мo, Сu-Zn руды. -575 с. 5 Абрамов А.А. Технология переработки и обогащения руд цветных металлов.– М.: МГГУ. 2005 – 472 с. 6 Абрамов А.А. Флотация. Реагенты-собиратели. Учебное пособие. – М.: Горная книга, 2012. – Т.7 – 656 с. 7 Адамов Э.В. Технология руд цветных металлов. – М.: Учебное пособие, 2007. – 515 c. 8 Тропман Э.П., Тусупбаев Н.К., Бокарева Е.А. Обогащение труднообогатимых руд с применением нового реагента-пенообразователя // Экология речных бассейнов: Сб. матер. VI междунар. прак. конф. – Владимир, Россия, 2011. – С. 283-289 9 Митрофанов С.И. Селективная флотация – М.: Недра, 1967. – 584 с. 10 Piantadosi Cynthia, Smart Roger St. C. Statistical comparison of hydrophobic and hydrophilic species on galena and pyrite particles in flotation concentrates and tails from TOF-SIMS evidence. // Int. J. Miner. Process. – 2002. – 64. № 1. –P 43-54. |
Название | ТОТЫҚТЫ ҚОРҒАСЫНҚҰРАМДЫ КЕНДЕРДІҢ ФЛОТАЦИЯСЫНА СУЛЬФИДТЕГІШ РЕТІНДЕ КАЛЬЦИЙ ПОЛИСУЛЬЛФИДІҢ ҚОЛДАНУ |
Авторы | Тусупбаев Н. К., Муханова А. А., Нарбекова С. М., Семушкина Л. В., Турысбеков Д. К |
Информация об авторах |
Металлургия және кен байыту институты, флотореагенттер мен байыту зертханасы, Алматы Тусупбаев Н. К., д. т. н., зертхана менгерушісі Муханова А. А., ғылыми қызметкер, e-mail: ainura-muhanova@mail.ru Нарбекова С. М., ғылыми қызметкер Семушкина Л. В., к.т.н, жетекші ғылыми қызметкер Турысбеков Д. К., к.т.н,,аға ғылыми қызметкер |
Реферат | Мақалада, Заречный кенорнындағы тотықты қорғасынқұрамды кендердің флотациясына, сульфидтегіш ретінде дәстүрлі күкіртті натрий мен жаңа реагент- кальций полисульфидің қолданғандағы зерттеу нәтижелері келтірілді. Бастапқы кеннің (88,42% -0,071 мм. класс) оңтайлы ұнтақтау дәрежесі анықталынды. Кенді ұнтақтаудың оңтайлы дәрежесі анықталғаннан кейін, арықарай сульфидтегіштер: натрий сульфиді мен кальций полисульфидінің оңтайлы шығынының зерттеу нәтижелері көрсетілді. Базалық технология бойынша, сульфидтегіш ретінде натрий сульфидің қолдана отырып оңтайлы ұнтақтау дәрежесі -0,071 мм класста 88,42% қорғасын концентраты алынды, ондағы қорғасынның үлесі 64,4 % болғандағы бөліп алу дәрежесі 86,6%, ал церусситтің үлесі 14,9%, бөліп алу дәрежесі 82,1 % болатындығы көрсетілді. Сульфидтегіш ретінде кальций полисульфидің қолдағанда, қорғасын концентратындағы қорғасынның үлесі 68 %, бөліп алу дәрежесі 88,76 %, ал ондағы церусситтің үлесі 16,0%, бөліп алу дәрежесі 82,17 % құрайды. Демек, жаңа сульфидтегішті қолдансақ, қорғасын концентратының бөліп алу дәрежесін 64,4% дан 68%-ға дейін жоғарлатады. Зерттеу нәтижелерімен, сульфидтегіш ретінде кальций полисульфиді қолданғанда, яғни дәстүрлі натрий сульфидінің орнын толығымен ауыстыра алатындағы бекітілді. |
түйінді сөздер: | тотықты қорғасынқұрамды кен, ұнтақтау, бөліп алу дәрежесі, натрий сульфиді, кальций полисульфиді, сульфидтегіш, қорғасын концентраты |
Библиографический список |
1 Абрамов А.А. Технология обогащения руд цветных металлов. – М.: Недра.- 1983. 2 Абрамов А.А. Технология обогащения окисленных и смешанных руд цветных металлов. – М.: Недра.- 1981.- 302 с. 3 Абрамов А.А. Технология переработки и обогащения руд цветных металлов. – Москва:. МГГУ. Т.3.-2005.-С.169-171 4 Чантурия В.А., Трофимова Э.П. Переработка окисленных руд. –М.: Наука.- 1985. 179 с. 5 Патент 217595 RU. Способ обогащения труднофлотируемой окисленной свинцовой руды / Калинин Ю.О., Гуляшинов А.Н., Никифоров К.А., Хантургаева Г.И. – опубл.20.02.2002.- Бюл. № 5.- 6 с. 6 Тусупбаев Н.К., Муханова А.А., Семушкина Л.В., Турысбеков Д.К., Нарбекова С.М. Флотационные свойства окисленных свинцово-цинковых руд с применением полисульфида кальция // Научные основы и практика переработки руд и техногенного сырья: Матер.Междунар. науч.-практ. конф. – Екатеринбург, 6-7 апреля 2016. – С.220-224. 7 Тусупбаев Н.К., Муханова А.А., Сычева Е.С., Семушкина Л.В., Турысбеков Д.К. Разработка способа получения сульфидизатора полисульфида кальция и исследование возможности флотационного обогащения окисленных руд с его применением //Вестник КазНАЕН. – 2016. – №1.- С. 50-55. |
Металлургия
Название | МЫРЫШТЫ СУЛЬФАТ ЕРІТІНДІСІН МЫС ЖӘНЕ КАДМИЙДЕН ТАЗАРТУ ҮРДІСІ |
Авторы | Жунусова Г. Ж., Кальянова О. А., Беделова Ж. Д., Сыдыканов М. М., Анарбеков К. К. |
Информация об авторах |
Қ.И. Сәтбаев атныдағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті Жунусова Г. Ж., к.т.н, жоба жетекшісі, ғылым департаментінің директоры Кальянова О. А., бас ғылыми қызметкер, e-mail: o.kalyanova@bk.ru Беделова Ж. Д., ғылыми қызметкер, магистр Сыдыканов М. М., инженер, бакалавр Анарбеков К. К. ғылыми қызметкер, магистр |
Реферат | Жұмыс Қазақстанның Николаевское кенорнының төменсортты сульфидты мырыш концентраттарын өңдеу мен мыс-кадмийлі қалдықты аралық өнімін алу технологиясын құру бойынша өзекті мәселені шешуге бағытталған. Мақалада автоклавты шаймалау үрдісінен кейінгі, темір, мышьяк, сурьма, қорғасын, күкірт және марганецтен гидролитикалық тазарту арқылы алынған сульфатты мырыш ерітінділерін мыс пен кадмийден тазарту үрдісін эксперименталды зерттеу нәтижелері келтірілген. Мыс пен кадмийді цементациялық тазарту үрдісінің технологиялық тәртіптері зерттелуші өнімді ерітіндінің мыс пен кадмий қоспаларынан жоғары дәрежеде тазартылуын қамтитындығы анықталды (ерітіндідегі мыс пен кадмийдің құрамы – 2,98 г/дм3-ден төмен, ал мырыш мөлшері – 221,64 г/дм3). Алынған мыс-кадмийлі қалдық аралық өнімі мыс пен кадмий өнірісінде қолдану үшін жарамды болып табылады. |
Түйінді сөздер: | рентгенфазалық талдау, атомды-абсорбциялық талдау, температура, мырыш шаңы, бірсатылы тазарту, цементация, мыс-кадмийлі кек, концентрат. |
Библиографический список |
1 Садыков С.Б. Автоклавная переработка низкосортных цинковых концентратов. – Екатеринбург: УрО РАН. 2006. – 581 с. 2 Жунусова Г.Ж., Беделова Ж.Д., Кальянова О.А., Буршукова Г.А. Исследование процесса сернокислотного автоклавного выщелачивания цинка из низкосортного сульфидного цинкового концентрата месторождения Казахстана // Вестник КазНИТУ. – 2016 – № 5 – С. 539-543. 3 Крешков А.П. Основы аналитической химии. Т.2. – М.: Химия, 1971. – С. 453. 4 Химико-спектральные методы. Инструкция № 155-ХС. Атомно-абсорбционное определение меди, цинка, кадмия, висмута, сурьмы, свинца, кобальта, никеля, железа и марганца в горных породах, рудах и технологических растворах. – М.: ВИМС, 1978 – С. 67. 5 Пат. 2365641 РФ. Способ очистки сульфатных растворов цветных металлов от железа / Шнеерсон Я.М., Козырев В.Ф., Чугаев Л.В.; опубл.27.08.09, Бюл. № 30. 2 с. 6 Пат. 2239667 РФ. Способ окисления ионов железа в сульфатных цинковый растворах / Казанбаев Л.А., Козлов П.А., Колесников А.В.; опубл. 10.11.2004, Бюл. № 3, 3 с. 7 Пат. 2282671 РФ. Способ очистки сульфатных цинковых растворов от примесей / Казанбаев Л.А., Козлов П.А., Колесников А.В.; опубл. 27.08.2006, Бюл. № 24, 2 с. 8 Авторское свидет. 1536828 РФ. Способ очистки цинковых сульфатных растворов от примесей / Шарова Т.Ф., Хан О.А., Сапрыгин А.Ф.; опубл. 10.08.1999, Бюл. № 5, 3 с. |
тақырыбы | ЖШС «ТЕРІСКЕЙ»ТАУ-КЕН КОМПАНИЯСЫНА ҚАТЫСТЫ АЛТЫННЫҢ БЕРІК ТҮПКІЛІКТІ КЕНІН ТІКЕЛЕЙ БАЛҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ МЕН ҚОНДЫРҒЫСЫН ӨҢДЕУ |
Авторлар | Квятковский С. А. Кожахметов С. М., Ким Л. П., Есетов У. Е., Омирзаков Б. А. |
Авторлар туралы мәлімет |
Металлургия және кен байыту институты, пирометаллургия және ауыр түсті металдар зертханасы, Алматы Квятковский С. А., д.т.н., зертхана менгерушісі, e-mail: kvyatkovskiy55@mail.ru Кожахметов С.М., д.т.н., НАН РК академигі, бас ғылыми қызметкер, entc-sultan@mail.ru Ким Л. П., жетекші инженер Есетов У. Е., жетекші инженер Омирзаков Б. А., инженер |
Реферат | Негізгі мақалада ЖШС «Теріскей» өндірісінде тәжірибелі-өндірістік комплексі алтын құрамды берік шикізатын қысқартылған пирометаллургиялық процесс әдісімен өңдеуді тәжірибелеу және енгізу үшін сол ЖШС «Теріскей» тау-кен компаниясының бірқатар түпкі алтын кендерін өңдеу мақсатында құрылатын электр пешінің негізгі конструктивті параметрлерін өңдеу және анықтау жұмыстары келтірілген. Біздің зерттеу жұмыстарын жүргізуіміз барысында ТКК ЖШС «Теріскей» түпкі алтын кендерін тікелей балқыту барысында есептік құрамдары дайындалды: үш-, төрт- және бес компонентті шикіқұрамдар ҚПС-процесімен бөлек компоненттер және құрамдардың есептеулеріне қатынасы. Негізгі габаритті есептеулері, конструкциясы және бөлек қондырғылармен тәжірибелі-өндірістік комплекстің жүйесінің технологиялық көрсеткіштері есептелген. Сонымен қатар, енгізілген күштілігі 200-300 кВА екі электродты электр пешінің негізгі параметрлері, газтазалау жүйесінің негізгі жабдықтары, жүктеу жүйесінің конструкциясымен қождамалы материалдарды дайындау және беріп тұру жүйелері анықталды. Негізгі берілген мағлұматтар АҚ «Металлургия және кен байыту институты» дайындалған регламент ҚПС-процесінің жоғарыда айтылғандай тәжірибелі-өндірістік қондырғы ТКК ЖШС «Теріскей» басшылығының бекітуімен жасалды. |
Түйінді сөздер: | штейн, қож, алтын, қысқартылған пирометаллургиялық селекция (ҚПС-процесс), қождамалау |
Библиографический список |
1 Омаров С.И., Кожахметов С.М., Омарова Н.С., Ниталина В.А., Омарова А.С. Электроплавка на металлизированный штейн как способ извлечения благородных металлов из упорных золото-мышьяковистых концентратов // Цветные металлы. – 2004. – №4. – С. 49-51. 2 Лерман Б.Д., Омарова Н.С. Промышленные испытания восстановительной электроплавки золотомышьяковых концентратов Акбакайского ГОКа // Горный журнал Казахстана. – 2008. – №3. – С. 33-35. 3 Ин. пат. 69394 РК. Способ переработки золото-мышьяковистых концентратов / Омаров С.И., Кожахметов С.М., Омарова Н.С., Ниталина В.А., Омарова А.С.; опубл. 25.03.2008. 4 Ин. пат. 25568 РК. Способ переработки золотомышьякового сырья / Кожахметов С.М., Бектурганов Н.С., Квятковский С.А.; опубл. 15.02.2012, Бюл. №2. 5 Ин. пат. 26083 РК. Способ переработки золото-мышьяковых концентратов, содержащих кобальт / Кожахметов С.М., Бектурганов Н.С., Квятковский С.А., Омарова Н.С.; опубл. 15.09.2012, Бюл. №9. 6 Бектурганов Н.С., Кожахметов С.М., Квятковский С.А., Джумабаева З.Ш., Ким Л.П. Прямая пирометаллургическая переработка коренных руд золота ТОО «Терискей» // Вестник КазНАЕН. – 2015. – №1: – С. 4-8. 7 Зиганшин М.Г., Колесник А.А., Посохин В.Н. Проектирование аппаратов пылегазоочистки. – М.: Экопресс-ЭМ, 1998. – 505 с. |
Тақырыбы | КҮШӘН МЕН КӨМІРТЕКТІҢ ЖОЙЫЛУЫМЕН КҮКІРТТІ ТОЛЫҚ ЖАҒУ ҮШІН СУЛЬФИДТІ ЖИНАҚТАУЫШ АЛТЫН ЖҮЙЕЛЕРІН КҮЙДІРУ ҮРДІСІ |
Авторлар | Кожахметов С. М., Квятковский С. А., Семенова А. С., Сейсембаев Р. С. |
Авторлар туралы мәлімет |
Металлургия жән кен байыту институты, пирометаллургия және ауыр түсті металлдар зертханасы, Алматы Кожахметов С.М., д.т.н., НАН РКакадемигі, бас ғылыми қызметкер, e-mail: entc-sultan@mail.ru Квятковский С. А., д.т.н., зертхана менгерушісі, e-mail: kvyatkovskiy55@mail.ru Семенова А. С., жетекші инженер Сейсембаев Р. С., инженер, докторант |
Реферат | Зерттеу аумағы болып табылатын алтын үшін коллекторлы штейндер, күйінді және ұшқыш заттарды құрайтын – күкірт, мышьяк және көмітек, алтын және күміс құрайтын штейндер, қождар, жаңа коллекторлы алтын балқымалары, штейнді балқымаларды құнды металдармен пирометаллургиялық байыту. Лабораториялық жағдайда 600-900 0С температура интервалында алтын үшін коллекторлы және басқа да металдар штейнін күйдіру процесіне температураның әсерін зерттеу жұмыстары жүргізілді. Осы жағдайда алынған нәтижелер қысқартылған пирметаллургиялық селекция (ҚПС-процесс) әдісімен, берік және екі еселі берік түпкі алтын кенін және концентраттарын ашу барысында коллекторлы сульфидті штейн құрамынан жаңа әдіспен алтынды бөліп алу әдісін құру және өңдеу жолында қолданылатын болады. |
Түйінді сөздер: | штейн, қож, алтын, қысқартылған пирометаллургиялық селекция, ҚПС-процесс |
Библиографический список |
1 Кожахметов С.М. Новые эффективные процессы в пирометаллургии меди, никеля и золота: избранные труды. – Алматы: ЦНЗМО, 2015. – 406 с. 2 Лерман Б.Д., Омарова Н.С. Промышленные испытания восстановительной электроплавки золотомышьяковых концентратов Акбакайского ГОКа // Горный журнал Казахстана. – 2008. – №3. – С. 33-35. 3 Пат. 13914 РК. Способ выщелачивания полиметаллического сырья устройство для его осуществления / Космухамбетов А.Р.; опубл. 15.01.04, Бюл. №1. 4 Смирнов В.И. Обжиг медных руд и концентратов. – М.: Металлургия, 1958. – 255 с. 5 Маргулис Е.В. Теория окислительного обжига сульфидных материалов // Металлургия цветных металлов и методы их анализа: сб. науч. тр. Всесоюзного научно-исследовательского горно-металлургического института цветных металлов. – Москва, 1962. – №7. – С. 15-20. 6 Гришанкина Н.С. Исследования поведения сернистого железа применительно к условиям плавки медного сульфидного сырья в расплавленном состоянии: автореф.… к.т.н.: 05-322. – Алма-Ата: Институт металлургии и обогащения, 1971. – 20 с. |
Тақырыбы | САЯҚ КЕН ОРНЫНЫҢ ӨҢДЕЛГЕН МЫС ҮЙІНДІЛЕРІНЕН МЫС ПЕН АСЫЛ МЕТАЛДАРДЫ БӨЛІП АЛУ |
Авторлар | Магомедов Д. Р., Магад Е., Игнатьев М. М., Койжанова А. К., Жанабай Ж. |
Авторлар туралы мәлімет |
Металлургия және кен байыту институты, асыл металдар зертханасы, Алматы Магомедов Д. Р., инженер Магад Е., PhD, жетекші ғылыми қызметкер Игнатьев М. М., к.т.н., жетекші ғылыми қызметкер Койжанова А. К., к.т.н., жетекші ғылыми қызметкер, e-mail: aigul_koizhan@mail.ru Жанабай Ж.Д. инженер |
Реферат | Бұл жұмыста үйінді түріндегі мысқұрамды шикізатты кешенді өңдеу және сонымен бірге қосымша асыл металдарды алу мүмкіндіктері зерттелген. Саяқ кенорнының үйінділерінен мысты ерітінділеу бойынша жүргізілген тәжірибелер барысында агитациялық және перколяциялық әдістер арқылы ары қарай алтын мен күмісті қосымша алу мүмкіндіктері зерттелді. Негізгі металлургиялық өнім – мысты алдын ала қышқылдық ерітінділегенде, алтынның массалық үлесі 0,5-0,6 г/т деңгейге дейін артатыны анықталды. Бұл өңделіп біткен мыс үйінділерін есептен шығарылған алтынқұрамды шикізатқа жатқызуға мүмкіндік береді және олардағы қышқылдық ортаны бейтараптағаннан кейін асыл металдарды цианидті ерітінділеу арқылы алуға болады. Мысты алу үрдісінде үйінділерді ұзақ уақыт күкірт қышқылымен өңдегенде темір қосылыстары сыртқа шығарылады, ал темір мыс сияқты циандағанда алтынның бөлінуін қиындатады. Мысты 90 тәулік бойы ерітінділегенде ұсатылмаған үйіндідегі мыстың бөліну көрсеткіші 78,6 % құрады. Мыссыздандырылған үйінділерден асыл металдарды ерітінділеу бойынша тәжірибелер алтынның бөліну көрсеткіші – 44,5 %, күмістің – 60,3 % көрсетті, ал үйіндіні алдын ала – 1,0 мм ірілікке дейін ұсатқанда бұл көрсеткіштер алтын бойынша – 66,7 %, күміс бойынша – 67,2 % құрады. Есепке алынбаған кендерді алтын алу үрдісіне тартудағы әлемдік үрдісті және кендердегі алтынның мөлшері күннен күнге азайып бара жатқанын ескеріп, Саяқ кенорнының мыссыздандырылған үйінділері болашақта асыл металдарды алатын шикізат ретінде қарастырылуы мүмкін. |
Түйін сөздер: | үйіндіні ерітінділеу, есептен шығарылған кендер, мыс үйінділері, мысты ерітінділеу, асыл металдарды ерітінділеу |
Библиографический список |
1 Бобохонов Б.А., Самихов Ш.Р., Зинченко З.А. Опыт отвального выщелачивания золота из руд месторождения Хирсхона в ООО СП «Зеравшан» [Электрон. ресурс]. – 2008 – URL: https://zolotodb.ru/articles/technical/860 (дата обращения: 22.08.2016). 2 Бейсембаев Б.Б., Кенжалиев Б.К. Теория и практика использования методов геотехнологии для переработки забалансовых и некондиционных медных руд // Комплексное использование минерального сырья. – 1999. – №4. – С. 93-98. 3 Игнатьев М.М. Разработка экстракционной технологии получения меди из растворов выщелачивания руд месторождения Актогай: Дис. … канд.техн.наук / Институт металлургии и обогащения АН Каз. ССР – Алма-Ата, 1989. – 173 с. 4 Халезов Б.Д. Исследования и разработка технологии кучного выщелачивания медных и медно-цинковых руд: Дис. …….. докт.техн.наук / Институт металлургии УрО Российской Академии Наук – Екатеринбург, Россия, 2008. – 475 с. 5 Кучное выщелачивание благородных металлов. Под ред. Фазлуллина М.И.. – М.: Академия горных наук, 2001. – 647 с. 6 Бричкин В.Н., Андреев Е.Е., Дамдинжав Ж. Практика и применение кучного выщелачивания для труднообогатимых руд месторождения Эрдэнэтийн-Овоо // Обогащение руд. – 2009. – № 5. – С. 3–5. 7 Водолазов Л.И., Дробаденко В.П., Лобанов Д.П., Малухин Н. Г. Геотехнология. Кучное выщелачивание бедного минерального сырья. — М.: МГГА, 2000. – 300 с. 8 Санакулов К.С. Перспективы переработки окисленных медных руд месторождения Кальмакыр // Горный вестник Узбекистана. – 2009. – № 3. – С. 47–49. 9 Гиганов Г.П., Яринова Т.И. Использование экстракции в гидрометаллургии меди за рубежом // Цветная металлургия. – 1998. – №6. – С. 45-47. 10 Абубакриев А.Т., Магад Е., Игнатьев М.М., Койжанова А.К., Есимова Д.М. Отработка оптимальных параметров и режимов выщелачивания медьсодержащих руд Байского месторождения // Ресурсосберегающие технологии в обогащении руд и металлургии цветных металлов: матер. Междунар. конф. – Алматы, 2015. – С. 172-175. |
тақырыбы | БАҚЫРШЫҚ КЕНОРНЫНЫҢ БЕРІК АЛТЫН ҚҰРАМДАС КЕНДЕРІН ТІКЕЛЕЙ БАЛҚЫТУДАҒЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ПАРАМЕТРЛЕРІ |
Авторлар | Семенова А. С. Кожахметов С. М., Квятковский С. А., Ким Л. П., Сейсембаев Р.С. |
Авторлар туралы мәлімет |
Металлургия және кен байыту интситуты, пирометаллургия және ауыр түсті металдар зертханасы, Алматы Семенова А. С., жетекші инженер Кожахметов С.М., д.т.н., НАН РК академигі, бас ғылыми қызметкер, e-mail: entc-sultan@mail.ru Квятковский С. А., д.т.н., зертхана мен герушісі, e-mail: kvyatkovskiy55@mail.ru Ким Л. П., жетекші инженер Сейсембаев Р. С., инженер, докторант |
Реферат | Ұстанымды жаңа технологияны құру «берік» және «екі есе берік» кендерді жоғары әсерлі өңдеумен қамтамасыз ететін, Бақыршық кенорны кендерінің де қатысы бар алтын және басқа да металдарды штейнге жоғары дәрежеде өткізу мәселесі өте өзекті. Қажырлы бай алтын кені жағдайында Бақыршық кенінің қоспамен сульфидті мыс концентраттары ретінде сульфидизаторға арналған тәжірибелер мүмкіндігі көрсетілді, штейнді қамтитын 80,26 г/т дейін алтын, 56,3 г/т дейін күміс және қож құрамында 0,120,18 г/т алтын және 0,26-0,48 г/т күміс. Балқымалар 1350-1450 0С температура интервалында шығулар мен құрамдар өнімдері әсерлі зерттелді. Тәжірибелі балқымалардың температурасының өзгеруі көрсетілген шегінде емес, күндердің өзінде елеулі әсерінен шығатын өнімдерді құрайтыны анықталған, 11,5-12,5 % штейн үшін және 71,5-72,0 % кож үшін. Алайда температураның 1450 0С дейін жоғарылауы металдардың құрамдастарына тигізілген елеулі әсерін төмендету, қождарда 3,3 тен 1,4 г/т дейін алтын және 0,6 дан 0,4 г/т дейін күміс. Тәжірибелі қаттыланған балқыту жағдайында 1450 0С температурада қождаманың құрамы тұрақты болу мүмкіндігі көрсетілді, штейн қоспасыз штейнқұрайтын қоспа алу және қождардың ең төменгі құрамында алтын мен күміс болады. Балқыту жағдайында алтын және күміс штейнін алу барысында оңтайлы қождың құрамы тиісінше 98,7-99,1 % және 79,9-98,3 % құрады. |
Түйін сөздер: | түпкі берік алтын кені, сульфидті мыс концентраты, қоспа, пирометаллургия, штейн, қож. |
Библиографический список |
1 Дементьев В.Е., Войлошников Г.И., Кононко Р.В. Совершенствование способов извлечения золота и алмазов из минерального сырья // Горный журнал. – 2015. – №9. – С. 28-31. 2 Санакулов К.С., Мустакимов О.М., Эргашев У.А., Ахатов Н.А. О целесообразности применения комбинированных технологий для переработки особо упорных золотосульфидных руд // Цветные металлы. – 2016. – №2. – С. 9-14. 3 Александрова Т.Н., Гурман М.А., Кондратьев С.А. Проблемы извлечения золота из упорных руд юга дальневосточного региона России и некоторые пути их решения // Физико-технические проблемы разработки полезных ископаемых. – 2011. – №5. – С. 125-136. 4 Зинченко З.А., Самихов Ш.Р. Переработка упорных золотосодержащих руд Таджикистана // Горный журнал. – 2014. – №4. – С. 97-98. 5 Гостищев В.В., Черепанов А.А., Власова Н.М. Особенности химического концентрирования золота углеродистых руд // Химическая технология. – 2014. – №8. – С. 485-487. 6 Нарсеев В.А., Гостев Ю.В., Захаров А.В., Козлянинов Д.М., Матвиенко В.Н., Фаворов В.А., Франковская Н.М., Шиганов А.А. Бакырчик (геология, геохимия, оруднение). – М.: ЦНИГРИ, 2001. – 174 с. 7 Иннов. пат. 25568 РК. Способ переработки золотомышьякового сырья / Кожахметов С.М., Бектурганов Н.С., Квятковский С.А. опубл. 15.02.2012, Бюл. №2. 8 Иннов. пат. 26083 РК. Способ переработки золото-мышьяковых концентратов, содержащих кобальт /Кожахметов С.М., Бектурганов Н.С., Квятковский С.А., Омарова Н.С.; опубл. 15.09.2012, Бюл. №9. |
Тақырыбы | КРЕМНИЙ-АЛЮМИНИЙ ҚУРАМДЫ ОПОКАДАН КЕШЕНДІ ФЕРРОҚОРЫТПА АЛУ |
Авторлар | Шевко В. М., Аманов Д. Д., Каратаева Г. Е., Айткулов Д. К. |
Авторлар туралы мәлімет |
М Ауезов атындағы Онтүстік-Қазақстан мемелекеттік университеті , Металлургия кафедрасы, Шымкент Шевко В. М., д.т.н., профессор, e-mail: snevkovm@mail.ru Аманов Д. Д., магистрант, e-mail: loken666@mail.ru Каратаева Г. Е., к.т.н., кіші ғылыми қызметкер, оқытушы Қ.И.Сәтбаев атындағы геология институты, Қ.И.Сәтбаев атындағы Айткулов Д. К., д.т.н., профессор |
Реферат | Кремний құрамдас балқымалар өндірісінде технологиялық тиімділікті жақсарту үшін шикізаттағы SiO2 реакциялық қабілеттілікті жоғарылату қажет. Осындай шикізатты материал ретінде айтарлықтай реакциялық қабілеті жоғары, аморфты түрде 90 % дейін SiO2 кездесетін опока қолданылуы мүмкін. Мақалада Дарбаза кенорнының опокасын электрлібалқыту және термодинамикалық модельдеу зерттеулерінің қорытындысы келтірілген, термодинамикалық модельдеу Outokumpu кешенді бағдарламасы көмегімен, ал электрлі балқыту доғалы пеш көмегімен жүргізілді. Опока-Fe-C жүйесінде Si және Al бөліну дәрежесіне темір мөлшері (опоканың мөлшері 20 дан 120 % дейін) мен температураның (500 ден 2500 °С) әсер етуі анықталды. Балқымадағы кремнийдің бөлінуіне SiO(g)-ден кремнийдің жоғалуының төмендеуі және темірдің оң әсер етуі (FeSi, Fe3Si, Fe5Si3, Si түрінде) анықталды. Термодинамикалық тұрғыдан қарастырсақ: опока массасынан 36 % көміртегі және 20-45 % темір қатысуында, 2048-2100 °С температурада ФС4А10 (40 % Si, 7.5 % – 10 % Al) ферробалқыма алуға болады. 54 % опока, 22 % кокс және 24 % болат жоңқасын құрайтын шихтаны (доғалы кендітермиялық пеште) эксперимент түрінде жүргізгенде, ФС45А10 маркалы ферросиликоалюминийге сәйкес кремний және алюминийді құрайтын 46-52,8 % ∑Si және Al кешенді ферроқорытпа түзілгендігі анықталды. |
Түйінді сөздер: | опока, кремний, алюминий, тотықсыздандыру, термодинамикалық модельдеу, электрлі балқыма, ферросиликоалюминий |
Библиографический список |
1 Друинский М.Н., Жучков В.И. Получение комплексных ферросплавов из минерального сырья Казахстана. – Алма-Атa: Наука.1988.-208С. 2 Гасик М.И., Лякишев Н.П., Теория и технология электрометаллургии ферросплавов. – М.:СП Интермет Инжиниринг. 1999.-764С. 3 Абишев Д.Н., Жарменов А.А., Байсанов С.О., Толымтеков М.Ж., Ахметов А.Б., Разработка технологии и освоение производства ферросиликоалюминия // Абишевские чтения– 2001: матер. совещ., Караганда: Три ветра. 2002.- С.370-379 4 Бабушкин В.И., Матвеев Г.М., Мчедлов-Петросян О.П. Термодинамика силикатов. – М.: Стройиздат. 1988.-408с. 5 Roine A. Outokumpu HSC Chemistry for Windows. Chemical reactions and equilibrium software with extensive thermochemical database. – Pori: Outokumpu research. 04.2002. 6 Шевко В.М., Сержанов Г.М., Айткулов Д.К., Абжанова А.С., Тулеев М.А., Термодинамическое моделирование совместного восстановления металлов из смеси оксидов с образованием хлорида кальция и силицидов железа// Комплексное использование минерального сырья. 2015. № 3.– С. 38-42. 7 Shevko V.M., Serzhanov G.M., Karataeva G.B., Lavrov B.A., Thermodynamic features and experimental study of the extraction of phosphorus from ferrophosphorus in presence of iron silicides.// Russian Metallurgy (Metally) 2015, – № 12, – P. 1-6 8 Шевко В.М., Сержанов Г.М., Каратаева Г.Б., Утеева Р.Д., Выплавка ферросплавов с применением некоксующихся углей и отходов ферросплавов и отходов их добычи. Шымкент: ЮКГУ. 2015.-237с. 9 Дымов А.М., Технический анализ руды и металлов.- М.: Металлургия. 1949.– 483с. 10 Ахназарова С.Л., Кафаров Б.В. Методы оптимизации эксперимента в химической технологии. – М.: Высшая Школа. 1985.-319С. |
Физика-химиялық зерттеулер
Тақырыбы | CЕЛЕН-ТЕЛЛУР ЖҮЙЕСІНІНҢ БІРГЕ ҚАЙНАЙТЫН БАЛҚЫМАЛАР СҰРАҒЫНА |
Авторлар | Володин В. Н., Бурабаева Н. М., Требухов С. А., Ниценко А. В., Тулеутай Ф. Х. |
Авторлар туралы мәлімет |
Металлургия және кен байыту институты, вакуумдық үрдістер зертханасы, Алматы, Володин В.Н., д.т.н., физ.-мат. ғылымдарының докторы, бас ғылыми қызметкер Бурабаева Н.М., к.т.н., ғылыми қызметкер, e-mail: Nuri_eng@mail.ru Требухов С.А., к.т.н., директор орынбасары Ниценко А.В., к.т.н., зертхана менгерушісі Тулеутай Ф. Х., инженер |
Реферат | Элементтердің парциалды қысымы жалпы қысым мөлшерінің оның конденсаттағы химиялық талдаумен анықталған мөлшеріне көбейтіндісі арқылы табылды. Бұл будың молекулалық құрамын анықтамай-ақ парциалды қысымның мөлшерін анықтауға мүмкіндік береді. Селен-теллур жүйесінің балқымаларының қайнау температурасын анықтау үшін қайнау нүктелері әдісі қолданылды, балқымалардың қайнау температурасында элементтердің парциалды қысымдары анықталды, одан кейін селен және теллурдың массалық қатынастары бу фазасының талдау арқылы анықталды. Қайнау температурасы кезінде бу фазасының құрамы селен мен теллурдың парциалды қысымының жалпы қысымға қатынасы ретінде анықталды. Авторлардың анықтаған селен және теллурдың бу қысымының температуралы-концентрационды тәуелділіктер түрінде көрсетілген парциалды мөлшерлері негізінде селен – теллур жүйесіндегі балқыма – бу фазалық өтуінің шекаралары есептелген, олар кесте түрінде көрсетілген және конденсацияланған фазалардың фазалық диаграммасына салынған. Күй диаграммасында температуралық максимуммен азеотропты қоспа байқалды: 995 оС бірге балқитын қоспаның құрамы келесі 7,5 ат. % Se и 92,5 ат. % Те. Демек, селен мен теллурдың бөлінуі, селен және азеотропты қоспа немесе теллур және азеотропты қоспа жолымен жүруі мүмкін. Басқа авторлардың зерттеулері нәтижесінде алынған есептік мәліметтер мен осы зерттеу нәтижелерін салыстыру нәтижесінде принципиалды түрде әр түрлі құрамда, бірге балқитын сұйықтықтың қайнау температурасында мүмкін болуын дәлелдеді. Соңғысы жүйені элементтерге дистилляциялы әдіспен бөлуді қиындатады, себебі бірге қайнайтын сұйықтық бар кезде балқыманың құрамы бу фазасының құрамына сәйкес келеді. |
Түйінді сөздер | селен, теллур, екілік жүйе, балқыма, бу қысымы, күй диаграммасы, бірге қайнайтын сұйықтық, азеотропты қоспа. |
Библиографичес-кий список |
1 Рябова Р.И., Устюгов Г.П., Кудрявцев А.А. Исследование равновесия жидкость – пар в системе селен – теллур/ Исследования в области физической химии и электрохимии. Труды Московского химико-технологического института. – 1965. – Т.44. – С.47-51. 2 Sato T., Kaneko H. Studies on Selenium and Its Alloys. III. Vapor Pressure and Electric Conductivity of Molten Selenium Alloys. // Technology reports of the Tôhoku University. – 1952. – V.16, №2. – Р. 18-33. 3 Шахтахтинский М.Г. Исследование упругости насыщенных паров некоторых полупроводников с применением радиоизотопов / Труды Института физики АН Аз ССР. – 1963. – Т.11. – С.52-107. 4 Устюгов Г.П., Ванюков А.В., Герасимов А.Д. Исследование равновесия жидкость – пар в системах селен – примесь // Электронная техника. Сер. материалы. – 1967. – №8. – С.111-114. 5 Черняев В.Н., Кожитов Л.В. Исследование процесса получения особо чистого теллура вакуумной ректификацией // Электронная техника. Сер. материалы. – 1968. – №1. – С.101-109. 6 Нисельсон Л.А., Устюгов Г.П., Тараскин В.В. Очистка селена и теллура методами, основанными на их летучести // Цветные металлы. – 1971. – №2. – С.40-44. 7 Кожитов Л.В. Очистка теллура от селена методами перегонки // Электронная техника. Сер. материалы. – 1968. – №4. – С.17-28. 8 Mouloudj N., Petot-Ervas G., Petot C., Legendre B. Etude des proprietes thermodynamiques des alliages liquids selenium-tellure. Partie I. Determination des proprietes thermodynamiques par la methode des F.E.M. de piles // Thermachimica Acta. – 1988. – V.136. – C.87-102. 9 Rao Y.K. Composition of liquid-saturated selenium vapor//Metallurgical and Materials Transactions. – 1983. – V.B14, №1-4. – Р. 308-311. 10 Устюгов Г.П., Вигдорович Е.Н., Кудрявцев А.А. Молекулярный состав пара в системе теллур – селен // Изв. АН СССР. Неорганические материалы. – 1968. – Т.4, – №10. – С.1796-1797. 11 Конопелько Ф.Л., Свешников Ю.Н., Белащенко Д.К. Термодинамическая активность компонентов в расплавах системы Te – Se // Изв. АН СССР. Неорган. материалы. – 1973. – Т.9, – №6. – С.935-937. 12 Ghosh G., Lukas H.L., Delaey L. Thermodynamic assessment of the Se – Te system// Calphad: Coputer coupling of phase diagrams. – 1988. – V.12, – №3. – Р. 295-299. 13 Clavaguera-Mora M.T., Comas C., Clavaguera N. Contributions to the modeling of the thermodynamic behaviour of Se – Te liquid solutions // Journal of Alloys and Compounds – 1995. – V.220, – №1-2. – Р. 39-47. 14 Бурабаева Н.М., Володин В.Н., Требухов С.А., Тулеутай Ф.Х., Ерсайынова А.А. Давление пара составляющих над расплавами системы селен – теллур // Комплексное использование минерального сырья. – 2016. – №3. – С. 15-21. 15 Глазов В.М., Лазарев В.Б., Жаров В.В. Фазовые диаграммы простых веществ. М.: Наука. – 1980. – С.222. 16 Lanyon H.P.D., Hockings E. F. The selenium-tellurium system // Physica status solidi. – 1966. – V.17, – №2. – Р. 185-186. 17 Диаграммы состояния двойных металлических систем. Под ред. Лякишева Н.П. – М.: Машиностроение, 2000. – Т.3, Кн.2. – C. 277-278. |
Тақырыбы | БАЛҚАШ МЫС ЗАУЫТЫНЫҢ КОНВЕРТОРЛЫҚ ҚОЖЫН ӨҢДЕУ. I-БӨЛІМ. ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ЖӘНЕ ФАЗАЛЫҚ ҚҰРАМЫ |
Авторлар | Ситько Е. А., Плехова К. Р., Муханов Д. К., Сукуров Б. М. |
Авторлар туралы мәлімет |
Металлургия және кен байыту институты, пирометалургия және ауыр түсті металдар зертханасы, Алматы Ситько Е. А., к.т.н, жетекші ғылыми қызметкер Муханов Д. К., инженер, магистр Ұлттық ұжымдық зертханасы Сукуров Б. М., к.т.н, жетекші ғылыми қызметкер, e-mail: bsukurov@gmail.com Қ.И.Сәтбаев атындағы геология ғылымдарының институты, Алматы Плехова К. Р., аға ғылыми қызметкер |
Реферат | Зерттеу нысандары ретінде Балқаш мыс зауытының бастапқы және термиялық өңдеуден кейінгі конверторлық қождарының сынамалары алынды. Минералогиялық, рентгенфазалық талдаулардың, растрлық электрондық микроскопияның және рентгенспектралдық микро талдаудың көмегімен бастапқы конверторлық қождың және оның термиялық өңдеуден кейінгі сынамаларында минералдық және фазалық құрамы іс жүзінде толық сәйкес келетін ұқсас матрицалар болатыны анықталды. Айырмашығы тек қож массасындағы минералдық құраушылардың мөлшерінде. Темір түгел тотығады және фаялит, гортонолит, магнетит және торына басқа элементтер (кремний, мыс, мырыш және алюминий) кіретін магнетит түрінде болады. Қождың барлық үлгілерінің құрылысы күкірттің тек мыспен бірігетінін көрсетті. Қождардағы мыс таза және сульфид түрінде болады. Конверторлық қожды қайта балқытқаннан кейін баяу суыту арқылы балқыма көлеміндегі сульфидті-металдық жүзгіннің мөлшері азайтылып, оның іріленуі қамтамасыз етіледі |
Түйінді сөздер: | конверторлық қож, термиялық өңдеу, құрылымдық зерттеулер, минералдық және фазалық құрам |
Библиографичес-кий список |
1 Paretsky V.M. and Tarasov A.V. Effect of composition on copper losses in autogenous smelting. Copper-Cobre 2003: // Proceedings of the 5th Internation. Conf. Nov.30 – Dec.3, 2003, – Santiago, Chile: 2003, – IV, book 2, – P. 329 –340. 2 Санакулов К.С., Хасанов А.С. Переработка шлаков медного производства. – Ташкент: Фан. 2007, – 255 с. 3 Киреева О.В., Дресвянкина Т.П., Мамонов С.В. Роль процесса специального охлаждения шлака медеплавильного производства в технологии его переработки. // Научные основы и практика переработки руд и техногенного сырья: Матер. ХIX Межд. научно-техн. конф. – Екатеринбург. 23-24 апреля 2014, – C. 174-177. 4 Fernandez-Caliani J.C., Rios G., Martinez J., Jimenez F. Occurrence and speciation of copper in slags obtained during the pyrometallurgical processing of chalcopyrite concentrates at the Huelva smelter (Spain) // Journal of Mining and Metallurgy. Sect. B-Metallurgy. – 2012, – N 48, – P. 161-171. 5 Coursol P., Valencia N.C., Macrey P., Bell S., Davis B. Minimization of Copper losses in Copper Smelting Slag During Electric Furnace Treatment, // JOM – 2012, – V. 64, N 11, – P. 1305-1313. 6 Селиванов Е.Н., Гуляева Р.И., Зелютин Д.И., Беляев В.Б., Сельменских Н.И. Влияние скорости охлаждения на структуру шлака от плавки медно-цинковых концентратов в печи Ванюкова // Цветные металлы – 2009 – №12 – С. 27-31. 7 Селиванов Е.Н., Гуляева Р.И., Удоева Л.Ю., Беляев В.В., Панкратова А.А. Влияние скорости охлаждения на фазовый состав и структуру шлаков конвертирования медных штейнов // Металлы – 2009 – № 4 – С. 8-16. 8 Сабанова М.П., Шадрунова И.В. Оценка технологических свойств шлаков медной плавки для их утилизации посредством флотации. // Прогрессивные методы обогащения и комплексная переработка природного и техногенного минерального сырья. Плаксинские чтения-2014: Докл. на Междунар. Совещ., посвященном 5-летию КазНАЕН. – Алматы, 2014, – С. 86-90. 9 Сабанова М.Н., Савин А.Г., Шадрунова И.В., Орехова Н.Н. Типизация медных шлаков Уральского региона, практика и перспективы флотационной переработки на действующих обогатительных фабриках // Цветные металлы – 2013, – №8, – С. 14-19. 10 Ramachandran V., Diaz C., Eltringram T. Primary Copper Production – A Survey of Operating World Copper Smelters. // Copper-Cobre 2003: Proceedings of the 5th Internation. Conf. Nov.30 – Dec.3, 2003, – Santiago, Chile: 2003, – IV, Book 1, – 3-106 p. 11 Mihailova T., Mehandjiev D. Characterization of fayalite from copper slags // Journal of the University of Chemical Technology and Metallurgy. – 2010. – N 45– Р. 317-326. 12 Das B., Michra B.K., Angadi S., Pradhan S.K., Prakash S. and Mohanty J.K. Characterization and recovery of copper values from discarded slag. // Waste Management & Research, – 2010, – V. 28, N.6, – P. 561-567. |
Тақырыбы | СЕЛЕНДІ ДИСТИЛЛЯЦИЯЛАУ КЕЗІНДЕ ТЕМІР, НИКЕЛЬ ЖӘНЕ КОБАЛЬТТЫҢ СЕЛЕНИДТЕРІНІҢ ЫДЫРАУЫ ЖАЙЛЫ |
Авторлар | Требухов С. А., Володин В. Н., Ниценко А. В., Бурабаева Н. М., Требухов А. А. |
Авторлар туралы мәлімет |
Металлургия және кен байыту институты, вакуумдық үрдістер зертханасы, Алматы Требухов С. А., к.т.н., директор орынбасары Володин В. Н., д.т.н., бас ғылыми қызметкер Ниценко А. В., к.т.н., зертхана менгерушісі Бурабаева Н. М., к.т.н., ғылыми қызметкер, e-mail: Nuri_eng@mail.ru Требухов А. А., инженер |
Реферат | Парциалды қысымдардың диаграммаларын қолданып, селеннің қайнау температурасы 672 оС атмосфералық қысымда және 400-500 оС вакуумда жүргізілген дистилляциялы үрдістің жағдайында темір, никель және кобальт селенидтерінің тәртібі зерттелген. Вакуумда 400-530оС температурада селенді оның балқымаларынан дистилляциялау жағдайында, темір қоспасының термодинамикалық тұрақты фазасы диселенид FeSe2(кр) болып табылады, қосылыстың диссоциациясы қарастырылмаған. 530 оС-тан 672 оС дейін (біз анықтаған селеннің қайнау температурасы) және 0,013-6,46 кПа қысым жағдайында темірдің диселенид моноселенидке ыдырау жүреді, селен бу фазасына өтеді. Селенді балқымадан дистилляциялау жағдайында темірдің моноселенидің ыдырату мүмкін емес. Кобальттың қоспасы балқымада СоSe2(кр) кристаллды кобальт диселениді тұрақты фазасы түрінде көрсетілген. 607 оС жоғары температураларда 13-200 Па қысымда, диселенидтің диссоциациясы мүмкін, нәтижесінде мономеленид түзіледі және селен бу фазасына өтеді. Никель селенді балқымаларда, атмосфералық және төмен қысымдарда тұрақты моноселенид NiSe фазасымен көрсетілген, бұл технологиялық үрдістерде никель сульфидтеріне сәйкес келеді. Зерттеулердің нәтижесінде, балқымада темір, никель және кобальт қоспалары бар кезде селенді вакуумдистилляциялы бу фазасына өткізу жағдайында, темір диселениді FeSe2(кр), кобальт диселениді СоSe2(кр) және никель моноселениді NiSe(кр) тұрақты болып табылады. Технологиялық қысымды 0,1 МПа дейін жоғарылату қосылыстардың тұрақтылығы және құрамына әсер етпейді. |
Түйінді сөздер: | селен, темір, никель, кобальт, темір моноселениді, темір диселениді, кобальт моноселениді, кобальт диселениді, никель моноселениді, никель диселениді, парциалды қысымдар диаграммасы. |
Библиографичес-кий список |
1 В.Н. Володин, С.А. Требухов, Н.М. Бурабаева, А.В. Ниценко, А. Касымжанова. Фазовая диаграмма железо – селен при низком давлении // КИМС. – 2016. – №3. -С.53-56. 2 Исакова Р.А., Резняков А.А., Спивак М.М. Рафинирование селена. – Алма-Ата, Наука. 1975. – 107 с. 3 Исакова Р.А., Нестеров В.Н., Шендяпин А.С. Давление пара и диссоциация сульфидов меди и никеля // Труды Института Металлургии и Обогащения АН Каз ССР. -1963. – т.6. – С.156-159. 4 Исакова Р.А. Давление пара и диссоциация сульфидов металлов. Алма-Ата: Наука. – 1968. – 230с. 5 Ванюков А.В., Исакова Р.А., Быстров В.П. Термическая диссоциация сульфидов металлов. – Алма-Ата: Наука. 1978. – 272 с. 6 Лопатин С.И., Блатов И.А., Харланов А.С и др. Исследование активности компонентов в системе Fe-S методом высокотемпературной масс-спектрометрии // Металлы. – 1999. – №5. – С.33-35. 7 Морачевский А.Г., Рябко А.Г. Цемехман Л.Ш. Термодинамика системы железо-сера / Термодинамика систем и процессов в металлургии никеля и меди. – С-Пб.: Политехнический университет. 2005. – 155с. 8 Placente V., Scardala P., Fontana D. Decomposition pressure and standard enthalpies of sublimation and formation of iron monoselenide // J. Alloys and Compounds. – 1992. – V.189. – №2. – Р.263-267. 9 Феенберг И.Я., Вайсбурд С.Е. Термодинамические свойства расплавов системы Co-Se // Журнал физической химии. – 1972. – Т.46. – №6. – С.1575-1577. 10 Феенберг И.Я., Вайсбурд С.Е. Термодинамические свойства расплавов системы Ni-Se / Термодинамические свойства металлических сплавов. – Баку. Элм. 1975. – С.395-398. 11 Морозова М.П., Владимирова В.А., Грудецкий А.В., Николаева Л. Физико-химическое исследование системы Co-Se/ Термодинамические свойства твердых металлических сплавов. Минск. Белорусский Государственный Университет – 1976. – С.140-142. 12 Морозова М.П., Владимирова В.А., Столярова Т.А., Павлинова Л.А. Физико-химическое исследование сульфидов, теллуридов и селенидов кобальта и никеля в пределах областей гомогенности. Химия и физика халькогенидов. – Киев: Наукова думка. 1977. – С.52-54. 13 Чижиков Д.М., Счастливый В.П. Селен и селениды. – М.: Наука. 1964. – 230с. 14 Свешков Ю.В., Алферов В.П., Калмыков В.А., Вагин С.А. Адсорбция и поверхностная активность раствора селена в жидком железе// Известия Академии наук СССР. Металлы. – 1973. – №6. – С.74-76. 15 Goldfinger P., Jeunehomme M. Mass Spectrometric and Knudsen-Cell Vaporization Studies of group 2B-6B Compaunds // Trans. Farad. Soc. – 1963. – Vol.59. – №12. – Р.2851-2867. 16 Гольдфингер П., Дженхом М. Масс-спектрометрическое изучение термодинамических свойств соединений элементов III-V и II-VI групп периодической системы. Успехи масс-спектрометрии. – М.: ИЛ. 1963. – С.521-530. 17 Бурабаева Н.М., Володин В.Н., Требухов С.А., Ерсайынова А.А. Термодинамика образования и испарения сплавов селен-сера // КИМС. – 2016. – №1. – С.48-53. 18 Диаграммы состояния двойных металлических систем: Справочник. Под ред. Лякишева Н.П. М.: Машиностроение. – 1997. – Т.2. – 1024с. 19 Оболончик В.А. Селениды. – М.: Металлургия. 1972. – 296 с. 20 Термические константы веществ. Справочник. Под ред. Глушко В.П. – М.: Всероссийский институт научной и технической информации ВИНИТИ. 1972. – Вып.6. – Ч.1. – 369 с. 21 Есиркегенов Г.М., Валиев Х.Х., Спицын В.А. Исследования разложения селенидов меди и состава паровой фазы. Металлургия и обогащение. – Алма-Ата: Казахский Политехнический Институт. – 1975. – Вып.10. – С.37-41. 22 Диаграммы состояния двойных металлических систем: Справочник. Под ред. Лякишева Н.П. М.: Машиностроение. 2000. – Т.3. – Кн.2. – 448 с. 23 Киреев В.А. Методы практических расчетов в термодинамике химических реакций. – М.: Химия. 1975. – 535 с. |
Материалтану
Тақырыбы | КӨМІРПЛАСТИК ПЕН ЭПОКСИД ШАЙЫРЫНЫҢ МЕХАНИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІНЕ КӨМІРТЕК НАНОБӨЛШЕКТЕРІНІҢ ӘСЕРІ. ШОЛУ |
Авторлар | Ермаханова А. М., Исмаилов М. Б |
Авторлар туралы мәлімет |
Ұлттық ғарыштық зерттеулер мен технология орталығы , Материалтану департаменті. ҚазҰТЗУ, Алматы Ермаханова А. М., докторант Исмаилов М. Б., д.т.н., профессор, Департамент директоры, e-mail: m.ismailov@spaceres.kz |
Реферат | Эпоксидті шайыр (ЭШ) мен көмірпластиктің беріктігін жоғарылату технологиясын жасау мәселесі техниканың көптеген салалары (ғарыш, авиация, қорғаныс, автокөлік, т.б.) үшін өзекті болып табылады. Бұл мәселені ЭШ-ді және көмірпластик компонентерін модификациялау амалдарымен шешуге болады. ЭШ-ді әртүрлі химиялық қосылыстарды енгізу арқылы модификациялауға болады. Модификациялаудың ұтымды тәсілдерінің бірі – көміртекті нанобөлшектерді (КНБ) (көміртекті нанотүтіктерді (КНТ), фуллерендерді, астралендерді, графендерді) енгізу болып табылады. КНБ-тер үшін полимерлердегі агрегаттардың қалыптасуы тән болады, сондықтан олардың диспергиялануы өте маңызды және күрделі мәселе болып табылады. Жұмыста КНБ түрлерінің ЭШ-дың беріктігіне әсер етуі бойынша әдебиеттердегі эксперименталды мәліметтер жинақталған. КНБ-нің ЭШ-ға диспергиялану әдістеріне талдау жасалынған. КНБ-нің беріктікті жоғарылату мүмкіндіктерін сипаттау үшін сезімталдық коэффициенттер Кσ және КЕ енгізілген. Олар ЭШ-ға немесе көмірпластикке салмағы бойынша 1 % КНБ-ді шартты түрде енгізгенде беріктік шегінің және серпімділік модулінің пайздық өзгеруін көрсетеді. ЭШ үшін сезімталдық коэффициенттер келесідей шықты: КНБ үшін – Кσ =18-600, КЕ = 5-153; фуллерендер үшін – Кσ = 1,2 -424, КЕ =168; астралендер үшін – Кσ = 666; графендер үшін – Кσ = 80-909. ЭШ-ға КНБ-ді енгізудің оңтайлы шамасы 0,05-0,3 % құрайды және нанобөлшектердің диспергиялану толықтығына байланысты болады. КНБ-ді енгізуді ары қарай ұлғайту материалдың беріктігін төмендетеді. Сезімталдық коэффициенттерінің әртүрлі болуын көбіне ЭШ-ғы КНБ диспергиялануының толықтығымен, сонымен қатар КНБ әртүрлі жасау партияларының ерекшеліктерімен байланыстыру керек. Тәжірибе үшін коэффициенттердің жоғарғы шектері маңызды, өйткені олар технологияның қол жетімділігін көрсетеді. Нанотүтіктердің ұзындығы беріктікті нығайтуға әсер етпейді деп айтуға болады. Нанотүтіктердің қол жетімділігі оларды көмірпластиктердің өнеркәсіптік технологиялары үшін беріктікті жоғарылатудың ең перспективті қоспалар ретінде қарастыруға мүмкіндік береді. КНБ-ді функционалдауы (реактивтермен алдын ала өңдеу) тиімділігі қарастырылған. КНБ-ді функционалдау Кσ коэффициентін 14-48 %-ға жоғарылатуға мүмкіндік береді. Қарастырылған КНБ-ді функционалдағыштардың арасында аминтоптары барларының тиімділігі ең жоғары болған. Жұмыстың екінші бөлігі көмірпластикке арналған. Бұл жағдай үшін эксперименталдық мәліметтер ЭШ үшін қарағанда аздау болды. КНБ көмірпластиктің беріктігін келесі коэффициенттермен жоғарылатады: Кσ = 1-399, КЕ =9-635; фуллерендер – Кσ = 37; астралендер – Кσ =14-24, КЕ =6. КНБ үшін нәтижелер ЭШ үшін алынған мәліметтермен бір шамада болды. Алынған мәліметтер беріктігі жоғары және жоғарымодульды көмірпластикті жасаудың отандық технологиясын әзірлеу үшін қажетті. |
Түйінді сөздер: | көміртекті нанобөлшектер, модификациялау, функционалдау, диспергиялау, эпоксидті шайыр, көмірпластик, беріктікті жоғарылату. |
Библиографичес-кий список |
1 Кнорозов Б.В., Усова Л.Ф., Третьякова А.В. Технология металлов. Под ред. Б.В. Кнозорова. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Металлургия, 1978. – 904 с. 2 Способы упрочнения материалов [Электрон. ресурс]. – URL: http://refleader.ru/bewujgqaspol.html (дата обращения 29.06.2016). 3 Вести Ru: Ученые ТГУ разработали новый способ упрочнения алюминиевых сплавов [Электрон. ресурс]. – URL: http: //vesti.ru/doc.html?id=2750896 (дата обращения 29.06.2016). 4 Эпоксидная смола, применение и свойства [Электрон. ресурс]. – URL: http: //recn.ru (дата обращения 03.10.2015). 5 Кербер М.Л.,Виноградов В.М., Головкин Г.С. Полимерные композиционные материалы: структура, свойства, технология. Учебное пособие под ред. Берлина А.А.- СПб: Профессия, 2008. – C. 560 6 Михайлин Ю.А. Конструкционные полимерные композиционные материалы. Издание 2-е.- М.: Научные основы и технологии, 2008. – 822 с. 7 Вшивков С.А. Технология производства изделий из полимерных композиционных материалов. – Екатеринбург: УРФУ, 2011. – 70 c. 8 Жантаев Ж.Ш., Исмаилов М.Б. Режимы экспортного контроля и их возможное влияние на развитие космической отрасли Казахстана на примере конструкционных материалов и двигательных систем // Космические исследования и технологии. – 2013. – № 2 – с.14-10 9 Лазарев Н.В. Вредные вещества в промышленности. Cправочник / ред. Н. В. Лазарев. – Изд. 7-е, перераб. и доп. – Л.: Химия, 1976 [Электрон. ресурс]. – URL: http:// bepj.oglib.ru/bg/792.html (дата обращения 01.07.2016). 10 Металлам ищут новое применение. Коммерсантъ, газета «Ъ», 11 июля 2002 [Электрон. ресурс]. – URL: http:// kommersant.ru/doc/330553 (дата обращения 01.07.2016). 11 Гуняев Г.М., Каблов Е.Н.,Алексашин В.М. Модифицирование конструкционных углепластиков углеродными наночастицами // Российский химический журнал. – 2010. – Т. LIV. – № 1. 12 Iijima S. Helical microtubules of graphitic carbon // Nature, 1991. –№ 354 – P.56-58. 13 Kroto HW, Heath JR, O’Brien SC, Curl RF, Smalley RF. C60 – buckminster fullerene // Nature. – 1985. – № 318. – P.162-163. 14 Krätschmer W, Lamb LD, Fostiropoulos K, Huffman DR. Solid C60-a now form of carbon // Nature. – 1990. – № 347. – P.354-348. 15 A.I. Shames, E.A.Katz, A.M.Panich, D.Mogilyanski, E.Mogilko, J.Grinblat, V.P.Belousov, I.M. Belousova, A.N.Ponomarev. Structural and magnetic resonance study of astralen nanoparticles // Diamond and Related Materials. – 2009. – V.18. – P.505-510. 16 K.S.Novoselov, A. K. Geim, S.V.Morozov, D. Jiang, Y.Zhang, S.V. Dubonos, I.V. Grigorieva, A.A. Firsov. Electric field effect in automatically thin carbon films // Science. – 2004. – V.306. № 5696. – P.666-669 17 Алдошин С.М., Бадамшин Э.Р., Грищук А.А. и др. Исследование влияния способов диспергирования одностенных углеродных нанотрубок на свойства нанокомпозитов на основе эпоксидной смолы // Проблемы машиностроения и надежности машин. – 2015. – № 3. – C. 96-101. 18 Дьячкова Т.П., Ткачев А.Г. Методы функционализации и модифицирования углеродных нанотрубок. – М.: Спектр, 2013. – 152 с. 19 Andreas Hirsch. Functionalization of Single-Walled Carbon Nanotubes // Angewandte Chemie. – 2002. – V.41. No 11. – P. 1853-1859. 20 Lei Liu, Krishna C. Etika, Kang-Shyang Liao, Lance A. Hess, David E. Bergbreiter, Jaime C. Grunlan. Comparison of Covalently and Noncovalently Functionalized Carbon Nanotubes in Epoxy // Macromolecular Rapid Communications. – 2009. – V.30.Is.8. – P.627-632. 21 Раков Э.Г. Нанотрубки и фуллерены: Уч.пособие. – М.: Университетская книга, Логос, 2006. – 376 с. 22 Фиалков А.С. Углерод: межслоевые соединения и композиты на его основе. – М.: Аспект Пресс, 1997. – 718 с. 23 Иржак В.И., Эпоксидные композиционные материалы с углеродными нанотрубками. // Успехи химии, 2011. – т.80. – с. 821-840. 24 Sandler J., Shaffer MSP, Prasse T., Bauhofer W., Schulte K., Windle AH. Development of a dispersion process for carbon nanotubes in an epoxy matrix and the resulting electrical properties // Polymer. – 1999. – V.40. No 21. – P.5967-5971. 25 Cooper C.A., Young R.J., Halsall M. Investigation into the deformation of carbon nanotubes and their composites through the use of Raman spectroscopy // Composites part A: Applied Science and Manufacturing. – 2001. – V.32. – P.401-411. 26 Lau K.T., Shi S.Q., Zhou L.M., Cheng H.M. Micro-hardness and flexural properties of randomly-oriented carbon nanotube composites // Journal of Composite Materials. – 2003. – V.37, No 3. – P.365-76. 27 Park J.M., Kim D.S., Lee J.R., Kim TW. Nondestructive damage sensitivity and reinforcing effect of carbon nanotube/epoxy composites using electro-micromechanical technique // Material Science and Engineering: C. – 2003. – V.23. No 6-8. – P.971-975. 28 Zhuang G.S., Sui G.X., Sun Z.S., Yang R. Pseudo-reinforcement effect of multiwalled carbon nanotubes in epoxy matrix composites // Journal of Applied Polymer Science. – 2006. – V.102. – P. 3664-72. 29 Gong X., Liu J., Baskaran S., Voise R.D., Young J.S. Surfactant-assisted processing of carbon nanotube/ polymer composites // Chemical Materials. – 2000. – V.12. No 4 – P. 1049-52. 30 Cui S, Canet R, Derre A, Couzi M, Delhaes P. Characterization of multiwall carbon nanotubes and influence of surfactant in the nanocomposite processing // Carbon. – 2003. – V. 41. No 4. – P.797-809. 31 Fidelus JD, Wiesel E, Gojny FH, Schulte K, Wagner HD. Thermo-mechanical properties of randomly oriented carbon/epoxy nanocomposites // Composites part A: Applied Science and Manufacturing. – 2005. – V.36. No 11. – P. 1555-61. 32 Акатенков Р.В., Алексашин В.М., Аношкин И.В. и др. Влияние малых количеств функционализированных нанотрубок на физико-механические свойства и структуру эпоксидных композитов // Деформация и разрушение материалов. – 2011. – № 11. – С.16. 33 С.А. Рябов, Захарычев Ю.Д, Ю.Д.Семчиков. Исследование влияния времени функционализации углеродных нанотрубок на физико-механические свойства полимерных композитов на их основе // Вестник Нижегородского университета им.Н.И.Лобачевского. – 2013. – №2 (1). – C.71-74. 34 П.С. Мараховский, С.В. Кондрашов, Р.В. Акатенков, В.М. Алексашин, И.В. Аношкин, И.А. Мансурова. О модификации теплостойких эпоксидных связующих углеродными нанотрубками // Вестник Московского государственного технического университета им.Н.Э.Баумана. – 2015. – № 2. – C.118-127. 35 Zhu J, KimJ.D.,Peng H, Margrave J.L., Khabashesku V.N., Barrera E.V. Improving the dispersion and integration of single–walled carbon nanotubes in epoxy composites through functionalization // NanoLetters. – 2003. – V.3. No 8. – P. 1107-13. 36 Ткачев А.Г., Харитонов А.П., Симбирцева Г.В., Харитонова Л.Н., Блохин А.Н., Дьячкова Т.П. и др. Упрочнение эпоксидных материалов фторированными углеродными нанотрубками // Современные проблемы науки и образования. – 2014. – №2. 37 Gojny F.H., Wichmann M.H.G., Fiedler B., Schulte K. Influence of different carbon nanotubes on the mechanical properties of epoxy matrix composites // A comparative study. Composites Science and Technology. – 2005. – V. 65. – P. 2300-2313. 38 Jiang Zhu, Haiqing Peng, Fernando Rodriguez-Macias, John L. Margrave, Valery N. Khabashesku, Ashraf M. Imam, Karen Lozano, and Enrique V. Barrera. Reinforcing Epoxy Polymer Composites Through Covalent Integration of Functionalized Nanotubes // Advanced Functional Material. – 2004. – V.14. No 7. – P.643-648. 39 Николаева А.В. Получение и исследование водных суспензий графеновых частиц в присутствии поверхностно-активных веществ: Дис. …канд. техн.наук: 05.07.11. / Научно-исследовательский институт конструкционных материалов на основе графита «НИИграфит» – Москва, 2015. – 140 c. 40 В. Г. Хозин, Е. С. Зыкова. Модифицирование эпоксидных связующих наночастицами для полимеркомпозитной арматуры // Вестник Казанского технологического университета. – 2013. – Т.16. № 18 – С. 178-181. 41 Ewelina Ciecierska, Anna Boczkowska, Krzysztof Jan Kurzydlowski, Iosif Daniel Rosca, Suong Van Hoa. The effect of carbon nanotubes on epoxy matrix nanocomposites // Journal of Thermal Analyses and Calorimetry. – 2013. – V. 111. No 2. – Р.1019-1024. 42 J.B. Bai, A. Allaoui. Effect of the length and the aggregate size of MWNTs on the improvement efficiency of the mechanical and electrical properties of nanocomposites –experimental investigation // Composites part A: Applied Science and Manufacturing. – 2003. – V. 34. No 8. – P. 689-694. 43 D. V. Pikhurov, V.V. Zuev. Тhe effect of fullerene С60on the mechanical and dielectrical behavior of epoxy resins at low loading // Nanosystems: physics, chemistry, mathematics. – 2013. – V.4 No 6. – P. 834-843. 44 Zhenyu Jiang ,Hui Zhang , Zhong Zhang, Hideki Murayama , Keiji Okamoto. Improved bonding between PAN-based carbon fibers and fullerene-modified epoxy matrix // Composites Part A: Applied Science and Manufacturing. – 2008. – V. 39, No 11. – P.1762-1767. 45 Юдович В.М. Физико-химические свойства и структурные особенности композитных материалов на основе эпоксидной смолы модифицированного углеродными тороидальными наночастицами: автореф.дис. …канд.хим.наук: 02.00.04. / Санкт-Петербургский Государственный Университет– С-Пб: 2011. – 19 с. 46 Пономарев А. Н., Низина Т. А., Кисляков П. А., Козеев А. А. Результаты исследования эпоксидных композиций, модифицированных растворимыми аддуктаминанокластеров углерода [Электрон. ресурс]. – URL: http:// rusnor.org/upload/My/nauka/resmod.doc (дата обращения 03.10.2015). 47 Ming-Yuan, Shen,Tung-Yu Chang,Tsung-Han Hsieh,Yi-Luen Li,Chin-Lung Chiang,Hsiharng Yang,and Ming-Chuen Yip. Mechanical Properties and Tensile Fatigue of Graphene Nanoplatelets Reinforced Polymer Nanocomposites // Journal of Nanomaterials. – 2013. – V.2013 – Р. 9. 48 Тимеркаев Б.А, Галеев И.Г., Гисматуллин Н.К., Зиганшин Д.И. Плазмохимические нанотехнологиии производства фуллеренов для авиационной промышленности // IV Междунар. Казанский инновац. Нанотехнологиче. форум: матер. форума – Казань, Россия, 2012. – С.495 49 Jiang Zhu, HaiqingPeng, Fernando Rodriguez-Macias, John L. Margrave, Valery N. Khabashesku, Ashraf M. Imam, Karen Lozano, and Enrique V. Barrera. Reinforcing Epoxy Polymer Composites Through Covalent Integration of Functionalized Nanotubes // Advanced Functional Materials. – 2014. – V.14. No 7. – P.643-648. 50 Gojny F.H., Wichmann M.H.G., Fiedler B., Schulte K. Influence of different carbon nanotubes on the mechanical properties of epoxy matrix composites – A comparative study // Composites Science and Technology. – 2005. – V. 65. No 15-16. – P. 2300-2313. 51 ShirenWang,Richard Liang,Ben Wang,Chuck Zhang. Effective amino-functionalization of carbon nanotubes for reinforcing epoxy polymer composites // Polymer Composites. – 2008. – V.30. No 8. – P.1050-1057. 52 Stefanie A.Sydlik, Jae-Hwang Lee, Joseph J. Walish, Edwin L. Thomas, Timothy M. Swaqer. Epoxy functionalized multi-walled carbon nanotubes for improved adhesives // Carbon –, 2013. – V.59 – P.109-120. 53 P SubbaRao, K Renji, MR Bhat, D Roy Mahapatraand G NarayanaNaik. Mechanical properties of CNT-Bisphenol E cyanate ester-based CFRP nanocomposite developed through VARTM process // Journal of reinforced plastics and composites. – 2015. – V.34. No 12. – P.1000-1014. 54 Dongsheng Mao, ZviYaniv, Richard Fink, Lauren Johnson. Carbon Nanotube-reinforced Epoxy Nanocomposites for Mechanical Property Improvement // Nanotech. – 2009. – V.3 – P.461-464 55 Jaemin Cha ,Sunghwan Jin , Jae Hun Shim, Chong Soo Park , Ho Jin Ryu , Soon Hyung Hong. Functionalization of carbon nanotubes for fabrication of CNT/epoxy nanocomposites // Materials and Design. – 2016. – V.95. – P.1-8. 56. Tomohiro Yokozeki, Yutaka Iwahori, Shin Ishiwata, Kiyoshi Enomoto. Mechanical properties of CFRP laminates manufactured from unidirectional prepregs using CSCNT-dispersed epoxy // Composites Part A: Applied Science and Manufacturing. – 2007. – V.38. No 10. – P.2121-2130. 57 Полимеры и композиты [Электрон. ресурс]. – URL: http://ocsial.com/ru/application/nanocomposites/ (дата обращения 12.01.2016). 58 Вишняков Л.Р., Петропольский В.С., Морозова В.Н., Гайдукова С.М., Чеботарева Е.А. Нанокомпозиты на полимерной основе // Вестник Инженерной академии науки Украины. – 2013. – № 3-4. – C.202-205. 59 Крючков В.А. Крючков М.В., Выморков Н.В., Портнова Я.М., Пляснукова Л.А., Бушанский С.Н. Наномодифицирование углепластиков гранулированными многослойными углеродными нанотрубками // Композиты и наноструктуры. – 2015. – Т.7, № 3. – С.183-190. 60 Elisa Borowski 1, EslamSoliman ,Usama F. Kandil, Mahmoud RedaTaha. Interlaminar fracture toughness of CFRP laminates incorporating multi-walled carbon nanotubes // Polymers. – 2015. – V.7. – P.1020-1045. 61 И.С. Епифановский, А.Н.Пономарев, А.А.Донской, С.В.Каширин. Модификация свойств полимерных материалов малыми концентрациями фуллероидов. ВИАМ/2005-204413.[Электронный ресурс] // http://viam.ru/public/files/2005/2005-204413.pdf (дата обращения 12.01.2016). 62 Гуняев Г.М., Чурсова Л.В., Комарова О.А., Раскутин А.Е., Гуняева А.Г. Конструкционные полимерные угленанокомпозиты – новое направление материаловедения. // ВИАМ. – 2011. – 205794 – С. 4-14. |
Тақырыбы | МЕТАЛ МҰҚАБАСЫНДАҒЫ Al-Cu ЖӘНЕ Cu-Zn ЖҮЙЕСІНДЕГІ ИНТЕРМЕТАЛЛИДТІК ЖАБЫНДЫЛАРЫН АЛУ МҮМКІНДІКТЕРІ |
Авторлар | Исмаилов М. Б., Аблакатов И. К., Алпысбай И. М. |
Авторлар туралы мәлімет |
Ұлттық ғарыштық материалтану департаменті, Алматы Исмаилов М. Б., д.т.н., профессор, Департамент директоры, e-mail: m.ismailov@spaceres.kz Аблакатов И. К., кіші ғылыми қызметкер. Алпысбай И. М., аға ғылыми қызметкер |
Реферат | Ғарыш аппараттарында қолданылатын интерметаллитті жылуреттеуіш жабындыларын алу жолдары зерттелді. Реагенттерді келме-кезек магнетрон шашырату арқылы алюминий мен мыстан жасалған төсемге қоңдырылған төзімді Al4Cu9, Al2Cu, Cu5Zn8 интерметаллиттік фазаларынан тұратын жабындыларын синтездеу сұрақтары қарастырылған. Жабындыны термиялық өңдеу, төсемнің температурасы, реагенттерді шашырату арқылы алынған түрлі қылыңдықтағы қаптамалар, реагенттерді жылдам және баяу шашырату арқылы интерметаллидтік жабындыларын түзу заңдылықтары зерттелген. Интерметаллидтік жабындыларының толық және жартылай синтезделу процесстері байқалған. Жабындының микрозондтық сканирлеу көлденең қимасының суреттері, микроқаттылық өлшемдері, сәулелену және жұту оптикалық коэффициенттері, меншікті электр кедергілері мен төсемге жабысулық нәтижелері көрсетілген. «Күн сәулесін шағылдырғыш» және «күн сәлесін жұтатын» интерметаллидтік жылуреттеуіш жабындыларының түптұлғалары алынды. |
Түйінді сөздер: | күн, аппарат, термореттеуіш, жабынды, интерметаллидтер, магнетрон, шашырату, алюминий, мыс, цинк |
Библиографичес-кий список |
1 Королев С.И.. Системы обеспечения теплового режима космических аппаратов. Балтийский университет «Военмех». – М.: Мир, 2006. – 100 с. 2 Михаилов М.М. Прогнозирование оптической деградации терморегулирующих покрытий космических аппаратов. – Новосибирск: Наука, 1999. – 192 с. 3 Новиков Л.С. Модель космоса. Воздействие космической среды на материалы и оборудования космических аппаратов. – М.: КДУ, 2007. – Т. 2. – 1144 с. 4 Халиманович В.И., Харламов В.А., Ермолаев Р.А. Испытания лабораторных образцов терморегулирующих покрытий углепластиковых элементов космических аппаратов [Электронный ресурс]. – URL: http://elibrari.ru/item.asp?id=13611495 (дата обращения: 21.06.2016) 5 Гринберг Б.А. Интерметаллиды: фундаментальные аспекты, приложения [Электронный ресурс]. – URL: http://www.uran.ru/reports/t80.htm. (дата обращения 21.06.2016). 6 Dominant Intermetallic Compounds for Common Bimetall Combination [Электронный ресурс]. – URL: http://web.cecs.pdx.edu. (дата обращения 21.06.2016). 7 Yanhong Tian, Chunjin Hang, Chuqing Wang, Y.Zhou. Evolution of Cu/Al Intermetallic Compounds in the Copper Bump bonds during Aging Process [Электронный ресурс]. – URL: http:// ieeexplore.ieee.org. (дата обращения 21.06.2016). 8 Кущев С.Б., Максименко А.А., Босых М.А. Твердость пленок системы Al-Cu. // Конденсирование среды и межфазных границ – 1998. – Т. 14. №1. – C. 53-59. 9 Электронно-зондовый растровый микроскоп с микроанализатором JXA-8230 [Электронный ресурс]. – URL: http://www.eavangard-semi.ru/jeoljxa8230 (дата обращения 21.06.2016). 10 Рентгеновский Дифрактометр D8 Advanced [Электронный ресурс]. – URL: http://www.ufaras.ru/part_id=398,401,417 (дата обращения 21.06.2016). 11 Микротвердомер ПМТ-3. [Электронный ресурс]. – URL: http://www.asma-pribor.ru/dmodules/downloads/download/12/54/ (дата обращения 21.06.2016). 12 Спектрофотометр Shimadzu UV-3600 Plus [Электронный ресурс]. – URL: https://www.shimadzu.ru/uv-3600-plus (дата обращения 21.06.2016). 13 Пирометр UNIT UT-302B [Электронный ресурс]. – URL: http://f77.kz/p3540506-beskontaktnyj-termometr-pirometr.html (дата обращения 21.06.2016). 14 Adeline B.Y.Lim, Xin Long, Lu Shen. Effect of Palladium on the Mechanical Properties of Cu-Al Intermetallic Compounds // Journal of Alloys and Compounds 628. – 2015. – P. 107-112 15 Drozdov Maria. Microstructural Evolution of Al-Cu Intermetallic Phases in Wire-Bonding: thesis for Master’s Degree in Materials Engineering Science. / Technion – Ins. of Technology. – Haifa, Israel, 2007. – 94 p. 16 Удельное электрическое сопротивление [Электронный ресурс]. – URL: https://ru.wikipedia.org/wiki/Удельное_электрическое_сопротивление (дата обращения 21.06.2016). 17 Mansoor Farbod, Alireza Mohammadian. Effect of Sintering on the Properties of γ-Brass (Cu5Zn8) Nanoparticles Produced bt the Electric Arc Discharge Method and the Thermal Conductivity of γ-Brass Oil-Based Nanofluid // Metallurgical and Materials transactions A. -2016. – V. 47a. – P. 1409-1412. 18 Lyacine Aloui, Thomas Duguet, Fanta Haidara. Al-Cu intermetallic coatings processed by sequential metalorganic chemical vapour deposition and post-depostion annealing // Applied Surface Science, – 2012. – V. 258. – P. 6425-6430. 19 Kwang Seok Lee, Yong-Nam Kwon. Solid-state bonding between Al and Cu by vacuum hot pressing // Transactions of Nonferrous Metals Society of China. – 2013. – V. 23. – P 341-346. |
Электрохимиялық үрдістерді зерттеу
Тақырыбы | ҚҰРАМЫНДА НИКЕЛЬ-РЕНИЙІ БАР ҚОРЫТПАЛАРДЫҢ ЭЛЕКТРОЛИТТІК ҰНТАҚТАРЫН АЛУ |
Авторлар | Агапова Л. Я., Килибаева С. К., Абишева З. С., Яхияева Ж. Е., Алтенова А. Н. |
Авторлар туралы мәлімет |
Металлургия және кен байыту институты, сирек шашыранқы металлдар зертханасы, Алматы Агапова Л. Я., д. т. н., профессор, зертхана менгерушісі, e-mail: rm.303.imo@mail.ru Килибаева С. К., к. т. н., ғылыми қызметкер Абишева З.С., д.т.н., НАН РК корр-мүшесі, ҚазҰТЗУ-дың тау-кен металлургия институтыныңм директоры Яхияева Ж. Е., инженер Алтенова А. Н., жеткші инженер |
Реферат | Құрамында никель-ренийі бар қорытпалардың электролиттік ұнтақтарын алу бойынша зерттеулерлер нәтижелері келтірілген. Бұл қорытпалар ұқсас құймалы қорытпаларға қарағанда айқын құнды техникалық сипаттамаларға ие, және де ұнтақты металлургияда қолданылуы мүмкін. Электролиздің кейбір негізгі көрсеткіштерінің (электролит құрамы, катодтық тоқ тығыздығы, температура) химиялық және фазалық құрамына, құрылымына, титан катодына отырғызылатын никель-рений құрамды қорытпалардың тоқ бойынша шығымына (ТШ) әсері анықталған. Қорытпалар рентгенофлуоресценттік, рентгенофазалық, химиялық, электронды-микроскопиялық, петрографиялық әдістермен зерттелген. Аммоний-сульфатты электролиттерден қорытпалар ұнтағын отырғызу (орташа құрамы, г/дм3: 12-30 NiSO4, 1,0-7,2 NH4ReO4, 20-80 (NH4)2SO4, 6,6-15,0 H2SO4) никель сульфатының концетрациясының көбеюімен тоқ шығымы 56 – дан 90 % – ға дейін жоғарлайтынын көрсетті. Қорытпалардың орташа құрамы, мас.%: 47,5-54,9 Ni, 37,6-47,5 Re. Аммоний перренаты концентрациясының өсуімен тоқ шығымы 45 – тен 84 % -ды құрайды. Қорытпалардың орташа құрамы, мас.%: 49,0-71,9 Ni, 22,7-46,5 Re. Тоқ тығыздығының өсуімен (150-300 А/м2) тоқ шығымы 60 – дан до 95 % – ға жоғарылайды. Қорытпаларда Ni құрамы 48 -дан 63 мас.% -ға жоғарылайды; Re – 49 -дан 36 мас.% – ға төмендейді. Электролит температурысының жоғарылауымен (30-60 ºС) ТШ 74 – тен 95 % – ға көтеріледі; қорытпадағы Ni құрамы 56 – дан 61 мас.% – ға өседі, Re – 35-38 мас.% шамасында болады. Электролит құрамын өзгерту кезінде (г/дм3: 2 NH4ReO4, 80 (NH4)2SO4) температура жоғарылауымен алынған балқымаларда Ni 76 -дан 93 мас.% – ға өседі, Re – 19 – дан 1,7 мас.% – төмендейді; Қорытпалардың тоқ шығымы 51,7 – дан 85,4 % – ды құрайды. Температураның жоғарылауымен қорытпалар ұнтағы борпылдақ және тез үгілгіш келеді. РФТ нәтижесі бойынша электролиз параметрлеріне қарамастан қорытпалар негізін түйіршік өлшемі 8,2-16,6 нм болатын Re – дің Ni – гі және Ni – дің Re – гі қатты ерітінді болып табылады. |
Түйін сөздер | ұнтақтар, элетролиттік қорытпалар, никель, рений, электрлік отырғызу, электролит құрамы, тоқ тығыздығы, температура, тоқ бойынша шығымы |
Библиографичес-кий список |
1 Каблов Е. Н., Толораия В. Н., Орехов Н. Г. Монокристаллические никелевые ренийсодержащие сплавы для турбинных лопаток ГТД // Металловедение и термическая обработка металлов. – № 7. – 2002. – С. 7 – 11. 2 Каблов Е.Н., Петрушин Н.В., Светлов И.Л., Демонис И.М. Литейные жаропрочные никелевые сплавы для перспективных авиационных ГТД // Технология легких сплавов. – 2007. – № 2. – С. 6-16. 3 Luo Yushi, Li Jia-rong, Liu Shi-zhong, Sun Feng-li, Han Mei, Cao Chun-xiao. Влияние Re на длительную прочность монокристаллических суперсплавов при повышенной температуре и высоких напряжениях // J. Nonferrous Metals. – 2005. – № 11. – Р. 15.Кит.: рез. Англ. 4 Sakurai Shingo, Mabruri Efendi, Murata Yoshinori, Koyama Toshiyuki, Morinaga Masahiko.(Диффузия тугоплавких элементов в тройных сплавах Ni-X-Y (X, Y=Co, Re, Ru, W). Diffusion of refractory elements in Ni-X-Y (X, Y: Co, Re, Ru, W) ternary alloys // Defect and Diffus. Forum. – 2008, – № 273-276. – С. 572-576. 5 Гамбург Ю.Д. Гальванические покрытия. Справочник по применению. М.: Техносфера, – 2006. – 216 с. 6 Поветкин В.В., Ковенский И.М., Устиновщиков Ю.И. Структура и свойства электролитических сплавов. М.: Наука, – 1992. – 255 с. 7 Пишикин А.М., Поперека М.Я. Особенности катодного процесса при электроосаждении никель-рениевых сплавов.// Ж. Прикл.химии. – 1974. – Т.44, №5. – С. 1015-1020. 8 Арская Е.П. Структура и свойства твердых растворов тройной системы никель-рений-молибден / Металлические монокристаллы. – М.: Наука, – 1990. – С. 220-224. 9 Соколов А.Ю., Наурызбаев М.К. Изучение осаждения кобальт-молибденовых сплавов из электролитов с различным значением рН // Вестник Национальной инженерной академии РК. – 2009. – 2(32), – С. 104-110. 10 Agapova L.Ya., Abisheva Z.S., Ponomareva E.I., Kilibayeva S.K., Aytekeeva S.N. Deposition of Electrolytic Coatings Based on Rhenium-tungsten Alloys from Aqueous Solutions // Non-ferrous Metals. – 2011. – No 1. – P. 12-16. 11 Shirong Wen: The electrodeposition and property study of nikel-rhenium Alloy. A Thesis for the degree of Master of Science in Engineering Science. Louisiana State University, USA. December 2005. 12 Naor A., Eliaz N., Gileadi E. Electrodeposition of rhenium–nickel alloys from aqueous solutions //Electrochimica Acta, – 2009 (54). – Р. 6028–6035. 13 Naor A., Eliaz N., Gileadi E. Electrodeposition of Alloys of Rhenium with Iron-Group Metals from Aqueous Solutions // Journal of the Electrochemical Society, – 2010, – 157(7), – Р. 422-427. 14 Berkh O., Eliaz N., Gileadi E. The Initial Stages of Electrodeposition of Re-Ni Alloys // Journal of the Electrochemical Society, – 2014, – 161(5), – Р. 219-226. 15 Kopyto D., Kwarcinski M., Benke G., Leszczynska-Sejda K., Chmielarz A., Hanke M., Baranek W. Electrochemical method for rhenium-nickel alloys production // By-Product Metals in Non-Ferrous Metals Industry: Abstracts of 3rd Internation. Conf.. Poland, Wroclaw, – 2013. -P. 15. 16 Kopyto D., Leszczyńska-Sejda K., Benke G., Niedbała J., Majewski T., Chmielarz A. Production of electrolytic alloys of refractory metals // By-Product Metals in Non-Ferrous Metals Industry: Abstracts of 6th Internation. Conf. Poland, Wroclaw, – 2016. – P. 12. |
Минералды шикізаттан бейорганикалық материалдарды алу
Тақырыбы | ОПОКАЛАРДЫ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ЖЫЛУОҚШАУЛАҒЫШ ЖӘНЕ ҚОРҒАНЫСДЕКОРАТИВТІ КӨБІКТІ ШЫНЫ КОМПОЗИТТІҢ ТЕРМОСИНТЕЗІ |
Авторлар | Жакипбаев Б. Е., Кулмаханова А. Ш., Кадырбеков М. А., Абдуллин А. А. |
Авторлар туралы мәлімет |
М.Ауэзов атындағы Оңтүстік-Қазақстан мемелекттік университет, “Цемент, керамика және шыны” кафедрасы , Шымкент Жакипбаев Б. Е., PhD докторы, аға оқытушысы, e-mail: Bibol_8484@mail.ru Кулмаханова А. Ш., магистр, оқытушы Кадырбеков М. А., магистрант Абдуллин А. А., студент |
Реферат | Аморфты-кремнеземді опокалар негізінде жылу оқшаулағыш және қорғаныш-сәнді көбікті шыны композитін термосинтездеу мүмкіндігі және оның ішінен дәстүрлі технологиясының сызбасынан энергиякөлемді және экономикалық тиімсіз арнайы көпкомпонентті шынымассасын қайнату және түйіршектендіру процесін алынғаны қарастырылған. SiO2-нің коллоидты бөлшектерінің алғашқы микробөлшектері қалыптасу механизмі кремний қышқылының мономерлері пайда болуымен, олардың кейінгі полимерлеу және бөлшектер қалыптасуымен басталатыны анықталған. Аморфты SiO2-нің қалыптасқан сфералық бөлшектері фракталды үлгідегі күрделі ішкі құрылымымен ерекшеленетіні анықталған, олар зерттелген глобулярлы силицитті опокалардың мысалында көрсетілген. Зерттелген опокалардың заттық және құрылымдық ерекшеліктері, сондай-ақ аморфты кремнеземнің танымал жоғары реакциялы әрекеті көбікті шыны композитті термосинтездеуі экспериментталды жұмыстарды сауға негізі болып табылды . Көбікті шыны композитінің оңтайлы температура-уақыт режимі орнатылған: 600-850 0С 10-15 0С/ мин аралығында; 850 0С 25-30 минут ұстау және жай суыту. Алынған көбікті шыны композиттін үлгілері растрлық электронды микроскопта зерттелген, нәтижесінде алынған материал бүтін көбікті шыны композиті екенін көрсетеді, яғни суық мезгілерде ғимараттар мен құрылыстардың сыртқы қабырғаларын қорғаныш-сәнді оқшаулануға болуы мүмкін. Алынған нәтижелер Қазақстан Республикасының жасыл экономикаға көшу шеңберінде пайдалануы мүмкін, оның Концепциясының екінші бағытын жүзеге асыру бойынша – тұрғын үй-комуналдық шаруашылығының энергия тиімділігі. |
Түйінді сөздер: | көбікті шыны композиті, термосинтезі, аморфты-кремнеземді опокалар, фракталды құрылым, силикатты-натрийлі қоспасы |
Библиографичес-кий список |
1 Григорьева Н.А. Опалоподобные структуры. // Всероссийская молодежная конференция: Сб. тр. – Санкт-Петербург, Россия, 2012. – 200 с. 2 Хворова И.В., Дмитрик А.Л. Микроструктуры кремнистых пород. // Тр. Геол. института АН СССР. – 1972. – Вып. 246. – 50 с. 3 Михайлова О.А., Лыгина Т.З., Гревцев В.А., Аухадеев Ф.Л. Текстурные и структурные свойства природных и модифицированных дисперсных систем (полиминеральные цеолитово-кремнистые породы) // Структура и динамика молекулярных систем. – 2007. – вып. 1 – С.360-363. 4 Маркетинговое исследование рынка переработки стеклобоя [Электрон. ресурс]. www.research-techart.ru/report/scrap-glass-recycling-market.htm. 2008. (дата обращения: 16.05.2016) 5 Жакипбаев Б.Е. Разработка и создание высокоэффективной технологии пеностекла на основе кремнистых криптокристаллических осадочно-химических пород ЮКО: дисс.….доктор PhD, Tech.Sci. / Южно-Казахстанский государственный университет им. М. Ауэзова. – Шымкент, 2014. – 117 с. 6 Жакипбаев Б.Е., Кадырбеков М.А., Абдуллин А.А. Исследование фазового состава и формирование структуры защитно-декоративного облицовочного стеклопокрытия и его контактного слоя в основании теплоизоляционного композиционного пеностекла, полученного одностадийным способом из аморфно-кремнеземистых опок Туркестан-Урангайского месторождения // Инновационный потенциал науки и образования Казахстана в новой глобальной реальности – Ауэзовские чтения–14: матер. Междунар. научно-практич. конф. – Шымкент, 2016. – Т 1. – С. 80-84. 7. Жакипбаев Б.Е., Есимов Б.О., Адырбаева Т.А. Альтернативный пеноматериал на основе опокового минерального сырья // Комплексное использование минерального сырья. – 2013. – № 2. – С.92-102. |
Өнеркәсіп қалдықтарын пайдалану
Тақырыбы | САЗБАЛШЫҚ ӨНДІРІСІНІҢ ҚЫЗЫЛ ШЛАМЫ СИРЕК ЖЕР ЭЛЕМЕНТТЕРІН АЛУДАҒЫ ӘЛЕУЕТТІ КӨЗІ. ШОЛУ |
Авторлар | Ахмадиева Н. К., Абдулвалиев Р. А., Ата Акчил, Гладышев С. В., Кульдеев Е. И. |
Авторлар туралы мәлімет |
Металлургия және кен байыту институты, сазбалшық және алюминий зертханасы, Алматы Ахмадиева Н. К., жетекші инженер, e-mail: naz-ank@inbox.ru Абдулвалиев Р. А., к.т.н., зертхана менгерішісі Гладышев С. В., к.т.н., жетекші ғылыми қызметкер Кульдеев Е. И., ., к.т.н., директор орынбасары Сулейман Демирел университеті, Испарта, Түркия Ата Акчил, Ph.D., техникалық факультеттің профессоры т |
Реферат | Қызыл шлам – Байер әдісімен сазбалшықты қайта өңдегенде алынатын ысырмалы уландырғыш, жоғары сілтілі шығын өнімі. Сонымен қатар, қызыл шлам кешеді шикізат ретінде қолданылуы әбден мүмкін, өйткені құрамында пайдалы құрамдастар бар, соның ішіне сирек жер элементтері (СЖЭ) кіреді. СЖЭ және олардың қоспаларының әртүрлі физико-химиялық қасиеттері бар, соған орай қолдану аймағы кең болып келеді. Бүкіл әлемде СЖЭ өндіру және қолдану қарқыны өсіп жатыр, тіпті өзінің жерінде шикізат көздері жоқ Жапония әлемдегі негізге өндіруші және тұтынушы болып келеді. Әлемде СЖЭ өсіп жатқан дифицитіне сәйкес, оның жаңа шикізат көздері ізделініп жатыр. Дүниежүзілік тәжірибеде қызыл шламды қайта өңдеуге көптеген әдістер ұсынылған. Ұсынылған жұмыста қызыл шламды қайта өңдеудің қышқылдық тәсілдердің шолуы берілген. Ізденістердің талдауына сүйенсек, қызыл шламды қышқылдық әдіспен өңдеудің арқасында сирек жер элементтерін түгелге жуығын ерітіндіге өткізуге болады. Сирек жер элементтерін алныған шаймалы ерітіндіден алу үшін әр түрлі әдістерді немесе әдістер жиынтығын қолданады. Әдісті таңдау үшін сирек жер элементтерінің ерітіндіде қандай түрде тұрғанын білу қажет. Дегенмен, ерітінділерде салыстырмалы сирек жер элементтерінің төмен концентрациясы және айтарлықтай қоспалар саны товарды өнімнің бағасын өсіреді. Шаймалау ерітіндісінен сирек жер элементтерінің алынуының экономикалық тиімділігін арттыру үшін, олардың санын бірнеше рет өсіру қажет немесе кешенді сілті, алюминий, темір, титан және басқа пайдалы құрамдастармен өндіру қажет |
Түйінді сөздер: | қызыл шлам, сирек жек элементтері, қышқылды шаймалау |
Библиографичес-кий список |
1 Power G., Grafe M., Klauber C. Bauxite residue issues: I. Current management, disposal and storage practices // Hydrometallurgy. – 2011. – № 108. – P. 33-45 2 Marshal T. Hungarian red mud spill did little long-term damage [Электрон. ресурс]. 2014. – URL: http://planetearth.nerc.ac.uk/news/story.aspx?id=1767&cookieConsent=A (дата обращения 14.04.2016) 3 Liu Y., Naidu R. Hidden values in bauxite residue (red mud): Recovery of metals // Waste Management. – 2014. – № 34.- P. 2662-2673 4 Abhilash, Sinha S., Sinha M.K., Pandey B.D. Extraction of lanthanum and cerium from Indian red mud // Mineral Processing. – 2014. – № 127. – P. 70-73 5 Borra C.R., Pontikes Y., Binnemans K., Gerven T.V. Leaching of rare earthes from bauxite residue (red mud). // Minerals Engineering. – 2015. – №76. – P. 20-27 6 Ujaczki E., Zimmerman Y-S., Feigl V., Lenz M. Recovery of rare earth elements from Hungarian red mud with combined acid leaching and liquid-liquid extraction // Bauxite residue valorization and best practices conference: Proceedings., Leuven, Belgium, 2015. – P.1-7 7 Liu W., Sun S., Zhang L., Jahnshahi S., Yang J. Experimental and simulative study on phase transformation in Bayer red mud soda- lime roasting system and recovery of Al, Na and Fe // Mineral Engineering. – 2012. – № 39. -P. 219-218 8 Abdulvaliyev R.A., Akcil A., Gladyshev S.V., Tastanov E.A., Beisembekova K.O., Akhmadiyeva N.K., Deveci H. Gallium and vanadium extraction from red mud of Turkish alumina refinery plant: Hydrogarnet process // Hydrometallurgy. – 2015. – №157. – P. 72-77 9 Wang W., Pranolo Y., Cheng C.Y. Recovery of scandium from synthetic red mud leach solutions by solvent extraction with D2EHPA // Separation and purification technology. – 2013. -№ 108. – P. 96-102 10 Smirnov D.I., Molchanova T.V. The investigation of sulphuric acid sorption recovery of scandium and uranium from the red mud of alumina production // Hydrometallurgy. – 1997. – №45. – P. 249-259 11 Massari S., Marcello R. Rare earth elements as critical raw materials: Focus on international markets and future strategies // Resources Policy. – 2013. – № 38. – P. 36-43 12 Beltrami D., Deblonde G. J.-P., Belair S., Weigel V. Recovery of yttrium and lanthanides from sulfate solutions with high concentration of iron and low rare earth content // Hydrometallurgy. – 2015. – №157. – P. 356-362 13 Rayzman V.L. 2016 Red mud revisited – special paper on scandium potential // Aluminium Today. – 1998. – V.10. №5. – P. 64-68 14 Mineral prices [Электрон.ресурс]. – 2016 – URL: http://mineralprices.com/ (дата обращения: 13.05.2016) 15 Alonso E., Sherman A.M., Wallington T.J., Everson M.P., Field F.R., Roth R., Kirchain R.E. Evaluating rare earth element availability: a case with revolutionary demand from clean technologies // Environmental science and technology. – 2012. – №46. – P. 3406-3414 16 Binnemans K., Jones P.T., Blanpain B., Gerven T.V., Pontikes Y. Towards zero-waste valorization of rare-earth containing industrial process residues: a critical review // Journal of Cleaner Production. – 2015. – № 99. – P.17-38 17 Ochsenkuhn-Petropulu M., Lyberopulu Th., Parissakis G. Selective separation and determination of scandium from yttrium and lanthanides in red mud by a combined ion exchange/solvent extraction method // Analytica Chimica Acta. – 1995. – №315. -P. 231-237 18 Yang X., Zhang J., Fang X. Rare earth elements recycling from waste nickel-metal hydride batteries. Journal of Hazardous materials. – 2014. – №279. – P. 384-388 19 Lambrini V.T., Ochsenkuhn-Petropoulou M. Th., Mendrinos L.N. Investigation of the separation of scandium and rare earth elements from red mud by use of reversed-phase HPLC // Analytical and Bionalytical Chemistry. – 2004. – № 379. – P. 796-802 20 Ochsenkuhn-Petropulu M., Hatzilyberis K.S., Mendrinos L.N., Salmas C.E. Pilot-plant investigation of the leaching process for the recovery of scandium from red mud // Industrial and Engineering chemistry research. – 2002. – №41. – P.5794-5801 21 Доронин А.В., Козловских Е.Н., Кащеев И.Д., Земляной К.Г., Морозов Ю.П. Разработка технологии комплексной переработки красных шламов с использованием регенерируемых сернокислотных растворов // Научные основы и практика переработки руд и техногенного сырья: Сб. матер. междунар. конф., Екатеринбург, Россия, 2014. С. 120-124 22 Деревянкин В.А., Поротникова Т.П., Кочерова Е.К. Поведение скандия и лантана при переработке красного шлама // Известия вузов. Цветная металлургия. – 1981. – №5. – С. 86-87 23 Ловаши Й. Исследование по определению и извлечению редкоземельных элементов из венгерских бокситов. Атореф. дисс. канд.техн. наук. Алма-Ата, 1975 24 Borra C.R., Mermans J., Blanpain B., Pontikes Y., Binnemans K., Gerven T.V. Selective leaching of rare earths from bauxite residue after sulphation roasting // Bauxite residue valorization and best practices conference: Proceedings, Leuven, Belgium, 2015. – P. 301-308 25 Borra C.R., Blanpain B., Pontikes Y., Binnemans K. Smelting of bauxite residue (red mud) in view of iron and selective rare earths recovery // Journal of Sustainable Metallurgy. – 2016. – V.2 №1. – P. 28-37 26 Qu Y., Lian B. Bioleaching of rare earth and radioactive elements from red mud using Penicillium tricolor RM-10 // Bioresource Technology. – 2013. – №136. – P. 16-23 27 Ибрагимов А.Т., Будок С.В. Развитие технологии производства глинозема из бокситов Казахстана. – Павлодар, 2010 28 Абдулвалиев Р.А., Ни Л.П., Райзман В.Л. Получения скандия из бокситового сырья. – А.: Гылым, 1992. -195 с. |
Тақырыбы | ШАХТАЛЫ МЕТАН ОРТАСЫНДА ТЕМІР ҚҰРАМДЫ КАТАЛИЗАТОР ҚАТЫСЫНДА ТАС КӨМІР ШАЙЫРЫНЫҢ ГИДРОГЕНИЗАЦИЯСЫ |
Авторлар | Ордабаева А. Т., Ахметкаримова Ж. С., Мейрамов М. Г., Мулдахметов Ж. Х. |
Авторлар туралы мәлімет |
Органикалық синтездеу мен химия институты, көмір химиясы зертханасы, Қарағанды Ордабаева А.Т., к.х.н., жетекші ғылыми қызметкер Ахметкаримова Ж.С., PhD., зертхана менгерушісі Мейрамов М.Г., к.х.н., бас ғылыми қызметкер Мулдахметов Ж.Х., магистр, кіші ғылыми қызметкер, e-mail: zhaslan_m@mail |
Реферат | Қайнау температурасы 523 К дейінгі тас көмір шайыр фракциясының тотықтырғыш компоненті (нафталин) мен темірқұрамды катализаторлар: (FeS2) қаныққан темір оксиді (Fe2O3) және бізбен алынған темір оксиді көміртегі тасымалдағыш бетіне енгізілген компонентті катализатор (Fe2O3/КТ) қатысындапиролиз үрдісі қарастырылды. Гидрлеу ортасы ретінде шахталы метан алынды, өйткені шахталы газдың құрамында оның мөлшері 1 ден 98 % дейн теңселеді. Шахталы метанның тотықтырғыш ортасы ретінде пайдалануы шахталы метанды кәдеге жаратуға мүмкіндің туғызып, экологиялық мәселелерді шешеді. Сутегі орнына шахталы метанды пайдалану, сутегіні алу және пиролиз үрдісін арзандату сияқты бір қатар қосымша сатыларды жоюға болады. Тас көмір шайырының гидрогенизациясындағы тотықтырғыш компонент (нафталин) қосымшасы мен пастақұрастырғыш белсенді сутегі тотықтырғышы болатын нафталиннің гидро туындыларының құрамын жоғарлатады. Фенол сыздандырылған 523 К дейінгі фракциясының сутегі тотықтырғышы ретінде нафталин және Fe2O3/КТ катализатор қатысында термиялық деструкция нәтижесінде белсенді сутегі тотықтырғышы болатын нафталиннің гидро туындысының мөлшері – тетрагидронафталин 18,42 % тең болды. Композитті катализатордың синтезі көмір сорбентін темірпентакарбонилымен Fe(CO)5 қанықтырып, темір оксидіне Fe2O3 дейн тотықтыру арқылы жүргізілді. Бұл алынған катализатордың Fe2O3/КТ жоғары белсенділігін көрсетеді, пиролиз кезінде Fe3O4 формасына өзгеріп, 523 K дейінгі фенолсыздандырылған фракциясының Н-тотықтырғыш қасиеттерін күшейтіп, деструкция үрдісін жылдамдатады. |
Түйінді сөздер: | гидрогенизация, тас көмір шайыры, катализатор, шахталы метан, тас көмір шайырының фракциясы. |
Библиографичес-кий список |
1 Калечиц И.В. Химия гидрогенизационных процессов в переработке топлив. – М.: Химия, 1973. – 336 с. 2 Байкенов М.И., Омарбеков Т.Б., Амерханова Ш.К., Мусина Г.Н., Уали А.С. Применение кавитационно-волнового воздействия при переработке каменноугольной смолы // Вестник КарГУ. – 2006. – Т.44, № 4. – С. 54–56. 3 Ермагамбетов Б.Т., Лапидус А.Л. Ожижение угля связанным водородом. – Алма-Ата: Гылым, 1990. – 85 с. 4 Мусина Г.Н., Байкенов М.И., Хрупов В.А. Переработка каменноугольной смолы, полученной из углей Шубаркольского разреза // Вестник КарГУ. – 2006. – Т.44, № 4. – С. 43-46. 5 Молчанов И.В. Корнильева В.Ф. Легкая смола высокоскоростного пиролиза бурых углей как сырье для получения растворителей электроизоляционных лаков // Химия твёрдого топлива. – 1988. – № 5. – С. 43-45. 6 Жубанов К.А. Глубокая переработка углеводородного сырья перспектива развития нефтехимической отрасли // Промышленность Казахстана. – 2001. – №4. – С. 60-63. 7 Иконникова Г.Г. Исследование состава и разработка направлений рационального использования смолы процесса производства формованного кокса: автореф. … канд.техн. наук – 05.17.07. / Всесоюзный научно-исследовательский угольный институт (ВНИУИ) – Свердловск, Россия, 1985. – 17 с. 8 Ахметкаримова Ж.С., Мулдахметов З.М., Мейрамов М.Г., Ордабаева А.Т., Мулдахметов Ж.Х., Байкенов М.И. Расчет термодинамических функций легкой фракции первичной каменноугольной смолы // Доклады НАН РК. – 2015. – №3. – С.80-87. 9 Гоголева Т.Я., Шустиков В.И. Химия и переработка каменноугольной смолы. – М.: Металлургия, 1992. – 256 с. 10 Ахметкаримова Ж.С. Теория и практика переработки тяжелого углеводородного сырья Центрального Казахстана. – Караганда: Форма плюс, 2016.–365с. 11 Айвазов Б.В. Основы газовой хроматографии. – М.: Высшая школа. – 1977. – С. 129-1376. 12 Wang Li, Huang Peng, Huang Mujie, Zheng Jianguo. Studying of properties of a surface of catalysts on the basis of Fe applied at direct liquefaction of coal // Meiton xuebaoj.of.China Coal Soc. – 1999. – Vol. 24, № 4. – Р. 420-423. 13 Осипов А.М., Бойко З.В., Афанасьева Л.И., Грищук С.В. Каталитические свойства серосодержащих соединений железа при гидрогенизации бурого угля // Химия твердого топлива. –1994. –№ 2. –С. 11-14. 14 Sharma R.K., Mac Fadden I.S., Stiller A.H., Dadyburjor D.B. Direct liquefactions of coal with use of mix of an aerosol of sulfide of iron and the metal catalyst // Energy and Fuels. – 1998. –Vol. 12, № 2. –Р. 312-319. 15 Платонов В.В., Клявина О.А., Окушко В.Д. Катализ в ожижении угля // Проблема катализа в углехимии: сб. науч.труд. АН Украины. – Киев, 1992. – С. 21-30. 16 Moshida Isao, Kavamoto Naoki, Kishino Masahiro. Liquefaction of some bituminous coals at transfer of hydrogen from the hydrogenated fluorantren in the conditions of some high-temperature interaction // Fuel. – 1986. – Vol. 65, № 1. –Р. 81-85. 17 Юлин М.К., Гагарин С.Г., Кричко А.А., Кудрявцева Т.А. Каталитические системы процесса гидрогенизации бурого угля под давлением водорода 6МПа // Химия твердого топлива. –1995. –№ 2. –С. 22-27. 18 Wang Li, Huang Peng, Huang Mujie, Zheng Jianguo. Studying of properties of a surface of catalysts on the basis of Fe applied at direct liquefaction of coal // Meiton xuebaoj. of. China Coal Soc. –1999. – Vol.24, № 4. –Р. 420-423. 19 Haoquan Hu, Jinfeng Bai, Hejun Zhu, Yong Wang, Shucai Guo, Guohua Chen, Catalytic Liquefaction of Coal with Highly Dispersed Fe2S3 Impregnated in-Situ // Energy & Fuels. – 2001. – Vol.15. – P.830-834. 20 Jianmin Zhao, Zhen Feng, Frank E. Huggins, Gerald P. Huffman haracterization of Impregnated Iron Catalysts on Coal // Energy & Fuels. – 1996. –Vol.10. – P.250-253. 21 Zhu J., Yang J., Liu Z., Dadyburjor D.B., Zhong B., Li B. Improvement and characterization of an impregnated iron-based catalyst for direct coal liquefaction // Fuel Process. Technol. – 2001. – Vol.72. – P.199–214. |
Қоршаған ортаны қорғау
Тақырыбы | ТҮСТІ МЕТАЛЛУРГИЯДАҒЫ КҮШӘНҚҰРАМДАС ШИКІЗАТТЫ ҚАЙТАӨҢДЕУДЕН КЕЙІНГІ ҮЙІНДІЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚЫСҚАРТУ МҮМКІНДІКТЕРІ. ШОЛУ |
Авторлар | Копылов Н. И., Каминский Ю.Д. |
Авторлар туралы мәлімет |
СО РАН қатты дене химиясы мен механохимиясы институты, интеркаляциялық және механохимиялық реакциялар зертханасы, Новосибирск, Ресей Копылов Н. И., д.т.н., жетекші ғылыми қызметкер, e-mail: kolyubov@narod.ru Каминский Ю.Д., к.т.н., аға ғылыми қызметкер |
Реферат | Шолу өзекті технологиялық тақырыпқа – металлургия өндірісінің күшәнқұрамды үйінділері мәселесіне және олардың қоршаған орта экологиясына токсикологиялық әсерін азайту мүмкіндіктеріне арналған. Металлургиялық қайта өңдеудің күшәнқұрамды қалдықтарының түзілуі, үйінділердің қалыптасуы, неғұрлым аз уытты және сақтағанда неғұрлым тұрақты болатын күшән қосылыстарын алу мүмкіндіктері, ұзақ сақтағанда күшәннің суда еритін қосылыстарының түзілуінен гипергенездің қоршаған ортаға зиянды әсері туралы мәселелер қарастырылған. Жинақталған тәжірибе негізінде бұл мәселені шешу үшін өнеркәсіпте және халық шаруашылығының басқа салаларында күшәнді көп тоннажды қолдану ұсынылған. Мысалы, ауыл шаруашылығында, ағаш өңдеуге қажетті антисептик өндіруде, теңіз флоты кемелерінің корпустарын, биоагрессивті ортада орналасқан техникалық ғимараттардың сыртын қаптайтын биоцид өндірісінде және шаруашылық қызметтің басқада болашағы бар салаларында қолдану ұсынылған. |
Түйінді сөздер: | күшәнқұрамды үйінділері, скородит, биоцид, ағаш өңдеуге қажетті антисептик, күшән сульфидi, феррогидриттікүшәнді кешендер, темір шпейзасы. |
Библиографичес-кий список |
1 Копылов Н.И., Каминский Ю.Д. Мышьяк. Науч. ред. акад. РАН Толстиков Г.А. –Новосибирск: Сиб.универ., 2004. – С. 10, 225-313 2 Копылов Н.И., Каминский Ю.Д., Максимов И.Е. Переработка и захоронение мышьяковых отходов цветной металлургии // Химическая технология. – 2001. № 7. – С. 42-46, № 8. – С. 26-32. 3 Matschullat J. Arsenic in the geosphere – a review //Sci. Total. Environ. – 2000. – V. 249 – P. 297. 4 Копылов Н.И. Проблемы мышьяксодержащих отвалов. Науч. ред. акад. РАН Толстиков Г.А.– Новосибирск: ГЕО, 2012. – 182 с. 5 Набойченко С.С., Мамячиков С.В., Карелов С.В. Мышьяк в цветной металлургии – Екатеринбург: УрО РАН, 2004. – С. 112-202. 6 Гецкин Л.С., Ларин В.Ф., Яцук В.В. Отгонка мышьяка в процессе сульфатизации свинцовых пылей // Бюл. Цветная металлургия. – 1961. – № 16 (189). – С. 34-37. 7 Петров А.Н. Об арсенатах кальция как форме отвальных мышьяксодержащих продуктов // Изв. Вузов. Цветная металлургия. – 1976. – № 4. – С. 152-154. 8 Козьмин Ю.А., Давыдов В.Я., Серба Н.Г., Пестунова Н.П., Багаев И.С. К вопросу о поведении и выводе мышьяка в свинцовом производстве // Совершенствование технологии производства свинца и цинка. Сб. науч. трудов ВНИИЦветмет. – 1982. – С. 44-51. 9 Турбина З.И., Козьмин Ю.А., Копылов Н.И. Получение нетоксичных мышьяксодержащих соединений сплавлением арсената кальция со шлаками // Сб. науч. трудов ВНИИЦветмет. – 1976. № 2. – С. 33-35. 10 А.С. 1082849 СССР. Способ переработки мышьяксодержащих материалов / Козьмин Ю.А., Серба Н.Г., Куленов А.С., Багаев И.С. Приор. 17.03. 1983.; опубл. 30.03.1984, БИ № 12. 11 А.С. 1063137 СССР. Способ переработки медных шликеров и шпейз / Слободкин Л.В., Бейлин Я.З., Пашков Г.Л., Копылов Н.И. Приор. 07.10. 1982.; не опубл. 12 А.С. 1497250 СССР. Способ вывода мышьяка из технологического процесса / Копылов Н.И., Семёнов А.С., Чирик Я.И. Приор. 30.12.1987.; опубл. 30.07.1989, БИ № 28. 13 Зайцев В.Я., Маргулис Е.В. Металлургия свинца и цинка. – М.: Металлургия, 1985. – С. 117-118. 14 Диаграммы состояния двойных металлических систем. Справочник. Под общей ред. акад. РАН Лякишева Н.П. – М.: Машиностроение, 1996. – Т. 1, – С. 270,347. 15 Чижиков Д.М. Металлургия тяжёлых цветных металлов.– М.-Л.: АН СССР, 1948. – С. 194-195. 16 Копылов Н.И., Смирнов М.П., Тогузов М.З. Диаграммы состояния в металлургии тяжёлых цветных металлов. – М.: Металлургия, 1993. – С. 161-163. 17 Пономарёва Е.И., Соловьёва В.Д., Боброва В.В., Бахтина И.И., Макарова Т.И. Мышьяк в свинцово-цинковой промышленности. – Алма-Ата: Наука Каз ССР, 1976. – С. 68-69. 18 А.С. 1043178 СССР. Способ переработки мышьяксодержащих материалов / Козьмин Ю.А., Давыдов В.П., Серба Н.Г. Приор. 12.04.1982.; опубл. 22.10.1983, БИ № 35. 19 Полывянный И.Р., Демченко Р.С. Электроплавка медных шликеров, Алма-Ата: Наука КазССР, 1967. – 181 с. 20 Europen Patent application 7890, MKU C22B 13/02, 1978.; опубл. 06.02.80. Chem. Abstr. 1980, V. 93, № 6, 51456 f. 21. Шелудяков Л.Н., Косьянов Э.А. Комплексная переработка шлаков цветной металлургии. – Алма-Ата: Наука, 1990. – С. 108-123. 22 А.С. 1063137 СССР. Способ переработки медных шликеров и шпейз /Чучалин Л.К., Шелудяков Л.Н., Касьянов Э.А., Чирик Я.И., Копылов Н.И. Приор. 07.04.1982.; не опубл. 23 Riveros P.A., Dutrizat Y.E., Spencer P. Arsenic disposal Practices in the Metallurgical Industru // Canad. Metallurg. Quarterterly. – 2001. – V. 40, № 4. – P. 395-420. 24 Шнеерсон Я.М., Набойченко С.С. Тенденция развития автоклавной гидрометаллургии цветных металлов // Цветные металлы. – 2011. № 3. – С. 15-20 25Подшивалов В.В. Опыт выщелачивания золота из золотосодержащих руд нетрадиционными методами // Биотехнология и выщелачивание золота из золотосодердащих руд: матер. I Междунар. симпозиума. – Красноярск: КрГАЦМЗ, 1997. – С. 33-38. 26 Руководство по обезвреживанию мышьяксодержащих растворов обработкой сульфидсодержащими реагентами, накоплению, транспортировке и захоронению осадков соединений мышьяка, под ред. Передерия О.Г. – М.: Минцветмет СССР, 1988. – 57 с. 27 Robins R.G., Jayawera I. D. – Arsenic in Gold Processing // Mineral Processing and Extractive Metallurgy. –1992. – Rev. 9. – P. 255-271. 28 Бортникова С.Б., Гаськова О.Л., Бессонова Е.П. Геохимия техногенных систем – Новосибирск: Гео, 2006. – С. 23-26, 79-99, 151. 29. Тридвелл Л.Дж., Плессас К.О., Комба П.Г., Данке Д.Р. Удаление мышьяка из сточных вод и стабилизация мышьяксодержащих твёрдых отходов // Цветные металлы. – 1996. – № 9. – С. 27-31. 30 Богданов А.В., Столярова Е.А. Рекуперативная технология обезвреживания промплощадки Ангарского металлургического завода // Экология и промышленность России.– 2006. – № 2. – С. 25-27. 31 Каминский Ю.Д., Копылов Н.И. Технологические аспекты извлечения золота из руд и концентратов. – Новосибирск: СО РАН, 1999. – С. 6-18. 32 Каровайко Г.И., Седельников Г.В., Аслануков Р.А. Биометаллургия золота и серебра // Цветные металлы. – 2000. – № 8. – С. 20-26. 33 Захаров Б.А., Меретуков М.А. Золото: упорные руды. – М.: Руды и Металлы, 2013. – 452 с. 34 Кузгибекова Х.М., Исабаев С.М., Малышев В.П., Жумашев К.Ж. Принципы выбора оптимальной технологии переработки золотомышьяковистых концентратов Бестюбинского месторождения // Химия и металлургия комплексной переработки минерального сырья: Междунар. научно-практ. конф. – Караганда, ХМИ им. Ж.Абишева, 2015. – С. 619-623. 35. Genkin A.D., Bortnikov N.C., Cabri L.J.,Wagner F.E. et al. – A Multidisciplinary Study of Invisible Gold in Arsenopyrite from Four Mesothermal Gold Deposits in Siberia, Russian Federation // Economic Geology.– 1998. – Vol. 93. – P. 463-487. 36. Румянцев Ю.В., Чикин Ю.М., Губайдулина А.В. О распределении мышьяка при переработке золотосодержащих руд и перспективах его использования // Цветные металлы. – 1980. – № 9. – С. 23-25. 37. Исабаев С.М., Пашинкин А.С., Мильке Э.Г., Жамбеков М.И. Физико-химические основы сульфидирования мышьяксодержащих соединений. – Алма-Ата: Наука, 1986. – С. 128-164. 38. Сухенко С.А. Экологические проблемы использования ртути при добыче золота: обзор мировой литературы // Химия в интересах устойчивого развития. – 1995. – Т. 3, вып. 1-2.– С. 37-42. 39. А.С. 150629 СССР. Способ удаления мышьяка из пылей свинцово-цинковых и других предприятий / Кершанский И.И., Рогова Л.Н.; опубл 10.04.1962, БИ № 19. 40. А.С. 1253155 СССР. Способ получения сульфидных возгонов мышьяка / Исабаев С.М., Мильке Э.Г., Полукаров А.Н., Кузгибекова Х.М. Приор. 17.12.1984.; не опубл. 41. А.С. 1624037 СССР. Способ удаления мышьяка из медно-мышьяковистых шламов / Журинов М.Ж., Жумашев К.Ж., Жамбеков М.Н., Исабаев С.М. Приор. 28.02.1989.; опубл. 30.01.1991, БИ № 4. 42. Исабаев С.М., Ковальчук В.А., Мильке Э.Г., Клименко В.А. Об извлечении золота из упорных и мышьяковистых концентратов // Цветные металлы. – 1983. – № 2. – С. 30-32. 43. Пат. 24478 РК. Способ извлечения золота из упорных золотомышьяковистых концентратов / Кузгибекова Х., Исабаев С.М., Зиканова Т.А., Ким С.Н., Исабаев А.С.; опубл. 30.01.2000, БИ № 8. 44. Исабаев С.М., Полукаров А.Н., Чунаева С.М., Мильке Э.Г., Шайхудинов Ж.М. Комплексная переработка мышьяковистого золото-кобальтового концентрата // Комплексное использование минерального сырья. – 1986. – № 5. – С. 45-50. 45.Исабаев С.М. Развитие научного направления заложенного академиком Е.А.Букетовым // Химия и металлургия комплексной переработки минерального сырья: матер. Междунар. научно-практ. конф. – Караганда: ХМИ им. Ж. Абишева, 2015. – С. 18-25. 46. Кожахметов С.М. Новые эффективные процессы в пирометаллургии меди, никеля и золота. Избранные труды, кн. 2. – Алматы: ЦНЗМО, 2015. – С. 326-377. 47. Копылов Н.И., Каминский Ю.Д. О нетрадиционных технологиях переработки золотосодержащего сырья // Химия в интересах устойчивого развития.– 2001. – Т. 9, вып. 3. – С. 433-436. 48. Возможности производства и применения мышьяковых антисептиков для защиты древесины и других материалов от биоповреждений. // Тезисы докл. науч.-техн. конф. – Свердловск, УЛТИ, 1988. – 73 с. 49. Ахметов К.Т., Кубышев Н.Н., Дашков К.С. О попутном извлечении мышьяка из отходов металлургического производства // Цветные металлы. 1963. – № 2. – С. 42-45. 50. Производство, применение, свойство первого в России хромомедно-мышьякового (ССА) антисептика УЛТАН: матер. межрегиональной научно-технич. конф. под ред. Беленкова Д.А. – Екатеринбург: УГЛУ, 2006. – 55 с. 51. Kopylov N.I., Kaplin Yu.M., Litvinov V.P., Kaminskii Yu.D. Large-Scale Use of Arsenic in the Production of Antifouling Coatings // Theoretical Foundations of Chemical Engineering. – 2007. – V. 41, № 5. – P. 780-785. 52. Копылов Н.И., Каплин Ю.М., Исабаев С.М. Многотоннажное использование мышьяксодержащих промпродуктов – решение экологических и технологических проблем мышьяковых отвалов металлургии // Комплексное использование минерального сырья. – 2008. – № 5. – С. 126-132. 53. Пат. 2433154 РФ. Биоцид для противообрастающего покрытия / Копылов Н.И., Каминский Ю.Д., Ляхов Н.З.; опубл. 2011, Бюл. № 31. 54. Каплин Ю.М., Копылов Н.И. Разработка противообрастающих и бактерицидных красок, не нарушающих экологию среды // Природа без границ: матер. II Междунар. экологического форума. – Владивосток: ДГУ, 2007 – С. 92-94. 55. Казарновский Д.С. Влияние мышьяка, фосфора и углерода на свойства стали. – М.: Металлургия, 1966. – 295 с. 56. Харлашин П.С. Деарсенизация металла и качество стали. – Киев: УМК ВО, 1992. – С. 66-98. 57 Kopylov N.I., Kaminsky Yu.D. Sulphidization roasting of dump industrial product of «Tuvacobalt» combine // Bulletin of the Karaganda University. Chemistry series. – 2016. – № 1(81), – P. 65-69. 58 Kopylov N.I., Kaminsky Yu.D. Output of arsenic from dumps of plant «Tuvacobalt» by combined method // Bulletin of the Karaganda University. Chemistry stries. – 2016. – № 1 (81). – P. 60-64. 59 Каминский Ю.Д., Копылов Н.И., Шоева Т.Е., Полякова Н.С., Очур-оол А.П. К вопросу использования техногенного сырья для производства керамики //Актуальные проблемы внедрения энергоэффективных технологий в строительство и инженерные системы городского хозяйства: матер. Междунар. научно-практ. конф. – Кызыл: ТувГУ, 2015. – С. 40-42. 60 Гамаюрова В.С. Мышьяк в экологии и биологии – М.: Наука, 1993. – 202 с. |