Пайдалы қазбаларды байыту
Тақырыбы | КҮРІШ ТҮЙІРІНЕН ЖАСАЛҒАН ФЛОТОРЕАГЕНТТІ КОЛЛЕКТОР РЕТІНДЕ ЖАРТЫЛАЙ ӨНЕРКӘСІПТІК СЫНАУЛАР |
Авторлар | Ефремова С. В., Бунчук Л. В., Ли Э. М., Ниязов А. А., Сухарников Ю. И. (Алматы) |
Авторлар туралы мәлімет |
Қазақстан Республикасының минералды шикізатты кешенді қайта өндеудің ұлттық орталығы, кремнийкөміртек композиттер зертханасы, Алматы, Қазақстан Ефремова С. В., д.т.н., профессор, бас ғылыми секретары, e-mail: secretar_rgp@mail.ru Бунчук Л. В., к.т.н.,аға ғылыми қызметкер Сухарников Ю. И. д.т.н., профессор, бас ғылыми қызметкер «Қазмехонобр» өндіріс экологияның мемлекеттік ғылыми-өндіріс бірлестігі. Ли Э. М., минералды шикізатты байыту және жартылай өндірістік сынау бөлімшесінің басшысы Ниязов А. А., к.т.н., директор орынбасары |
Реферат | Күріш қыпығын термикалық өңдеу процесінде түрлі класты органикалық қосылыстардың сулы ерітіндісінен тұратын пиролизат – органикалық өнім (ОӨ) алынды. Органикалық өнімнің компоненттері құрамында гидрофобты және гидрофилді топтардың атомдарының болуы оның гетерополярлы құрылымын қамтамасыз етеді. «ҚР МШКҰ ҰО» РМК-ның «Қазмеханобр» МӨЭҒӨБ байыту фабрикасы жағдайында Ақжал кенорнының қорғасын-мырышты полиметалл кендерін байыту мысалында жинағыш ретінде күріш қыпығы пиролизінің органикалық өніміне жартылай өндірістік сынақ жүргізілді. Органикалық өнімді данафлот ТМ 067 жинақтағышымен салыстыра, байыту процесінің бүкіл технологиялық циклындегі оның мөлшерінің 50 % алмастыра отырып сынадық. Базалық режим (данафлот ТМ 067 пайдаланып) мен тәжірибелік режим (данафлот ТМ 067:ОП = 1:1 композицияларының құрамындағы жаңа флотореагенттерді пайдаланып) бойынша кендерді флотациялаудың салыстырмалы эксперименттерінің нәтижелері күріш қыпығы пиролизінің органикалық өнімі жинағыштық қасиетке ие екендігін және флотация көрсеткіштерін жақсартатынын көрсетті. Металдарды алу көлемінің өсуі кезінде ОӨ 1:1 қатынасты сулы ерітіндімен араластырып данафлот ТМ 067 жинақтағышының орнына жібергенде қорғасын концентратындағы қорғасынның мөлшерін 0,20 %, мырыш концентратындағы мырыштың 0,38 % арттыруына мүмкіндік береді. Күріш қыпығы пиролизінің органикалық өнімі қорғасын-мырыш кендерін байытуда әмбебап флотореагент ретінде қолданылуға ұсынылған. |
Түйінді сөздер: | флотация, флотореагент, жинақтағыш, байыту, күріш қыпығы, күріш қыпығы пиролизінің органикалық өнімі, қорғасын-мырышты кендері. |
Библиография тізімі |
1 Genieva S., Turmanova S., Dimitrov A., Petkov P., Vlaev L. Thermal degradation of rice husks on a pilot plant Utilization of the products as adsorbents for oil spill cleanup // Journal of Thermal Analysis and Calorimetry. – 2012. – 110(1). — P. 111-118. 2 Lattuada R. M., Peralba M. C. R., Dos Santos J. H. Z., Fisch A. G. Peat, Rice Husk and Rice Husk Carbon as Low-Cost Adsorbents for Metals from Acidic Aqueous Solutions // Separation Science and Technology. – 2014. — 49(1). — P. 101-111. 3 Na Chun Ki. Preparation of Biosorbent using Rice Husk: Introduce Anion-sorption Functional Group by Copolymerization with GMA and Subsequent Amination // Journal of Korea Society of Waste Management. – 2014. — 31(7). — P. 725-733. 4 Chen H., Zhao L., Wang X., He X., Fang W., Wang X., Wang F. Hybrid one-dimensional nanostructure based on biomorphic porous SiO2 through in-situ catalytic pyrolysis of rice husk // Ceramics International. – 2015. — 41(4). — P. 6089-6097. 5 Singh S.K., Mohanty B.C., Basu S. Synthesis of SiC from rice husk in a plasma reactor // Bulletin of Materials Science. – 2002. — 25(6). — P. 561-563. 6 Bazargan A., Bazargan M., McKay G. Optimization of rice husk pretreatment for energy production. — Renewable Energy. – 2015. – 77. — P. 512-520. 7 Zhang S.P., Chen T., Xiong Y.Q., Dong Q. Effects of wet torrefaction on the physicochemical properties and pyrolysis product properties of rice husk // Energy Conversion and Management. – 2017. – 141. — P. 403-409. 8 Zhang H., Ding X., Chen X., Ma Yu., Wang Z., Zhao X. A new method of utilizing rice husk: Consecutively preparing d-xylose, organosolv lignin, ethanol and amorphous superfine silica // Journal of hazardous materials. – 2015. – 291. — P. 65-73. 9 Yefremova S., Sukharnikov Yu., Bounchuk L., Kablanbekov A., Li E., Niyazov A., Shalgimbayev S., Zharmenov A. Development of a new flotation reagent based on rice husk // Mine Planning and Equipment Selection Symposium: Proceedings of the 26th Internation. Conf. — Luleå, Sweden, 2017. — P.265-270. 10 Ефремова С., Бунчук Л., Сухарников Ю., Ли Э., Ниязов А., Шалгымбаев С., Жарменов А. Опытно-промышленные испытания флотореагента из рисовой шелухи в качестве вспенивателя // Промышленность Казахстана. – 2017. – № 1. — С. 27-28. 11 Ефремова С.В., Сухарников Ю.И., Еремин Ю.П., Бунчук Л.В., Андерсон К.Дж. Оценка флотационной активности пиролизата от рисовой шелухи при обогащении труднообогатимых руд // Жидкость на границе раздела фаз – теория и практика. Абишевские чтения-2006: Матер. Междунар. научно-практ. конф., посвящ. 70-летию член-корр. НАН РК Жанторе Нурлановича Абишева.– Караганда, Казахстан, 2006. – С 84-87. |
Металлургия
Тақырыбы | ТИТАНДЫ ОНЫҢ ДИОКСИДІН КАЛЬЦИЙ ХЛОРИДІ ЕРІТІНДІСІНДЕ ЭЛЕКТРОЛИЗДЕУ АРҚЫЛЫ АЛУ: FFC CAMBRIDGE PROCESS. ШОЛУ |
Авторлар | Балихин А. В., Симонов М. И. (Мәскеу, Ресей) |
Авторлар туралы мәлімет |
Ресей ғылым академиясының ғылыми және техникалық ақпараттардың бүкілресейлік институты, Реферативті журналдың толымдау бөлімшесі, Мәскеу, Ресей Балихин А. В., “Түсті металлдар металлургиясы” реферативті журналдың ғылыми редакторы, e-mail: andrefrenc@gmail.com Симонов М. И. к.т.н, «Металтану және ұнтақ металлургия»реферативті журналдың ғылыми редакторы |
Түйіндеме | Зерттеу объектісі – балқытылған кальций хлоридіндегі оның диоксидінің катодты қатты фазалы электролизіне негізделген металды титан өндіру әдісі болып табылады. Әдебиет көздеріне шолу жасалды. Әдіс XX ғасырдың 90-жылдарының ортасында Кембридж университетінде жасалған және FFC әдісі деп аталды. Бұл әдіс Кроллдың дәстүрлі әдісімен бәсекелесуді талап етеді және технологияның қарапайымдылығы, аппараттық жабдық, арзан шикізат пен экологиялық қауіпсіздігімен ерекшелене келе, табиғи пайдалы қазбаларды тікелей өңдеуге мүмкіндік береді, мысалы, рутил, ал бірқатар басқа әдістер, мысалы магнийтермиялық, ол бастапқы кеннен титанның тетрахлоридін аралық айырып алуын талап етеді. FFC Кембридж үрдісінің көмегімен титан өндірісінің өзектілігі, қатты күйдегі оксидтердің катодтық қышқылдануы процесінде титан және оның қорытпаларын алу тетігі туралы нұсқалар, сондай-ақ оның іске асырылуының экологиялық аспектілері қарастырылады. Арзан металл титандарын және оның қорытпаларын өндірудің тиімділігін анықтау үшін FFC зерттеуін жүргізу керек. |
Түйінді сөздер: | титан, диоксид, балқымалардың электролизі, электрохимиялық тотықсыздану, кальций хлориді, қышқылсыздану механизмі, тиімді өндіріс |
Библиография тізімі |
1 Балихин А.В. Перспективы производства дешёвого титана методом электролиза его диоксида в расплавленных солях // Электрометаллургия. – 2014. – №10. – С. 14-18. 2 Резниченко В.А., Балихин В.С., Карязин И.А. Влияние двуокиси титана на электропроводность шлаков // Титан и его сплавы: Сб. тр. АН СССР. – Москва. – 1960. – Вып. 4. – С. 24-27. 3 Машкович М.Д. Природа проводимости титансодержащих керамических материалов // Труды Электрокерамического института. – Москва. 1957.– Вып. 2. – С. 92-100. 4 Пальгуев С.Ф., Неуймин А.Д. Исследование характера проводимости твёрдых окислов методом э.д.с.: тр. Института электрохимии УФ АН CCCP. – Екатеринбург. – 1960. – Вып. 1. – С. 111-119. 5 Benson L. L, Mellor I, Jackson M. Direct reduction of synthetic rutile using the FFC process to produce low-cost novel titanium alloys // Journal of Materials Science. – 2016. – Vol. 51. – Р. 4250–4261. 6 Балихин В.С., Резниченко В.А. Электропроводность титановых шлаков // Титан и его сплавы: Сб. АН СССР. – Москва.– 1961. – Вып.5. – С.95-101. 7 Балихин В.С., Резниченко В.А. Об электролизе оксидных соединений титана // Процессы производства титана и его двуокиси. – М.: Наука, 1973. – С. 182-188. 8 Pat. 99064638А1 WO. Removal of oxygen from metal oxides and solid solutions by electrolysis in a fused saldlt / Fray D.J., Farthing T.W. Chen G.Z., [Электронный ресурс]. – 1999 – URL: file:///C:/Users/1/Downloads/WO9964638A1FFC1999%20(1).pdf(дата обращения 19.06.2017). 9 Schwandt C., Dougty G.R. Fray D.J. The FFC-Cambridge Process for Titanium Metal Winning // J. Key Engineering Materials. – 2010. – Vol. 436. – P. 13-25. 10 Schwandt C., Fray D.J. Determination of the kinetic pathway in the electrochemical reduction of titanium dioxide in molten calcium chloride // Electrochimica Acta. – 2005. – Vol. 51. – P. 66-76. 11 Yuan Chang-long, Zhang Ting-an, Dou Zhi-he. Investigation of Anode and Electrode Processes of Solid State in Situ Electrochemical Reduction from TiO2 to Ti. // Journal of Northeastern University (Natural Science). – 2012. – Vol. 33, № 9. – P. 1307-1310. 12 Alexander D.T.L., Schwandt C., Fray D.J. Microstructural kinetics of phose transformations during electrochemical reduction of titanium oxide in molten calcium chloride // Acta Material. – 2006. – Vol. 54. – P. 2933-2944. 13 Schwandt C., Alexander D.T.L., Fray D.J The electro-deoxidation of porous titanium dioxide precursors in molten calcium chloride under cathodic potential control // Electrochimica Acta. – 2009. – Vol. 54. – P. 3819-3829. 14 Oosthuizen S.J. In search of low cost titanium: FFC Cambridge process // Journal of the Southern African Institute of Mining and Metallurgy. – 2011. – Vol. 111, № 3. – P. 199-202. 15 Pat. 2009010737A2 WO. Calcium ruthenate electrod materials / Fray D.J., Doughty G.R. [Электронный ресурс]. – 2009. – URL: https://mail.google.com/mail/u/0/#inbox/15f5916a75e6ad55?projector=1 (дата обращения 05.02.2017) 16 Du Jihong, You Lei. Study on Preparation of Ti 12 LC Alloy by Electro-deoxidation of Metal Oxides in the Molten Salt // Rare Metal Mater. and Engineering. – 2012. – Vol. 41, № 12. – P. 2191-2194. 17 Dring K., Bhagat R., Jackson M. Direct electrochemical production of Ti-10W alloys from mixed oxide prefrom precursors //J. Alloys and Compounds. – 2006. – Vol. 419, № 1-2. – P. 103-109. 18 Wang B.X., Bhagat R., Lan X.Z. Dashwood R.J. Production of Ni-35Ti-15Hf alloy via the FFC Сambridge process. [Электронный ресурс] – 2011. – URL: http://link.aps.org/doi/10.1149/1.3615845(дата обращения 03.09.2017). 19 Shi R., Bai C. Experimental investigation on the formation mechanism of the alloy by the molten salt electrolysis titanium concentrate// J. of Mining and Metallurgy, Section B. – 2011. – Vol. 47. – P. 99-104. 20 Xiong Gang Lu, Xing Li Zou et al. Green Electrochemical Process Solid Oxide Oxygen-Ion-Conducting Membrane: Direct Extraction of Ti-Fe-Alloys from Natural Ilmente // Metallurgical and Materials Transactions B. – 2012. – № 43, June. – P. 503-518. 21 Mohanty J. Electrolytic reduction of titania slag in molten calcium chloride bath. // JOM: J. Miner., Metals and Material Society. – 2012. – Vol. 64, № 5. – P. 582-584. 22 Xingli Zou, Shangshu Li, Xionggang Lu, Qian Xu, Chaoyi Chen, Shuqiang Guo, Zhongfu Zhou. Direct Extraction of Titanium Alloys/Composites from Titanium Compounds Ores in Molten CaCl2 // Materials Transactions. – 2017. – Vol. 58, № 3. – РР. 331-340. 23 Клопотов А.А., Абзаев Ю.А. Петрикова Е.А., Будовских Е.А., Громов В.Е. Электронно-ионно-плазменные методы наноструктурирования поверхностного слоя сплавов на основе титана и алюминия // Взаимодействие излучений с твёрдым телом: 10-я Междунар. конф. – Минск, Белоруссия, 24-27 сентября 2013. – С. 259. 24 Schwandt C., Fray D.J. The Electrochemical Reduction of Chromium Sesquioxide in Molten Calcium Chloride under Cathodic Potential Control // Zeitschrift Naturforsehung. – 2007. – Vol. 62А. – P. 655-670. 25 Hu Di, Xiao Wei, Chen George Z. Near-Net-Shape Production of Hollow Titanium Alloy Components via Electrochemical Reduction of Metal Oxide Pracursors in Molten Salts // Metallurgical and Materials Transactions. – 2013. – Vol. 44, № 2. – PP.272-282. 26 Об угрозе классическому производству титана // Металлургический бюллетень. – 2004. – № 8 (36). С.23. 27 Лебедев В.А., Рогожников Д.А. Металлургия титана. – Екатеринбург:. УМЦ УПИ, 2015. – 193 с. 28 Парфенов О.Г., Пашков Г.Л. Проблемы современной металлургии титана / Отв. ред. Михнев А.Д. – Новосибирск: СО РАН. – 2008. – 279 с. 29 Ryosuke O. Suzuki, Hiromi Noguchi, Niromasa Hada, ShungoNatsui, Tatsuya Kikuchi. Reduction of CaTiO3 in Molten CaCl2 – as Basic Understanding of Electrolysis // Materials Transactions. – 2017. – Vol. 58, № 3. – Р. 341-349. 30 Galam Govinda Rajulu, M. Girish Kumar, K. Srinivas Rao, B. Hari Babu, Chaganti R.V.S. Nagesh. Carbon Dioxide (СО2) Rеleased in the Electrochemical Reduction of Titanium Dioxide (TiO2) to Titanium Metal // Materials Transactions. – 2017. – Vol. 58, № 6. – Р. 914-920. 31 Беседин А.В., Горемыкин И.В., Кобелев Н.С. Экологические аспекты FFC Cambridge процесса производства титана // Актуальные проблемы экологии и охраны труда: сборник статей 6 заочной Междунар. науч.-практ. конф. – Курск, Россия, 23 мая 2014. – С. 24-28, 284- 285. 32 Meilong Hu, Qu Zhengfeng, Bai Chenguang, Di Hu, George Z.Chen. Effect of the Changed Electrolytic Cell on the Current Efficiency in FFC Cambridge Process // Materials Transactions. – 2017. – Vol. 58, № 3. – Р. 322-325. |
Название | ҮШ ВАЛЕНТТІ ТЕМІРДІ РЕГЕНЕРАЦИЯЛАУ ЖӘНЕ УРАНДЫ ЖЕРАСТЫ ҰНҒЫМА АРҚЫЛЫ ӨНДІРУ КЕН ОРНЫНДА АЙНАЛЫСТАҒЫ ЕРІТІНДІЛЕРДЕН СМ ЖӘНЕ СЖМ СОРБЦИЯЛАУ ҮШІН ЖАҢА БИОТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ЕНГІЗУ |
Авторы | Балпанов Д. С., Тен О. А., Жаппар Н. К., Шайхутдинов В. М., Ханнанов Р. А. (Степногорск) |
Авторлар туралы мәлімет |
«Биомедпрепарат» ғылыми аналитикалық орталығы, биогеотехнология бөлімшесі, Степногорск, Қазақстан Балпанов Д. С., к.х.н., аға ғылыми қызметкер Тен О. А., к.б.н., аға ғылыми қызметкер Жаппар Н. К., ғылыми қызметкер Шайхутдинов В. М., магистр, директор орынбасары Ханнанов Р. А. маман, зертхана басшысы, e-mail: khanrinat@mail.ru |
Түйіндеме | Мақала гидрометаллургияның, сондай-ақ биотехнологиялық әдістерді уранды жерасты ұнғыма арқылы шаймалау тәжірибесіне енгізудің өзекті мәселелеріне арналған. Жұмыста қабатқа айдалатын технологиялық ерітіндінің тотығу-тотықсыздану әлеуетін арттыратын шала тотыққан темірді (Fe2+) тотыққанға (Fe3+) иондарды тотықтандыруға қабілетті Acidithiobacillusferrivorans SU-4, UZ-1, UZ-2, UZ-3 хемолитотрофты микроағзалардың психротолерантты штаммдары сипатталған. Осы микроағзалар экономикалық және экологиялық жақтан қазіргі кезде қолданылатын тотықтырғыштарға жақсы балама болар еді. Биотехнологиялық тәсілді қолданудың тағы бір маңызды жақсы қыры – уран кендерінде өнеркәсіптік өндіруді жасайтын мөлшерде сирек және сирекжерлік металдардың ассоциациясы бар. Модельді объект ретінде құрамында селен, германий және скандий бар Семізбай U (Ақмола облысы) кен орнының технологиялық ерітінділері зерттелінді. Жұмыста СМ және СЖМ биоаккумуляциялауы мен биосорбциялауына қабілетті түрлі микроағзалар зерттелінді, оның үшеуі потенциалды биосорбенттер ретінде іріктелді, сондай-ақ олардан консорциум құрылды. Rhizopussp. FZ-1, Monoraphidiumsp. CZ және PseudomonasputidaKS28 микроағзалар негізінде FZ-1 :CZ : KS28 ара қатынаспен 1:3:2 тең 196, 95 және 71 мг/г селенді сұрыптауға және жинақтауға қабілетті консорциум құрылды. Осылайша, биотехнологияны гидрометаллургияға одан әрі жетілдіру қазіргі кен орындарының табыстылығын едәуір арттыруға және қарқынды тау-кен өндірісті аймақтарға экологиялық жүктемені төмендетуге мүмкіндік береді. |
Түйінді сөздер: | жер асты ұңғымалы уран шаймалау, биотехнология, биосорпция, сирек кездесетін және сирек-жер металдар |
Библиографический список |
1 Асроров А. Азиатский урановый проект [Электрон. ресурс]. — 2006. — URL: http://www.apn.kz/publications/article7145.htm (дата обращения: 15.09.2017). 2 Разработка технологии подземного бактериального-химического скважинного выщелачивания урана с попутным, комплексным извлечением редких и редкоземельных металлов из урановых месторождений Северного Казахстана: Отчёт о НИР / ТОО «Научно-аналитический центр «Биомедпрепарат»: рук. Балпанов Д.С.; исполн. Ханнанов Р.А. – Степногорск, 2016 – 70 с. – № ГР0115РК02991– Инв.№ 0217РК02333 3 Мамилов В.А. Добыча урана методом подземного выщелачивания. – М: Атомиздат, 1980. – С. 248. 4 Найманбаев М.А. Производство редкоземельных элементов в Казахстане // Промышленность Казахстана. – 2008. – № 5.– С. 12-16. 5 Philip L., Iyengar L., Venkobachar C. Biosorption of U, La, Pr, Nd, Eu, and Dy by Pseudomonas aeruginosa // J. Ind. Microbiol. Biotechnol. – 2000. – № 25. – С. 1-7. 6 Andrès Y., MacCordick H.J., Hubert J.C. Adsorption of several actinide (Th, U) and lanthanide (La, Eu, Yb) ions by Mycobacterium smegmatis // Appl. Microbiol. Biotechnol. – 1993. — № 39. – С. 413-417. 7 Vijayaraghavan. K. Yeoung-Sang Yun. Bacterial biosorbents and biosorption // Biotechnology Advances. – 2008. – N 26. – P. 266–291. 8 Каравайко Г.И., Росси Дж., Агате А., Груднев С., Авакян З.А. Биогеотехнология металлов // Практическое руководство. – М: Внешторгиздат, 1989. – С. 51-54. 9 Нетрусова А.И. Практикум по микробиологии. – М: Академия, 2005. – C. 608. 10 Johnston A., Booth C. Plant pathologist’s pocketbook. – London: Common Wealth Mycological Institute, 1983. – P. 520. 11 Vogel A.I. Vodel’s textbook of quantitative chemical. – London: A I. Vogel, 1989. – P. 690. 12 Хафезов И., Цалев Д. Атомно-адсорбционный анализ: Пер. с болг./под ред. С.З. Яковлевой. – Л: Химия, 1983 – С. 144. |
Название | ДАТОЛИТТЫ МИНЕРАЛДЫ ШИКІЗАТТАРЫН АММОНИЙ ГИДРОДИФТОРИДЫМЕН КЕШЕНДІ ӨҢДЕУ |
Авторы | Крысенко Г. Ф., Эпов Д. Г., Меркулов Е. Б., Медков М. А. (Владивосток, Ресей) |
Информация об авторах |
Ресей акдемиясының қиыршығыс бөлімшесінің химия институты,минералды шикізатты кешенді пайдалану зертханасы, Владивосток, Ресей Крысенко Г. Ф., к.х.н, ғылыми қызметкер, e-mail: krisenko@ich.dvo.ru Эпов Д. Г., к.х.н, жетекші инженер Медков М. А., д.х.н, профессор, зертхана менгерушісі Оптикалық материалдар зертханасы Меркулов Е. Б., к.х.н, ғылыми қызметкер |
Реферат | Мақалада аммоний гидродифторидінің көмегімен датолитты минералды шикізатын кешенді өңдеу мүмкіндігін зерттеудің нәтижелері келтірілген. Датолитты минералды шикізатын аммоний гидродифторидімен ашу 150°С температурада және электрлі қыздырылған реакторға орналастырылған никель контейнеріндегі 1:2,3 фторлы реагентке датолит кенінің массалық қатынасында жүзеге асырылды. Салмағы 50-100 г, термогравиметриялық, рентгенді фазалық, рентгенді флюоресцентті және химиялық анализдер әдістері қолданылды. Термогравиметриялық зерттеулер датолит кені мен датолит концентратын гидродифторидты ашу процестері уксас және температура интервалдары да сәйкес келеді, алайда, кенді фторлау кезінде концентратты фторлауда байқалмайтын интенсивті газ бөліну процестері жүреді. Кенді фторлау кезінде интенсивті газ бөлінуді болдырмау үшін шихтаны CaCO3 толығымен фторланғанша бөлме температурасында ұстау ұсынылған. Датолитты минералды шикізатын аммоний гидродифторидімен фторлануы бор, кремний, темір және CaF2 күрделі фтораммоний тұздарын қалыптастыруға жол ашатыны анықталды. Фторланған шикізаттың суда ерітінділенуі кальцийдің кем дегенде 95% концентрациясы бар флюорит түрінде бөлінуіне мүмкіндік береді және фторланған датолитты кеннің 395°C температурада 1 сағат көлемінде ұсталуы кремний мен бордың 99,8% газды күйден шығаруға мүмкіндік беретіндігі көрсетілген. Бор мен кремнийдің фторомаммоний тұздарының қоспасын ажырату үшін олардың ұшпалылығындағы айырмашылықты немесе аммиак гидролизі процесы кезіндегі тәртіп айырмашылықтарын қолдану ұсынылған. Минералды шикізатты рационалды пайдалану ықпалы болатын тауар өнімдерін алуда датолитты кеннің аммоний гидродифторидінде өңдеудің екі технологиялық схемасы ұсынылды: аммоний фторобораты, аммоний кремнефториды, аморфты кремнезем, балқымалышпат концентраты және жоса. |
Түйінді сөздер: | датолитты минералды шикізат, аммоний гидродифториды, фторлану, ерітінділеу, төте булану, аммоний фторобораты, аммоний гексафторосиликаты |
Библиография тізімі |
1 Берлин Л.Е. Производство борной кислоты, буры и борных удобрений. — М.: Госхимиздат, 1950. – С. 3. 2 Куршакова Л.Д. Физико-химические условия образования скарново-боросиликатных месторождений. — М.: Наука, 1976. – 274 с. 3 Крысенко Г.Ф., Эпов Д.Г., Медков М.А. Изучение взаимодействия датолитового концентрата с гидродифторидом аммония. // Журнал неорганической химии. – 2010. – Т. 55. № 8. – С. 1235-1238. 4 Мельниченко Е.И., Крысенко Г.Ф., Эпов Д.Г., Овсянникова А.А., Масленникова И.Г. Процессы обескремнивания при переработке и обогащении минерального сырья гидродифторидом аммония. // Журнал прикладной химии. – 1996. – Т. 69. Вып. 8. – С. 1248-1251. 5 Раков Э.Г. Фториды аммония: Итоги науки и техники. Неорганическая химия. Т. 15. – М.: ВИНИТИ, 1988. – 154 с. 6 Мельниченко Е.И. Фторидная переработка редкометалльных руд Дальнего Востока. – Владивосток: Дальнаука, 2002. – 268 с. |
Физика-химиялық зерттеулер
Тақырыбы | КЕРАМИКАЛЫҚ МАТЕРИАЛДАРДЫ ӨНДІРУДЕГІ АЛДЫН АЛА ДАЙЫНДЫҚ ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ФАЗАЛЫҚ ӨЗГЕРІСТЕРІ |
Авторлар | Копылов Н. И., Солотчина Э. В. (Новосибирск, Ресей) |
Авторлар туралы мәлімет |
СО РАН Қатты дене мен механохимия институты, интеркаляциялық және механобелсендету реакция зертханасы, Новосибирск, Ресей Копылов Н. И., д.т.н, жетекші ғылыми қызметкер, e-mail: kolyubov@narod.ru В.С. Соболев атындағы Геология және минералогия институты, аналитикалық бөлім, Новосибирск, Ресей Солотчина Э. В., геол-мин. ғылымдарының докторы, жетекші ғылыми қызметкер |
Реферат | Мақала құрамында Тувадағы Красноярск және Сукпак кен орындарының балшығы бар керамикалық материалдардың шихта өндірісіндегі нефелин құрылымын зерттеу мәселелері мен Хову-Аксы үйінді қалдықтарының деарсенизацияланған сүзінді мәселесіне арналған. Берілген мақалада шихталарды алдын ала дайындау өнімдерін рентгендік-фазалық сараптамалау барысында күйдіруге дайындалған материалдардың фазалық құрамының айтарлықтай өзгергендігі анықталды. Олардың құрамында бастапқы қоспалардың негізгі фазалары (Na4Mg2Si3O10 силикат және кальцит) мүлдем жоқ, ал олардың орнына біршама мөлшерде (~ 50 %) жаңа фаза-нефелин қалыптасады. Нефелиннің шихтаны алдын ала дайындау кезіндегі құрылу сызбасын анықтау үшін осы үрдістің химиялау үрдісі оның термодинамикалық сараптамасымен қарастырылды. Гиббс Энергиясы реакциясынан алынған есеп бойынша нефелиннің осы аталған жағдайдағы пайда болу үрдісі карбонаттық фазасыз (кальцит, доломит) жүзеге аса алады. Байланыс Na4Mg2Si3O10 силикаты мен Al4[Si4O10](OH)8 каолиниті арасындағы синтетикалық нефеллиннің түзілуі Na[AlSiO4] арқылы жүзеге асады, немесе Na4Mg2Si3O10 силикатымен, Al4[Si4O10](OH)8 каолинитімен және K[AlSi3O10] ортоклаза арасындағы табиғи нефелиннің K0,25Na0,75[AlSiO4] түзілуі арқылы жүзеге асады |
Түйінді сөздер: | силикаттар, каолинит, нефелин, ортоклаз, рентгенфазалық талдау, саз, сүзінді |
Библиография тізімі |
1 Ондар С.О., Путинцев Н.И., Крыцын А.Н., Ондар Г.С. О состоянии природной среды Республики Тыва. – Кызыл: ТувИКОПР СО РАН, 2000. – С. 101. 2 Бортникова С.Б., Гаськова О.Л., Бессонова Е.П. Геохимия техногенных систем – Новосибирск: Академ. ГЕО, 2006. – С.169. 3 Копылов Н.И. Проблемы мышьяковых отвалов. – Новосибирск: Академ. Гео, 2012 – С. 182. 4 Matschullat J. Arsenic in the geosphrese. A reviews // Sci. Total. Environ. – 2000. – V. 249. – P.297. 5 Набойченко С.С., Мамячиков С.В., Карелов С.В. Мышьяк в цветной металлургии. – Екатерингбург: УрО РАН, 2004. – С. 112-202. 6 Kopylov N.I., Kaminskj Yu.D. Output of arsenic from dumps of plant Tuvakobalt by combined method // Bulletin of Karaganda University, Chemistry Series, – 2016. – № 1(81), – P.60-64. 7 Каминский Ю.Д., Копылов Н.И., Шоева Т.Е., Полякова Н.С. Актуальные проблемы внедрения энергоэффективных технологий в строительство и инженерные системы городского хозяйства // К вопросу использования техногенного сырья для производства керамики: матер. междунар. науч-практ. конф. – Кызыл, Тува, Россия, 2015. – С. 40. 8 Копылов Н.И., Солотчина Э.П., Шоева Т.Е. Поведение смесей глин Тувы со шламом и кеком деарсенизации отвалов Хову-Аксы при обжиге // Комплексное использование минерального сырья. – 2017. – №2. – С. 65-71. 9 Конев А.В., Кузина Л.Н., Шульгина К.А., Богдановская С.Ф., Миронова Ж.В. Повышение показателей производства глинозёма за счёт рудоподготовки нефелина и известняка // VII междунар. конф. по цветным металлам: матер. конф. – Красноярск, Россия, 2015. – Т. II. – С.185-187. 10 Пихтовникова А.Г., Данилов Д.А., Мухин Н.П., Шепелев Н.И. Исследование влияния качества нефелиновой руды на технологию производства глинозёма // Цветные металлы Сибири – 2010: матер. II междунар. конгресса. – Красноярск, Россия, 2010. – разд. 5 – С. 412-414. 11 Шепелев И.И., Дашкевич Р.Я., Головных Н.В., Пихтовников А.Г., Горбачёв С.Н., Мухин Н.П. Вовлечение в переработку некондиционного нефелинового сырья с применением глинозёмсодержащих добавок // Цветные металлы Сибири – 2011: матер. III междунар. конгресса. – Красноярск, Россия, 2011. – разд. 11. – С.88-91. 12 Barrer R.M., White E.A.D. Hydrothermal chemistry of silicates. Part II. Synthetic crystalline alumina-silicates // Jour. Chem. Soc. – 1952. – P. 1561-1571. 13 Saha P. The system NaAlSiO4 (Nepheline) – NaAlSi3O8 (Albite) – H2O // The Amer. Mineralogist. – 1961. – V. 46. – P. 859-884. 14 Иванов И.П. – Исследования минералообразования в открытой системе H2O – N2O – SiO2 – Al2O3 // Геохимия. – 1965. – № 10. – С. 1212-1221. 15 Литвин Б.Н., Демьянец Л.Н. Получение монокристаллов нефелина гидротермальным способом // Кристаллография. – 1962. – Т. 7. вып. 4. – С. 643-644. 16 Наседкин В.В., Марков В.К., Кононова В.А., Петров В.П., Рябинин Ю.Н. Условия образования нефелина в свете экспериментов при высоких давлениях и температурах // Нефелиновое сырьё. – М.: Наука, 1978. – С. 128-135. 17 Бородин Л.С., Диков Ю.П. Высокотемпературный гидротермальный синтез нефелина и флогопита // Экспериментальные исследования процессов минералообразования: сб. статей. – М.: Наука, 1968, – С.75-94. 18 Пат. 2257627 РФ. Способ обработки отходов едкого натра с получением нефелина / Фике Оливье, Ле Шанадек, Жибер Дидье.; Опубл. 27.07.2005. 19 Червинский П.Н. Искусственное получение минералов в XIX cтолетии. // Киев. Университетские известия. – 1887. – № 3. – С. 1903-1906. 20 Браунс Р. Химическая минералогия. – СПб.: Риккер, 1904. – Т. XII, – С. 486. 21 Eitel W. Über die Syntese der Feldspat vertreter // Presschrift v. d. F. Labl. Ges. zu Leipzig. – 1925. – P. 247. 22 Куликов Б.Ф., Зуев В.В., Вайншенкер И.А., Миненков Г.А. Минералогический справочник технолога-обогатителя. – Л.: Недра, 1985. – С. 264. 23 Бетехтин А.Г. Минералогия. – М.: Геолог. литература, 1950. – С. 956. 24 Годовиков А.А. Минералогия. – М.: Недра, 1983. – С. 647. 25 Касенов Б.К., Алдабергенов М.К., Пашинкин А.С. Методы прикладной термодинамики в химии и металлургии. – Караганда: Глассир, 2008 – С.332. 25 Копылов Н.И., Каминский Ю.Д., Касенов Б.К. Химизм образования нефелина в шихте производства керамических материалов // Химическая технология. – 2017 – Т. 18. № 9. – С. 401-407. |
Тақырыбы | БАЛҚАШ МЫС БАЛҚЫТУ ЗАУЫТЫНЫҢ КҮКІРТҚЫШҚЫЛДЫ ЦЕХЫНЫҢ ШЛАМЫНЫҢ ҚҰРАМЫ |
Авторлар | Линник К. А., Аманжолова Л. У., Шарипова А. С., Загородняя А. Н. (Алматы) |
Авторлар туралы мәлімет |
Металлургия және кен байыту институты, сирек және шашыранқы элементтер зертханасы, Алматы, Қазақстан Линник К. А., инженер, e-mail: xenija_linnik@mail.ru Шарипова А. С., к. т. н., ғылыми қызметкер Загородняя А. Н., д. т. н., профессор, бас ғылыми қызметкер Аманжолова Л. У., к. т. н., ғылыми қызметкер |
Түйіндеме | Балқаш мыс балқыту зауытында шихтадан мыс алу: сұйық ваннада → штейнды конвертлеу → мыс тазалау сызба бойынша жүзеге асады. Бұл жағдайда шихта құрамында бар әртүрлі элементтермен байытылатын техногендік түзілімдер (шлактар, шаңдар газдар, мен ерітінділер) алынады. Жеке түзілімдер кейбір элементтерді өндіруге шикізат түрінде қарастырылады. Қазіргі кезде зауытта мысэлектролиттік шламнан Au, Ag, Se, H2SO4– газдардан өндіреді. Газдар шайылған ерітіндіден Re өндіру қондырғысы жобаланады. Ерітіндіде Re басқа элементтік Se қызыл модификациясы бар. Жобада ерітіндіні қатты қоспа мен Se (шлам) тазалау қарастырылған. Бұл шламды Se өндіру үшін шикізат түрінде қарастыруға болады. Бүгінде осындай шламнан Se өндіру технологиясы жоқ. Ереже бойынша, металдарды өндірудің кез келген технологиясын жасау шикізатты зерттеуден басталады. Жұмыс мақсаты – газды шаю кезінде түзілетін шламның химиялық, фазалық және гранулометриялық құрамын зерттеу. Зерттеу өндірістік ертітінділерден бөлінген шлам үлгісінде жүргізілді. Шламға сараптама әрүрлі әдістермен: рентегендік флуоресценттік, химиялық, рентгендік фазалық, инфрақызыл спектроскопиялық және елеу жүргізілді. Шламда мөлшері кең ауқымда өзгеретін18 элемент бар екені анықталған. Шлам түзетін элемент Pb (57,87 мас. %) болып табылады, оларды өндіру мүмкіншілігі жағынан қызығушылық танытатын басқа элементтер мөлшері мас. %: 4,6 Se, 0,14 Re, 0,33I, 0,57 Hg құрайды. Рентгендік фазалық сараптама бойынша шламның негізін PbSO4 (92,8 %) қосылысы құрайды; және де селен қосылысы: PbSeO4 (4,8 %) мен аз мөлшерде элементтік селеннің үш модификациясы (0,4; 0,9 и 1,1 %) бар. PbSO4 мен PbSeO4 қосылыстарының бар екендігі инфрақызыл спектроскопиямен де дәлелденген. 47,84 % Pb, 47,45 % Se, 55,31 % Re өндірілетін, шламның гранулометриялық құрамы 48,4 %-ы мөлшері 0,4 мм кем емес бөлшектерден тұрады |
Түйінді сөздер: | ерітінділер, шлам: элементтік, құрамы, сандық, заттық, гранулометриялық |
Библиография тізімі |
1 Загородная А.Н., Абишева 3.С., Шарипова А.С., Жумабеков Ж.Ж. Полупромышленные испытания сорбционной технологии извлечения рения из сточных вод от промывки металлургических газов Балхашского медного завода // Цветные металлы. – 2016. – № 1. – С. 49 — 51. 2 Наумов А.В. Состояние и перспективы мирового рынка селена // Цветная металлургия. – 2007. – № 5. – С. 12–20. 3 Кульчицкий Н.А., Наумов А.В. Современное состояние рынков селена и соединений на его основе // Цветная металлургия. Известия вузов. – 2015. – № 3. – С. 43-47. 4 Butterman W.C., Brown R.D. Jr Mineral Commodity Profiles. Selenium [Электрон. ресурс]. – 2004 – URL: pubs.usgs.gov/of/2003/of03-018/of03-018.pdf (дата обращения 11. 11. 2017 ) 5 Лебедь А.Б., Набойченко С.С., Шунин В.А. Производство селена и теллура на ОАО «Уралэлектромедь». – Екатеринбург: Уральский университет, – 2015. – С. 112. 6 Мастюгин С.А., Волкова Н.А., Набойченко С.С., Ласточкина М.А. Шламы электролитического рафинирования меди и никеля. – Екатеринбург: УрФУ, – 2013. – С. 258. 7 Грейвер Т.Н., Зайцева И.Г., Косовцева М.М. Селен и теллур. Новая технология получения и рафинирования. – М.: Металлургия, 1977. – С. 296. 8 Петров Г.В., Чернышев А.А., Ковалев Б.Н., Андреев Ю.В. Совершенствование технологии попутного получения селена при переработке анодных шламов электролиза меди // Записки Горного института. Санкт–Петербург. – 2011. – Т. 192. – С. 58-60. 9 Чернышев А.А. Безреагентный электрохимический способ извлечения селена при переработке шламов электролиза меди: 05.16.02. дисс…канд техн наук. / Санкт-Петербургский государственный горный институт им. Г.В. Плеханова (технический университет) – Санкт-Петербург: 2010. – С. 102. 10 Xue JIao Li., Hong Ying Yang., Zhe Nan Jin., Guo Bao Chen., Lin Lin Тong. Transformation of selenium-containing phases in copper anode Slimes during leaching // The Minerals, Metals & Materials Society. – 2017. – V. 69. N 10. – P.1931 – 1938. 11 Касиков А.Г., Арешина Н.С., Кудряков М.В., Хомченко О.А. Комплексная переработка промывной серной кислоты медно-никелевого производства экстракционным способом // Химическая технология. – 2004. – № 6. – С. 25–31. 12 Арешина Н.С., Касиков А.Г. Использование промпродуктов и отходов производства Кольской ГМК для получения технического селена. // Проблемы рационального использования природного и техногенного сырья баренц-региона в технологии строительных и технических материалов: матер. V Всеросс. науч. конф. с междунар. участ. – Апатиты, Россия, 2013. – С. 44-46. 13 Арешина Н.С., Касиков А.Г., Мальц И.Э., Кузнецов В.Я. Утилизация некондиционных сернокислых растворов и пульп газоочистки комбината «Североникель» ОАО «Кольская ГМК» // Изв. вузов. Цветная металлургия. – 2008. – № 8. – C. 32–38. 14 Арешина Н.С., Касиков А.Г., Мальц И.Э. Изучение возможности получения дополнительной селеновой продукции из промпродуктов и отходов медно-никелевой технологии // Исследования и разработки в области химии и технологии функциональных материалов: сб. докл. Всероссийской науч. конф. с междунар. участ. – Апатиты, Россия, 2010. – С. 27–29. 15 Powder diffraction file-2. International centre for diffraction date. Release 2009. 16 Сильверстейн Р., Басслер Т., Моррил Г. Спектрометрическая идентификация органических соединений. – М.: Мир, 1977. – С. 592. 17 Накамото К. Инфракрасные спектры неорганических и координационных соединений. – М.: Мир, 1966. – С. 412. 18 Farmer V.C. The Infrared spectra of minerals. 41 queen’s gate. – London: Mineralogical society, 1974. – Р. 539. 19 Казицына Л.А., Куплетская Н.Б. Применение УФ-, ИК- и ЯМР- спектроскопии в органической химии. – М.: Высшая школа, 1971. – 264 с. 20 Большаков Г.Ф., Глебовская Е.А., Каплан З.Г. Инфракрасные спектры и рентгенограммы гетероорганических соединений. – Л.: Химия, 1967. – С. 168. 21 ГОСТ 14180-80. Руды и концентраты цветных металлов. Методы отбора и подготовки проб для химического анализа и определения влаги. – М: Стандартинформ, 2010. – С. 20. |
Материалтану
Тақырыбы | МАГНЕТРОНДЫ ТОЗАҢДАТУ АРҚЫЛЫ ЫСТЫҚҚА ТӨЗІМДІ ЖАБЫНДЫЛАРДЫ АЛУҒА БАҒЫТТАЛҒАН АЛЮМИНИДТІ ЖҮЙЕЛЕРДІҢ НЕГІЗІНДЕГІ НЫСАНАЛАРДЫ АЛУ |
Авторлар | Ускенбаева А. М., Аубакирова Р. К., Паничкин А. В., Джумабеков Д. М. (Алматы) |
Авторлар туралы мәлімет |
Металлургия және кен байыту институты, металтану зертханасы, Алматы, Қазақстан Ускенбаева А. М., ғылыми қызметкер, e-mail: almauskenbaeva@mail.ru Аубакирова Р. К., к.т.н, жетекші ғылыми қызметкер Паничкин А. В., к.т.н, , вжетекші ғылыми қызметкер, e-mail: abpanichkin@mail.ru Джумабеков Д. М., инженер |
Реферат | Бұл мақалада, болатты төсенділерінде интерметаллидті алюминидті жабындыларын алу мақсатымен магнетронды тозаңдату арқылы алюминид жүйелердің негізіндегі құрамы никель, титан, кобальт момноалюминидтеріне сәйкес келетіні нысаналарды алуға бағытталған эксперименттік жұмыстар өткізілгені көрсетілді. Әр жүйенің ұнтақтарын араластыру және болат төсендісіне пресстеу жұмыстары өткізілді. Бұл төсенді нысананың негізі болып табылады және жылуды керекті денгейде шығаратындай магнетронның бітеулігін қамтамасыз етуге бағытталған. Осылайша алынған дайындамалар индукциялы пеште және құрастырылған эксперименттік қондырғысында ыстықпен пресстеу арқылы пісіріп-біріктірілді. Нысана үлгілерін индукциялы пеште пісіріпбіріктіру сатылы кезеңмен өткізілгеніне қарамастан үлгілердің кеуектері көп пайда болғаны көрсетілген. Ал ыстықпен пресстеу әдісі өте тиімді екені анықталды, өйткені пресстеу мен пісіру операциялары бір кезеңде өту арқылы үлгілердің кеуектері пайда болмағандықтан ыстықпен престтеу әдісі тиімді болып табылды. Сонымен қатар секциялы нысаналар алынды. Олар, қалыптағы кобальт, никель, титан тілімдері орналасқан алюминий балқымасымен құйылып алынды. Бұндай нысаналар тозаңдату кезінде өз пішіндерін сақтап қиратылмайтыны көрсетілді. Бірақ олар керекті құрамы болатын жабындыларды алуға мүмкіндік бермейді. Болат төсендісінде алюминид жабындыларын алу үшін жасалған нысаналар магнетронды қондырғысында тозаңдатылды. Нәтижесінде жоғары адгезиясы бар, сапалы, бірқалыпты Al-Ni, Al-Ti, Al-Co алюминидттер жабындалары алынды. Интерметалды фазалары бар болатын алынған жабындылар бір қалыпты құрылымға ие және болат төсендісіне тығыз орналасқан. Өткізілген эксперименттік жұмыстардың арқасында кобальт, никель, титан алюминидтер негізінде жабындыларды алу үшін магнетронды тозаңдатудағы нысаналардың оңтайлы алу жолдары көрсетілді. Жабындылардың берілген белгілі құрамы болу үшін ұнтақ қоспасынан ыстықпен пресстеу арқылы алынған нысаналарды қолдану ұсынылады. |
Түйінді сөздер: | жабындылар, никель, титан, кобальт алюминидттер, нысаналар, магнетрон, ыстықпен пресстеу |
Библиографический список |
1 Настас Г.Н., Пащенко Г.Н., Петрова М.А., Самойленко В.М. Возможность оценки долговечности жаростойких покрытий. // Научный Вестник МГТУ ГА – 2014. – № 206. – С. 52-55. 2 Самойлов Н.С. Жаростойкие и жаропрочные стали и сплавы. [Электронный ресурс] – 2017 – URL http://www.naukaspb.ru/spravochniki/Demo%20Metall/2_12.htm (дата обращения 12.07.2017). 3 Мовчан Б.А., Малашенко И.С. Жаростойкие покрытия, осаждаемые в вакууме. – Киев: Наукова Думка, 1983. – 232 с. 4 Самойленко В.М., Фатьянов Е.А., Настас Г.Н., Казарян С.А. Жаростойкость защитных покрытий на никелевых сплавах // Оборонный комплекс – научно-техническому прогрессу России. – 2010. – № 1. – С. 45-48. 5 Центральный металлический портал РФ. Сталь AISI 304 [Электронный ресурс] – 2014 – URL http://metallicheckiy-portal.ru/marki_metallov/stn/AISI304 (дата обращения 12.07.2017). 6 Тополянский П.А., Тополянский А.П. Прогрессивные технологии нанесения покрытий – наплавка, напыление, осаждение. [Электронный ресурс] – 2017 – URL: http://mirprom.ru/public/progressivnye-tehnologii-naneseniya-pokrytiy-naplavka-napylenie-osazhdenie.html (дата обращения 12.07.2017). 7 Каримов К.Р., Чернов Я.Б, Филатов Е.С., Чебыкин В.В. Синтез термодиффузионных алюминидных покрытий при механохимической активации поверхности. // Труды Кольского научного центра РАН. – 2015. – № 31. – С. 231-235. 8 Радченко М.В. Защитные и упрочняющие покрытия. – Барнаул: АлтГТУ, 2010. – 113 с. 9 Будиновский С.А., Мубояджян С.А., Гаямов А.М., Степанова С.В. Ионно-плазменные жаростойкие покрытия с композиционным барьерным слоем для защиты от окисления сплава ЖС36ВИ // МиТОМ. – 2011. – № 1. – С. 34-40. 10 Самойленко В.М., Фатьянов Е.А, Зоричев А.В. Термостойкость лопаток турбины ГТД с теплозащитным покрытием // Коррозия: материалы, защита. – 2009. – № 12. — С. 1-4. 11 Thevand A. Poize S. Crousier J.-P. Streiff R. Aluminization of nickel- formation of intermetallic phases and Ni2AI3coatings // Journal of Materials Science. – 1981. – V. 16. – P. 2467-2479. 12 Кузьмичев А.И. Магнетронные распылительные системы. – Киев: Аверс, 2008. – 244 с. |
Электрохимиялық үрідстерді зерттеу
Тақырыбы | СИРЕК ҚИЫН БАЛҚИТЫН МЕТАЛДАРМЕН ТҰНДЫРЫЛАТЫН НИКЕЛЬДІ ҚОРЫТПАЛАРЫНЫҢ ЭЛЕКТРОЛИТ ҚҰРЫЛЫМЫНА ӘСЕРІ |
Авторлар | Килибаева С. К., Яхияева Ж. Е., Агапова Л. Я., Алтенова А. Н., Сукуров Б. М. (Алматы) |
Авторлар туралы мәлімет |
Металлургия және кен байыту институты, сирек және шашыранқы элементтер зертханасы, Алматы, Қазақстан Килибаева С. К., к. т. н., ғылыми қызметкер Яхияева Ж. Е., инженер Агапова Л. Я., д.т.н., профессор, бас ғылыми қызметкер, e-mail: rm.303.imo@mail.ru Алтенова А. Н., жетекші инженер Сукуров Б. М., к.т.н, жетекші ғылыми қызметкер |
Реферат | Жұмыста фторид күкіртқышқылды және сульфат-аммонийлі электролиттерден мембраналы электролиз жағдайында сирек қиын балқитын (Re, W, Mo) металдармен тұндырылатын никельді қорытпаларының нәтижелері жазылған. Қорытпа тұнбаларына электронды-микроскопиялы және рентгенофазалы әдістермен талдау жүргізілді. Электролит құрамының тұндырылатын қорытпалардың құрылысына, химиялық және фазалық құрамына әсері зерттелген. Фторид күкіртқышқылды ерітінділерден үштік (Ni-Re-W, Ni-Re-Mo) және төрттік (Ni-Re-W-Mo) қорытпа ұнтақтары қанық-сүр түсті жасыл реңімен алынады; сульфат-аммонийлі ерітіндісінен үштік Ni-Re-Mo қорытпасы сүр түсті фольга түрінде тұндырылатыны анықталды. Электронды раст микроскопиясының (ЭРМ) нәтижесі фторид күкіртқышқылды ерітінділердің тұнбасы Ni Re, W және Mo-мен қорытпаларынан және олардың бөлшектері негізінен қатпарлы құрылымнан (ауыр фракция), сонымен бірге агломератты құрылымынан (жеңіл фракция) турады. Сульфатаммонийлі электролиттерден алынған қорытпалар жағдайында агломератті бөлшектерінің беткі қабаты тегістеу болады. Фторид күкіртқышқылды ерітінділерден тұндырылған Ni-Re-W-Mo қорытпалар тұнбасының элементтік құрамы электронды микроскопия деректері бойынша келесідей берілген, мас. %: 57,24 Ni; 2,01 Re; 0,36 W; 1,82 Mo; 5,34 Ti; 32,92 O. Сульфат-аммоний-лі ерітінділерден тұндырылған Ni-Re-Mo қорытпалары үшін , мас. %: 58,67 Ni; 22,71 Re; 9,88 Mo; 0,19 Ti; 8,69 O. Сульфат-аммонийлі электролитінен тұндырылған қорытпада вольфрам анықталмады. Қорытпадағы титанның болуы электролиз үрдісінде оның катод материалынан тұнбаға өтуімен түсіндіріледі. Қорытпаларды термиялық қайта өңдеуде олардағы оттегі құрамының төмендеуіне және қорытпа құрамының өзгеруіне көп өзгеріс келтірілмейді. Рентгенофазалық талдау қорытпаларды күйдіру операциясынан кейін фазалық құрамының өзгермейтінін көрсетті. |
Түйін сөздер: | электролиз, электролиттік қорытпалар, никель, рений, вольфрам, молибден, электролит, микроқұрылыс |
Библиография тізімі |
1 Каблов Е. Н., Толораия В. Н., Орехов Н. Г. Монокристаллические никелевые ренийсодержащие сплавы для турбинных лопаток ГТД // Металловедение и термическая обработка металлов. – 2002 – № 7. – С. 7-11 2 Каблов Е.Н., Петрушин Н.В., Светлов И.Л., Демонис И.М. Литейные жаропрочные никелевые сплавы для перспективных авиационных ГТД // Технология легких сплавов. – 2007. – № 2. – С. 6-16 3 Luo Yushi, Li Jia-rong, Liu Shi-zhong, Sun Feng-li, Han Mei, Cao Chun-xiao. Влияние Re на длительную прочность монокристаллических суперсплавов при повышенной температуре и высоких напряжениях // Nonferrous Metals. – 2005. – Т. 15. № 11 – P. 1518. 4 Sakurai Shingo, Mabruri Efendi, Murata Yoshinori, Koyama Toshiyuki, Morinaga Masahiko.Диффузия тугоплавких элементов в тройных сплавах Ni-X-Y (X, Y=Co, Re, Ru, W) // Defect and Diffus. Forum. – 2008.– № 273-276.– С. 572-576. 5 Гамбург Ю.Д. Гальванические покрытия. Справочник по применению. – М.: Техносфера, 2006. – 216 с. 6 Поветкин В.В., Ковенский И.М., Устиновщиков Ю.И. Структура и свойства электролитических сплавов. – М.: Наука, 1992. – С. 255 7 Cesiulis H., Podlaha-Murphy E. J. Electrolyte considerations of electrodeposited Ni-W alloys for microdevice fabrication //Mater. sci. – 2003. – Т.9. № 4. – С. 329-333, 4488 Кукушкина К.В., Ярлыков М.М., Кудрявцев В.Н., Палатова С.В., Ануфриев Н.Г. О стабилизации процесса сплава Ni-W // Гальванотехника и обработка поверхности. – 2003. – № 1. – С. 25-32 9 Wang Jun-li, Xu Rui-dong, Long Jin-ming, Guo Zhong-cheng. Исследование свойств электроосажденных Rе-Ni-W-B композитных покрытий // Diandu yu tushi =Electroplate and Finish. – 2005. – № 1. – С. 6-9 10 Wang Jian-li, Li Guangqiang, Zhu Cheng-yi. Влияние содержания в ванне лимонной кислоты на свойства электроосажденного покрытия Re-Ni-W-P-SiC. // Fushi yu fanghu=Corros. and Prot. Wuhan. – 2006. – Т.27. № 8. – С. 408-411 11 Pat. 7368048 USA. Method for Rhenium Alloy Coating Film Plating by Electrodeposition. Japan Sci. and Tech. Agency, Ebara Corp.; Sapporo Electroplating Industrial Co., Ltd, Narita Toshio / Hayashi Shigenari, Yoshioka Takayuki, Yakuwa Hiroshi, Souma Michiaki, Fukumoto Michihisa; publ. 06.05.2008. 12 Naora A., Eliaz N., Gileadib E. Electrodeposition of rhenium–nickel alloys from aqueous solutions // Electrochimica Acta. – 2009. – N 54. – P. 6028–6035 13 Ваграмян А.Т., Жамагорцянц М.А. Особенности электроосаждения рения и его сплавов // Электроосаждение металлов и ингибирующая адсорбция. – М.: Наука, 1969. – 197 с 14 Килибаева С.К., Яхияева Ж.Е., Агапова Л.Я., Абишева З.С., Алтенова А.Н. Кинетика катодного восстановления ионов никеля, рения, вольфрама и молибдена из сернокислых электролитов // Комплексное использование минерального сырья. – 2016. – № 1. – С. 71-79 |
Экономика және өндірісті басқару
Тақырыбы | ҰСАҚ ТАУЛЫ ЖЫНЫСТАРЫНДА БУЛЬДОЗЕРЛІ-СКРЕПЕРЛІ ЖӘНЕ ЖЕРАСТЫ- ҰҢҒЫМАЛЫ СІЛТІЛЕУ ӘДІСІМЕН АЛТЫН ӨҢДЕУДІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІНІҢ САЛЫСТЫРМАЛЫ АНАЛИЗІ |
Авторлар | Рогов Е. И., Жатқанбаев Е. Е., Жатқанбаева Ж. К., Жатқанбаев Т. Е. (Алматы, Астана) |
Авторлар туралы мәлімет |
Д.А. Кунаев атындағы тау-кен институты, Алматы, Қазақстан Рогов Е. И., НАН РК академигі, профессор Казахский университет технологии и бизнеса, кафедра химической технологии и…., Астана, Казахстан Жатканбаев Е. Е., д.т.н., доцент, e-mail: erlan.ntp@mail.ru Жатканбаев Т. Е., Л.Н. Гумилев атындағы Евразия университетінде магистр, лаборант, Астана, Қазақстан Жатканбаева Ж. К., к.х.н., доцент |
Түйіндеме | Жер асты ұңғыманы шаймалау (ЖАҰШ) әдісі – уран өндірудің экономикалық тиімді және экологиялық қауіпсіз әдістерінің бірі. Қазіргі уақытта басқа металдар өндірісінде осы әдісті қолданудың ғылыми – зерттеу жұмыстары жүргізіліп, ұңғыманы шаймалаудағы геотеxнологияның теxникалық және экономикалық аспектілері бағалануда. Уранды жер асты ұңғымадан шаймалаудың теориялық деректері мен тәжірибеге негізделе отырып, (ашық) бульдозер – қырғыштық және ЖАҰШ әдістерімен алтынды алудың экономикалық тиімділігін салыстырмалы сараптама арқылы талдау жұмысы жүргізілді. Талдау алтынның әртүрлі тиімділігін шаймалаудың математикалық модельдеу деректеріне арналған. Өндірістік шығынның шашырау еніне тәуелділігі анықталды. Классикалық ашық әдісте алтынды алу құны өседі және жұмыстың тиімділігі төмендейді, ал жер асты ұңғымадан шаймалауда құны төмендейді. Бульдозер – қырғыштық әдіспен алудың экономикалық тиімділігі жоғары шегі ені 80 метр болып табылады, үлкен енді алуда экономикалық тиімсіз болып табылады. Қарсы көрініс алтынды ЖАҰШ әдісін қолдануда шашырау ені ұлғаюмен номикалық тиімділігінің өсуі бақылануда, ең төменгі шегі 40 метр болып анықталды. Сонымен қатар, ашық әдістің осындай кері әсері ЖАҰШ әдісі үшін оң болды. Осылайша ЖАҰШ әдісі ашық әдіске балама және экономикалық және теxнологиялық тиімсіз деп саналған асыл металдарды өңдеуге тартады. |
Түйінді сөздер: | жер асты ұңғыманы шаймалау, ашық әдіс, экономикалық тиімділік, шашыранды, геотеxнология, математикалық модельде |
Библиографический список |
1 Костромитинов К.Н., Лысков В.М. Оценка эффективности отработки месторождений драгоценных металлов. – Иркутск: БГУЭП, 2015. – 530 с. 2 Catchpole Glenn, Kirchner Gerhard. Restoration of Groundwater Contaminated by Alkaline In-Situ Leach of Uranium Mining. // Uranium Mining and Hydrogeology: proceedings of Geo Congress 1 – Köln, Germany, 1995. – P. 81-89. 3 Szymanski W.N. Energy Information Administration. // Uranium Industry Annual. – 1993. – N 14. – P. 238-246. 4 Пат. 2516423 РФ Способ подземного выщелачивания окисленных никель-кобальтовых руд / Гребнев Г.С., Савеня М.Н., Суклета С.А., Савеня Н.В.; опубл. 20.05.2014. Бюл. № 5. 5 Engelmann W.H., Phillips P.E., Tweeton D.R., Loest K.W., Nigbor M.T. Restoration of Groundwater Quality Following Pilot-Scale Acidic In-Situ Uranium Leaching at Nine- Mile Lake Site Near Casper Wyoming // Society of Petroleum Engineers Journal. – 1982. – № 22. June. – P. 382-398. 6 Беспаев X.А., Аубекеров Б.Ж., Абишев В.М., Жаутиков Т.М, Степаненко Н.И., Гуськова А.И., Жакупова Ш.А. Россыпи золота Казахстана. Справочник. – Алматы, 1999. – 228 с. [Электронный ресурс] – URL: http://docplayer.ru/43570122-Rossypi-zolota-kazahstana-spravochnik.html (дата обращения: 17.08.2017). 7 Ваулин О.В. Алматинская область. Золото. Справочник. – Алматы-Бишкек: Рокизол, 2016. – 124 с. 8 Фазлуллин М.И., Авдонин Г.И., Савченко Г.А. Перспективы скважинного подземного выщелачивания золота в глубоко погребенных россыпях России, Кыргызстана и Казахстана // Горно-информационный аналитический бюллетень. – 2012. – № 7. [Электронный ресурс] – URL: http://cyberleninka.ru/article/n/perspektivy-skvazhinnogo-podzemnogo-vyschelachivaniya-zolota-v-gluboko-pogrebennyh-rossypyah-rossii-kyrgyzstana-i-kazahstana (дата обращения: 05.07.2017) 9 Петросов А., Фефелов А. Экономика и организация разработки россыпных месторождений золота артелями. – М.: МГГУ, 2004. – 324 с. 10 Лешков В.Г. Разработка россыпных месторождений. – М.: Недра, 1985. – 568 с. 11 Кавчик Б.К., Пятаков В.Г. О повышении эффективности россыпной золотодобычи. Повышение прибыли за счет совершенствования горных работ // Минеральные ресурсы России. – 2013. – № 3. – С.34-42. 12 Неретин А.В. Пример экономичной отработки россыпи // Золотодобыча. –2005. – № 75, Февраль. [Электронный ресурс] – URL:https://zolotodb.ru/articles/mining/open-cut/213. (дата обращения: 25.09.2017) |