Пайдалы қазбаларды байыту
Тақырыбы | ӘРТҮРЛІ ФЕРРОМАГНИТТІ МАТЕРИАЛДАРДЫҢ ГАЛЕНИТКЕ БАСҚЫШТЫҚ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН БАҒАЛАУ |
Авторлар | Түсіпбаев Н.К., Семушкина Л.В., Тұрысбеков Д.К., Мұханова А.А., Ержанова Ж.А |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы», флотореагенттер мен байыту зертханасы, Алматы Тусупбаев Н.К., техника ғылымдарының докторы, зертхана менгерушісі Семушкина Л.В., техника ғылымдарының кандидаты, жетекші ғылыми қызметкер, syomushkina.lara@mail.ru Турысбеков Д.К, техника ғылымдарының кандидаты, аға ғылыми қызметкер Муханова А.А., ғылыми қызметкер Ержанова Ж.А., ғылыми қызметкер |
Түйіндеме | Әртүрлі ферромагнитті материалдардың (табиғи ТФМ, ұнтақталған ҮФМ, наноөлшемді НФМ) галениттің басқышы ретінде әсері біріккен мыс-қорғасын концентратын бөліп алуда сульфитті технологиямен салы- стыра отырып зерттеулер жүргізілді. Артем кен орнындағы кенге, үсынылып отырған ферромагнитті ма- териалдарды қолданғандағы зерттеу жүмыстары жүргізілді. Ондағы бірікті мыс-қорғасын концентратының үлесі, %: мыста 16,3, қорғасында 25,1 ал, мырышта 6,2 қүрайды. Ферромагнитті материалдар, концентрат- ты бір-бірінен бөліп алу кезінде көп шығындалатын темір купоросы мен натрий сульфитінің орнын толы- ғымен басатыны көрсетілді. НФМ-ді қолданғанда, анағұрлым жақсы нәтижелер алынды. НФМ сынамалары электронды микроскопта зерттелінді. РЭМ-суретін есептегеннен кейін, Х2000 ұлғайтқан кезде, түйіршіктердің таралу өлшемінің қарқынды 2 пикі табылды: 0,02 мкм (20 нм) 35% және 0,1 мкм (100 нм) 17%. Сонымен қатар, диспергирлеу жолымен НФМ үлесі 52 %-дай наноөлшемді түйіршік алынды. НФМ-нің оңтайлы шығыны 150г/т болғанда, біріккен концентраттағы мыс концентратының үлесі 28,6% ал, бөліп алу дәре- жесі 71,5% қүрайды және қорғасын концентратындағы қорғасынның үлесі 45,3% болғанда бөліп алу дәрежесі 85,3%. Мыс концентратындағы қорғасынның үлесі мен қорғасын концентратындағы мыстың үлесі 5% жоғарыламайды. Сонымен қатар, ¥ФМ-ке қарағанда, оның шығыны 10-20есеаз. Бірікті мыс- қорғасын концентратын таңдамалы бөліп алуда, жаңа синтезделген, спирттерде пайда болған алкоголяттардан алынған, тетрагидропирон қатарындағы сүльфгидрильді көбіктендіргіш КСК-6 дәстүрлі көбіктендіргіш Т-80 орнын толығымен баса алатындығы көрсетілді. Әрі КСК-6 жинағыштық қасиетті бар, ол флотация кезінде бутилді ксантогенаттың шығының 30 % қысқартады |
Түйін сөздер | басқыш, ферромагнитті материал, көбіктендіргіш, таңдамалы бөліп алу, флотация, бөліп алу дәрежесі, концентрат. |
Библиография тізімі |
|
Металлургия
Тақырыбы | МАРГАНЕЦҚҰРАМДЫ ТЕХНОГЕНДІ ШИКІЗАТТАН МАРГАНЕЦ ДИОКСИДІН АЛУ |
Авторлар | Абдыкирова Г.Ж., Танекеева М.Ш., Тойланбай Г.А., Сыдыков А.Е., Сукуров Б.М. |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы, флотореагенттер мен байыту зертханасы, Алматы Абдыкирова Г.Ж., техника ғылымдарының кандидаты,жетекші ғылыми қызметкер Танекеева М.Ш., ғылыми қызметкер, maira.shaimardan@gmail.com Тойланбай Г.А., жетккші инженер Сыдыков А.Е., инженер Сукуров Б.М., техника ғылымдарының кандидаты, жетекші ғылыми қызметкер ұжымдық зертханасының |
Түйіндеме | Марганецқурамды шламының шаймалауынан кейінгі тазартылған ерітінділерден электролитикалық марганец диоксидын (ЭДМ) алу зерттеулері жүргізілді. Күкірт қышқылды марганецқүрамды ерітінділердің электролизына анодты тоқ тығыздығының әсер етуі анықталды. ЭДМ үлгілері рентгенофлуоресценттік рентгенфазалық және растрлы электронды микроскопия талдауларымен зерттелді. Лабораториялық жағ- дайларда алынған ЭДМ-нің анодтық тығыздығы Iа = 150-200 А/м², шегінде жоғарыактивті өнімге қойылатын барлық талаптарға сәйкес келетінін көрсетті: негізгі қүраушысы Мп02 массалық үлесі 95-96,5 %-ға тең. Электролиз алдындағы марганецқұрамды ерітінділердің алдын ала тазалау зерттеулері жүргізілді. Еріт- інділерді тазалау рН 6,5-7,0 шегінде электролизға зиянды: мыс, мырыш, никель, кобальт, алюминий, фосфор, күшәла, сүрме, темір (III) және темір (II) қоспаларынан барынша түндыруға мүмкіндік береді. Тұндырудан кейін пульпа сүзіледі, гидратты тұнба шайылады, сүзілген сұйық фаза ЭДМ алу үшін электро- лизге жіберіледі. |
Түйінді сөздер | марганецқұрамды ерітінді, шаймалау, қоспалар, ерітіндіні тазалау, тұндыру, электролит, электролиз, электролитикалық марганец диоксиды. |
Библиография тізімі |
|
Тақырыбы | ҚҰРАМЫНДА ЕКІ МЕТАЛЫ БАР КҮЙІНДІНІ ГИДРОМЕТАЛЛУРГИЯЛЫҚ ЖОЛМЕН АЛУ КЕЗІНДЕ РЕНИЙ МЕН ОСМИДІҢ КҮЙІ |
Авторлар | Загородняя А.Н., Шарипова А.С., Абишева З.С., Сапуков И.А. Жумабеков Ж.Ж. |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы», сирек шашыранқы элементтер зертханасы, Алматы Загородняя А.Н., техника ғылымдарының докторы, профессор, бас ғылыми қызметкер, alinazag39@mail.ru Шарипова А.С., техника ғылымдарының кандидаты, ғылыми қызметкер Абишева З.С., НАН РК кор-мүшесі, АҚ президенті Сапуков И.А., ғылыми қызметкер РГП «Жезказганредмет», Жезказган Жумабеков Ж.Ж., сирек металдар цех басшының орынбасары |
Түйіндеме |
Балқыманы гидрометаллургиялық жолмен ашқанда, рений мен осмидің жүру тәртібі зерттелінді, яғни мас. %: 3,7 Re, 0,049 Os, 60,0 S (жалпы), түрінде CaSO4 (негіз), Ca5Re2O12, Ca(ReO4)2·2H2O, Ca(OH)2, CaCO3, CaO құрайды. Балқыма өндірістік шөгінді және кальции тотығынан алынады. Шаймалайтын реагент- тердің: су, күкіртті және тұзды қышқыл, натрий хлоридтің табиғи әсері зерттелінді. Мысал үшін, бұл ұрдісте рений және осмийдің сумен шаймлағандағы Қ.З:С (1:2-§-1:5) қатынасы, (30-120 мин) ұзақтығы, (25-70 °С) температурасының әсері зерттелінді. Шаймаланған өнімдер, химиялық, рентгендіфазалық, атомды-эмис- сонды спектрлік, рентгендіфлуореценттік әдістермен талданды. Балқыманы гидрометаллургиялық жолмен ашқанда, әртүрлі фазада: ерітіндідегі рений, кектегі осмий металдарын таңдамалы бөліп алуға болатын- дығы бекітілді. Шаймалайтын реагенттердің табиғаты, балқылып ерітілген рений мен осмийді бірге бөліп алу дәрежесіне әсерін тиізбейді, бірақ кекті шығынына: 109,5% (Н20), 144% (Н2304), 11,8% (НСІ), 93,55%, (ЫаСІ) әсер етеді, себебі кектің шығыны, ондағы металдардың үлесіне: 0,56-0,68 мас. % Не; 0,042-0,416 мас. % Оз байланысты. Балқыманы сумен шаймалаған кезде, Қ.З:С қатынасы, ұзақтығы және температурасын зерттейтін аралықта ерітіндідегі металдардың бөліп алу дәрежесіне, кектің шығынына (-110%), кектегі металдардың үлесіне анағұрлым әсер етпейтіндігі бекітілді. Оңтайлы жағдайда, балқы- маны шаймалағанда (шаймалаудағы реагент - су, Қ.З:С=1:5, температурасы 20-30 °С, уақыты 30 мин.) ерітіндіге рений, кальций, күкірт, йод, хлор өтеді. Ал, ерітіндіні біраз ұстасақ тұздар: Са304-2Н20, СаС03 (гексагональды және кубтық құрылымды түрде), Са3(803)2504-12Н20. шөгіндіге түседі. Зерттелініп отырған көрсеткіштер мен олардың аралықтары, балқымадан ерітіндіге бөліп алғанда. Балқымадан ерітіндіге >83% рений және >1 % осмий бөліп алынады, олардың арақашықтығы мен зерттелінген көрсеткіштері оған тәуелді емес. Балқымадағы кальций құрамды қосылыстардың барлығын сумен шаймалаған кезде Са(ОН)2 ауысады, тек аз мөлшерде ғана CaSO4 және CaCO3 түрінде қалады. |
Түйінді сөздер | балқыма, шаймалау, рений, осмий, су, минералды қышқылдар, кек, сүзінді. |
Библиография тізімі |
|
Тақырыбы | ПЕРОВСКИТТІ КОНЦЕНТРАТ – ТИТАН ЖӘНЕ СИРЕК МЕТАЛДЫҚ ӨНІМДЕРДІ ӨНДІРУ ҮШІН ҚАЖЕТТІ БОЛАШАҒЫ БАР ДӘСТҮРЛІ ЕМЕС ШИКІЗАТ |
Авторлар | Николаев А.И., Герасимова Л.Г., Петров В.Б., Майоров В.Г. |
Авторлар туралы мәлімет |
Кольск ғылыми орталығының И.В. Тананаев атындағы сирек элементтер мен минералды шикізат химиясы мен технологиясы институты, Апатиты, Ресей Николаев А.И., РАН корр-мүшесі, техника ғылымдарының докторы, профессор, институт директорының орынбасары, nikolaev@chemy.kolasc.net.ru |
Түйіндеме |
Мурманск облысының Африканда п. аумағында орналасқан титан-сирекметалдық шикізат (перовскитті кендер) кенорнының сипаттамасы келтірілген. Оның дәстүрлі емес қүрамы – байытқанда және гидро- металлургиялық өңдегенде белгілі бір қиыншылықтарды туғызады. Бір себептен бүл бір технологиялық циклде титан диоксидінің пигментті және пигментті емес маркалары, сирек металдар, олардың қосылы- стары мен қорытпалары сияқты тапшы өнімдерді алуға мүмкіндік береді. Сирек жер металдарын жалпы алғанда ел өнеркәсібі күйінің көрсеткіші деп есептеу қабылданған. Перовскитті концентратты өңдеудің бірнеше нүсқалары жасалған. Олар компоненттері ары қарай түздар, гидроксидтер немесе оксидтер түрінде бөлінетін қышқылдық айыруға негізделген. Өңдеу қазіргі заманауи технологиялық тәсілдер – экст- ракцияға, кристаллизацияға, гидролизге, термолизге және т. б. негізделген. Өңдеу сүлбаларының техноло- гиялық және экономикалық көрсеткіштері, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері келтірілген. Ол көрсеткіштер перовскитті концентратты өңдеу үшін ең тиімді технологияны таңдауға себепші болды. |
Түінді сөздер | перовскит, титан-сирекметалдық шикізат, титан диоксиді, сирек және сирек жер ме- талдары, қышқылдық технологиялар. |
Библиография тізімі |
|
Тақырыбы | ВАКУУМТЕРМИЯЛЫҚ ӘДІСПЕН АЛТЫН ӨНДІРЕТІН КӘСІПОРЫНДАРДАҒЫ ҚОЛДАНЫЛҒАН КӨМІР СОРБЕНТТЕРІН ДЕМЕРКУРИЗАЦИЯЛАУ |
Авторлар | Требухов С.А., Марки И.А., Ниценко А.В., Бурабаева Н.М., Тулеутай Ф.Х. |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы», вакуумдық үрдістер зертханасы, Алматы Требухов С.А., техника ғылымдарының кандидаты, зертхана менгерушісі, vohubert@mail.ru Марки И.А., техника ғылымдарының кандидаты, жетекші ғылыми қызметкер Ниценко А.В., техника ғылымдарының кандидаты, аға ғылыми қызметкер Бурабаева Н.М., техника ғылымдарының кандидаты, ғылыми қызметкер Тулеутай Ф.Х., инженер |
Түйіндеме | Қазіргі уақытта алтын металлургиясының базалық үрдісі циандау болып табылады, ол байыту кезіндегі өнімдер мен қалдықтарды, таңдамалы жүқа майдаланған және кедей кендерден алтын мен икүмісті алуда әсерлі. Циандалған сілтілі ерітіндіден алтынды алу қаныққан көмірмен сорбциялау арқылы жүргізіледі, одан кейін элюирленеді. Қүрамында сынаптың көп болуына байланысты алдын ала өртеуге келмейді, сондықтан алтынды алу үшін қалдықтар қорына бағытталады. Қарастырылған мақалада алтын өндіретін фабрикалардағы қолданылған көмір сорбенттерін өртеу алдында вакуумтермиялық әдіспен алдын ала сынапты жоюдың зертханалық зерттеу нәтижесі келтірілген. Зерттелетін материал ретінде Қазақстанда- ғыірі алтын өндіретін кәсіпорны «АІіупіаи Кокзһеіаи» ЖІІІС-де қолданылған көмір сорбенттері пайдала- нылады. Алынған сынамалар түйіршіктелген материал түрінде келеді және олардың ылғалдылы әр түрлі болады. Зерттеуде қолданылатын көмір сорбенті сынамасының ылғалдылығы 35,48 %-ды қүрайды. Сынап негізінде метал түрінде келеді, оның қүрамы 1,96 %-ды қүрайды. Жарты мөлшерде былай анықталған, алтынның көмірдегі қүрамы 0,036 % (360 г/т), көміртегі шамамен 95,36%, күкірт – 0,63%. Алтын мен күмістің жиынтық қүрамы шамамен 1000 г/т. Қолданылған көмір сорбенттерінен айдауда негізгі факторларға тәуелділігін зерттеу бірдей массаға келтіру үшін алдын ала кептіріліп, термогравиаметриялық әдіспен жүргізіледі. Температураның көтерілуі мен қысымның төмендеуі материалдан сынапты айдауға оңтайлы әсер әкелетіндігі көрсетілген. Сонымен, 200 °С және 92,0 кПа 20 минутта сынаптың қүрамы тек 47,45%, ал 400 °С әр түрлі жағдайларда сынапты алу деңгейі 93,37%. Төмен қысымда (0,13 кПа) және 400 °С темпе- ратурада 15минутта алынған түқылда сынап 0,0004% (4,1 мг/кг) бар екендігі анықталды, бүл еуропалық МШК (ПДК) нормаларына сәйкес келеді, сонымен қатар сынапты алу деңгейі шамамен 99 %-дан асады. |
Түйінді сөздер | сынап, көмір, сорбент, алтын цианидті шаймалау, вакуумдық айдау, температура, қысым, жылдамдық булату аршу дәрежесі, қалдық мазмүны, экология. |
Библиография тізімі |
|
Тақырыбы | АММИАКТЫ ЕРІТІНДІДЕН БӨЛІНІП АЛЫНҒАН, ҚҰРАМЫНДА КАЛЬЦИ” ОКСИДІ БАР ТҰНБАНЫ КҮЙДІРУ КЕЗІНДЕГІ РЕНИЙ МЕН ОСМИЙДІҢ КҮЙІ |
Авторлар | Шәріпова А.С., Загородняя А.Н., Әбішева З.С., Сапуков И.А, Аманжолова Л.У. |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы», сирек шашыранкы элементтер зертханасы, Алматы Шәріпова А.С., техника ғылымдарының кандидаты, ғылыми қызметкер Загородняя А.Н., техника ғылымдарының докторы, профессор, бас ғылыми қызметкер, alinazag39@mail.ru Әбішева З.С., НАН РК корр-мүшесі, АҚ президенті Сапуков И.А., ғылыми қызметкер Аманжолова Л.У.,техника ғылымдарының кандидаты, ғылыми қызметкер |
Түйіндеме | Мақалада өңделетін технологияның бір бөлігі, күйдіру – рений қаттыфазалық реэкстракция операциясының өзекті аммиакты ерітінділерінен бөлінетін өндіріс тұнбасынан ренийді бөліп алуы көрсетілген. Технология Жезқазған мыс заводында улкен көлемде жиналып қалған рений-осмий құрамды тұнбалардан рынокта сұранысқа ие металл-ренийдің күйдіру, сілтілеу және экстракция үрдістеріне негізделеді. Өңдеу технологиясының бірінші кезеңінде, суда репульпация жолымен металдардың тұнбадағы құрамын екі еседен көп жоғарлаттық, және оның кальций оксидімен күйдіру эксперименттерін жүргізу үшін тұнба бірқатар алынды. Үсынылып отырған мақалада шихтаны күйдіру кезінде рений мен осмийдің әрекетіне температураның (300-600 °С), ұзақтылығының (2-5 сағ) және шихтадағы кальций оксиді мөлшерінің (100- 300 % тұнба салмағынан) әсері зерттелген. Зерттелетін параметрлердің үрдістің жүруіне, күйінділер күйіне, олардың шығымы және олардағы рений мен осмийдің шығарылуына әр түрлі әсер ететіндігі анықталды. Шихтадағы кальций оксидінің көбеюі, күйіндінің шығымы мен олардағы металдардың бөлініп шығуының өсуіне алып келеді. Бүл көрсеткіштерге күйдіру үзақтығы мен температураның аса маңызды әсері жоқ. Осмий, рений қүрамды өндірістік түнбасын кальций оксидімен күйдіру, кальций (Са304, СаС03, Са(ОН)2) және рений (Са(Re204)2-2Н20 и Са5Re2012) қосылыстарының түзілуімен жүреді. Соның ішінде шихтадағы кальций оксиді мөлшерінің минимальді мәнінде және күйдіру үзақтығында – Са(Не04)2-2Н20, ал макси- мальді мәнінде – Са5Re2012, аралық мәнінде – Са(Re4)2-2Н20 мен Са5Re2012 түзіледі. Екі металл да іс жүзінде толықтай куйіндіде қалуға тиімді шарттар таңдалды: шихтадағы СаО мөлшері – 200-300 % түнба салмағына қатысты, температура – 300 °С, күйдіру уақыты – 2 сағ. |
Түйін сөздер | түнба, рений, осмий, күйдіру, кальций оксиді, шихта, күйінді. |
Библиография тізімі |
|
Материалтану
Тақырыбы | Mg-Al-Zn ЖҮЙЕСІНДЕГІ МАГНИЙ ҚОРЫТПАСЫНЫҢ МЕХАНИКАЛЫҚ ҚАИСЕТТЕРІНЕ ТАБИҒВАТ ПЕН КЕУЕКТІЛІК ДӘРЕЖЕСІНІҢ ӘСЕРІ |
Авторлар | Исмаилов М.Б., Рамазанова Ж.М, Нигметчанова Г.Б., Толендыулы С., Мустафа Л.М. |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Ғарышьық зерттеу мен технологиялар орталығы», ғарыштық материалтану, Алматы Исмаилов М.Б., техника ғылымдарының докторы, профессор, Департамент директоры, m.ismailov@spaceres.kz Рамазанова Ж.М., техника ғылымдарының, доцент, зертхана менгерушісі Нигметчанова Г.Б., аға ғылыми қызметкер Толендыулы С., PhD докторант Мустафа Л.М., кіші ғылыми қызметкер |
Түйіндеме | Флюс қабаты астында ерітуден алынатын Mg-Al-Zn қорытпасы жүйесінің кеуектілігін реттеу мүмкіндігі зерттелді. Қорытпадағы қоспалаушы ретінде алынған элементтер коррозияға төзімділігі мен жылу төзімділігін көтеру арқылы механикалық беріктігін және технологиялық қасиеттерін жақсартады. 5,9-14,8% кеуектілік диапазоны алынды, осы диапазон үшін алғаш рет қорытпа беріктілігі шамасының оның кеуек- тілігіне тәуелді екендігі анықталды. 14,8 % кеуекті қорытпа үшін ашық тесіктер үлесі 12,8%, жабықтары 2 % қүрайды. Қорытпаның кеуектілікпен алынған микроқаттылығы: қүю кезінде 661 МПа, біртекті өңдеуде 876 МПа, жасанды ескіру үрдістен кейін 897 МПа. Үзілу кезінде беріктік 235 МПа қүрады. Қорытпаның кеуектілігі еріту мен қүю кезеңдерінде атмосферадағы сутегінің қүймалармен жүтылуымен түсіндіріледі. Құйманың кеуектілігін азайту үшін марганецпен қоспалау, қүйманы кальциймен және гексохлорэтанмен өңдеу пайдаланылады, ал құю қалыптары бор нитридімен өңделеді. Осы операциялар есебінен үлгілердің кеуектілігі 5,9 % дейін төмендеді, ал үзілу беріктілігі 240 МПа дейін артты. Ашық кеуектілік 4,5 %, жабықта- ры 1,4% қүрады. Қүюдан кейін алынған үлгілердің микроқаттылығы 867 МПа қүрады, біртекті өңдеуден кейін 903 МПа, жасанды есккіруден кейін 961 МПа. Кеуектілікті әрі қарай төмендету және магний қорыт- паларының беріктілігін арттыру вакуумды құюды пайдалану арқылы немесе инертті газды ортада қүю арқылы мүмкін. Қүрамында сутегі бар атмосферада қүю есебінен үлгілердің кеуектілігін 14,8% жоғары көбейтуі мүмкін. |
Түйінді сөздер | магний қорытпалары, кеуектілік, беріктілік шегі, салыстырмалы үзару, ағымдылық. |
Библиографический список |
|
Тақырыбы | ТӨСЕНІШ МАТЕРИАЛЫНЫҢ ТАБИҒАТЫ МЕН ТЕРМИЯЛЫҚ ӨҢДЕУДІҢ ЭЛЕТКРОЛИТТІК РЕНИЙ-НИКЕЛДІ ҚАПТАМАЛАРДЫҢ КОРРОЗИЯЛЫҚ ТӨЗІМДІЛІГІНЕ ӘСЕРІ |
Авторлар | Яхияева Ж.Е., Килибаева С. К., Агапова Л. Я., Абишева З. С., Алтенова А. Н. |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Жер туралды ғылым, металлургия және кен байыту орталығы»,сирек шашыранқы элементтер зертханасы, Алматы Яхияева Ж.Е., инженер Килибаева С. К., техника ғылымдарының кандидаты, ғылыми қызметкер Агапова Л. Я., техника ғылымдарының докторы, зертхана менгерушісі, rm.303.imo@mail.ru Абишева З. С., НАН РК кор-мүшесі, АҚ президенті АлтеноваА. Н., жетекші инженер |
Түйіндеме |
Мақалада рений-никельді қаптамаларының коррозияға төзімділігіне төсеніш материалының (таттал- майтын болат және мыс) табиғаты мен термиялық өңдеудің әсерін зерттеу нәтижелері көрсетілген. Мем- бранды электролиз жағдайында глицерин қосылған аммонийлі-күкірт қышқылды ертіндіден, рений-ни- кельді қорытпа негізіндегі электролиттік қаптамалар отырғызылды. Алынған қаптамалар 1 сағат бойында 400 °С температурада инертті газ аргон ағымында термиялық өңдеуге жіберілді. Зерттемелі рений-ни- кельді қаптамалардың коррозияға төзімділігін сынау, стандартты өлшенбелі әдіспен, яғни 0,5 М күкірт қышқылы ерітіндісінде үстаумен жүргізілді және ІОбалдық шкаламен бағаланды. Күйдірусіз алынған қаптамалар (төсеніш материалынан тәуелсіз) жай атмосферада әбден төзімді (1 балл), ал 0,5 М күкірт қышқылы ертітіндісінде - коррозияға өте төзімді (2-3 балл) екені анықталды. Күйдірілмеген қаптама сы- намалары үшін есептелген орта тереңдік көрсеткіштер келесідей: мыс төсеніштері үшін - 0,00226; 0,00615 мм/жыл, татталмайтын болат төсеніштері үшін - 0,00201; 0,00176 мм/жыл. Күйдіруден кейін алы- нған қаптама үлгілерінің орта тереңдік көрсеткіштері: мыс төсеніштері үшін - 0,00153; 0,00158 мм/жыл, татталмайтын болат төсеніштерінде - 0,00201; 0,00176 мм/жыл. Күйдіргеннен кейінгі қаптамалар төзімділік кестесі бойынша 2 балға ие және коррозияға өте төзімді тобына жатқызылады. Термиялық өңдеуден кейін мыс төсеніштерінде отырғызылған қаптамалардың, болат төсеніштерінде алынған қаптамалармен салы- стырғанда коррозияға төзімділігі жай атмосферада да, және қышқыл ортада да жоғарылайды. |
Түйінді сөздер | электролиттік Re-Ni қаптамалар, мембранды электролиз, төсеніш материалдар, кор- розияға төзімділік, күйдіру. |
Библиография тізімі |
|
Өнеркәсіп қалдықтарын пайдалану
Тақырыбы | ТЕХНОГЕНДІК ШИКІЗАТ НЕГІЗІНДЕ СІЛТІСИЛИКАТТЫҚ КОМПОЗИЦИЯЛАРДЫҢ КЕУЕКТЕНУГЕ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАРДЫҢ ЫҚПАЛЫ |
Авторлар | Мирюк О.А. |
Авторлар туралы мәлімет | Рудный индустриальды институты, Рудный Мирюк О.А., техника ғылымдарының докторы, профессор, зертхана менгерушісі, psm58@mail.ru |
Түйіндеме | Техногендік шикізат негізінде цементсіз жылу оқшаулау сілтісиликаттық композицияларды зерттеу нәти- желері келтірілді. Сұйық шыны және техногендік толтырғыштан композицияның поризациясына техноло- гиялық факторлардың ықпалы орнатылды. Техногендік толтырғыштар ретінде металлургиялық шлак және сынған шыны пайдаланылды. Композицияның поризациясы көбікмассаның тұрақтылығы мен көлемі, көбікбетонның тығыздығы мен құрылымы бойынша бағаланды. ¥ялы құрылымын қалыптастыру шикізат массасын араластыру барысында, толтырғыштар мазмұнын, режимін соққанын түрі мен шоғырлану әсері. Сұйық шыны поризация композициялар кешенді мұмкіндігі зерттелді. Кеуекті материалдардың құрылымы дайындалды. Концентрациясы 3-4 % формалық массада синтетикалық көбікжасау анықталды. Фомалық аралас қоспаның қатты және сұйық нысаны компоненттері арасындағы ұтымды қатынасы айқындалды. Газдалған сутегі пероксидінің газжасаушысын енгізу есебінен ұялы құрылымның қосымша поризациясы- ның ықтималдығы көрсетілді. |
Түйінді сөздер | цементсіз, байланыстырушы, су шыны, техногендік толтырғыш, поризация, құрылымы, көбікті бетон.. |
Библиография тізімі |
|
Қоршаған ортаны қорғау
Тақырыбы | ТҰРМЫСТЫҚ ЖӘНЕ ӨНЕРКӘСІПТІК ҚАЛДЫҚТАРДЫ КӘДЕГЕ ЖАРАТЫП КЕШЕНДІ ТЫНАЙТҚЫШТАР АЛЫНАТЫН ТЕХНОЛОГИЯ |
Авторлар | Алосманов М.С., Гасымова С.Б. |
Авторлар туралы мәлімет | Әзірбайджанның ұлттық академиясының геология мен геофизика институты , «Геоэкология» бөлімшесі, Баку, Әзірбайджан. Алосманов М.С., техника ғылымдарының докторы, профессор, бас ғылыми қызметкер Әзербайджанның архитектура-құрылыс университеті, «Инженерлік экология»кафедрасы , Баку, Әзербайджан Гасымова С.Б., аға оқытушы, iradam@rambler.ru |
Түйіндеме | Мақалада қатты тұрмыстық қалдықтарды кәдеге жаратудың баламалы әдістеріне талдау жасалған. Қалдықтар мөлшерініңтез көбеюі, оларды өңдеу мәселесін кідірмей шешуді қажет етеді. Сонымен қатар қазіргі кезде Республикада қурылыс материал түрінде 50-60 % пайдаланылатын табиғи минерал қалдықтарының көп мөлшері жиналып түр, бұл пайдаланылатын жердің ауқымдарын азайтады және экологиялық тепе-теңдіктің бұзылуына әкеледі. Бұл қалдықгар доломит, каолин, сазтопырақ, серпентинит, ұлутас сияқты минералдардың қалдықтары. Бұдан басқа Республикада мұнайды өңдегенде көп мөлшерде Н2304, НИОз, Н2Р04, НСІ және кейбір басқа қышқылдардың қалдықтары түзіледі. Олардың аз ғана мөлшері топырақ құнарлығын қалпына келтіргенде пайдаланылады, қалған бөлігі еш жерде пайдаланылмайды, экологияға зиян келтіреді. Мақалада қатты тұрмыстық және өнеркәсіптік қалдықтарды біріктіріп кәдеге жаратып минералдар алынатын қалдықсыз технологияны жасау нәтижелері келтірілген. Ауыл шаруашылығына қажетті кешенді минералдық-органикалық сұйық тыңайтқыштарды алудың жаңа қалдықсыз технологияның технологиялық сұлбасы ұсынылды. Табиғи минералдарды қосу арқылы қоректік элементтермен түрлендірілген тыңайтқыштарды алу – қатты тұрмыстық қалдықтар мен табиғи минералдық қосылыстар қалдықтарының қоспасын қышқыл қалдықтармен айыру арқылы жүргізіледі. Өнеркәсіптік қалдықгарды пайдаланып қатты түрмыстық қалдықгарды кәдеге жарату қолданыстағы әдістермен салыстырғанда бірқатар артықшылықгары бар екені көрсетілген. Фосфор және күкірт қышқылдары мен доломит минералы пайдаланылып қатты түрмыстық қалдықтардан минералдық-органикалықтыңайтқышты алудыңбірнүсқасы келтірілген. |
Түйін сөздер | қатты түрмыстық қалдықтар, қышқылдардың қалдықтары, табиғи минералдар, кәдеге жарату, кешенді тыңайтқыштар, технология. |
Библиография тізімі |
|
Маман пікірі
Тақырыбы | КОУНРАД КЕНОРНЫНЫҢ КЕНДЕРІН ӨНДЕУ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ |
Автор туралы мәлімет | Балхаш байыту фабрикасы, Балхаш, VAV_bkz@mail.ru Голикова З.С. |
Библиография тізімі |
|