Пайдалы қазбаларды байыту
Тақырыбы | ҚЫРҒЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САНДЫҚ НЕФЕЛИН СИЕНИТТІ КЕНОРНЫН ХИМИЯЛЫҚ БАЙЫТУ |
Авторлар | Садыралиева У.Ж, Тастанов Е.А., Ахмадиева Н.К., Рузахунова Г.С., Сұлтанғазиева А.Н. |
Авторлар туралы мәлімет | Раззаков атындағы Қырғыз мемлекеттік техникалық университеті, Бішкек, Қырғызстан Садыралиева У.Ж., аспирант Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы, сазбалшық және алюминий зертханасы, Алматы Тастанов Е.А., т.ғ.д., бас ғылыми қызметкер, mailto:tastanov@gmail.com Ахмадиева Н.К., жетекшіинженер Султангазиева А.Н., инженер Рузахунова Г.С.,т.ғ.к., физикалық әдіснама зертхана менгерушісі |
Түйіндеме | Макалада Сандык нефелин-сиенитті кенорнын химияльқ байыту эксперименттерінің нәтижеасі керсетілген. Нефелин-сиенитті алдын ала активациясыз концентрациясы CNa2О- 240 г/дм3 ерітінде ұзақтығы 40 мин. температурасы 280 °С ерітінділеу арқасында кремнеземнің ерітіндіге төмен дәрежелі алынуы байқалды. Бу-ауа қоспасымен алдын ала активация – термиялык өңдеу арқылы нефелин-сиенитті химиялык байыту арқасында кремнеземді epiтіндіге өткізу 65% ecті, ал өңдеу температурасын, 1000°С-де күйд1румен салыстырғанда, 350-500 °С төмендетіледі, бұл процесс энергосыйымдылығын темендетед. |
Түйін сөздер | химиялық байыту, күйд1ру, бу-ауа қоспасы, нефелин, концентрат, алюминий тотығы, кремнезем |
Библиография тізімі |
|
Металлургия
Тақырыбы | БАЛХАШ БАЙЫТУ ФАБРИКАСЫНЫҢ ТАСТАНДЫЛАРЫНАН ТҮСТІ МЕТАЛДАРДЫ ХЛОРЛАУДЫҢ ОПТИМАЛДЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ӨЛШЕМДЕРІН АНЫҚТАУ |
Авторлар | Бадикова А.Д., Шевко В.М., Каратаева Г.Е. |
Авторлар туралы мәлімет | М. Ауезов атындағы Оңтүстік-Қазақстан мемлекеттік университеті,«Металлургия» кафедрасы, Шымкент Бадикова А.Д., бакалавр, mailto:sunstroke_91@mail.ru Шевко В.М., т.ғ.д., профессор Каратаева Г.Е., т.ғ.к., кіші ғылыми қызметкер, оқытушы |
Түйіндеме | Түсті металдардың құрамы 0,4-1,4% байыту фабрикасының тастандылары мыс саласының ірітонналы қалдықтары болып табылады. Қазақстан территориясында мұндай қалдықтардың мөлшері 1 млр.т. көп. Үрдіс бойынша тастандыларды қайта өңдеу айтарлықтай мәнге ие емес, сондықган оларды қосымша 1-5% мысты бөліп алумен екіншілей флотациялауға жібереді. Нәтижесінде мырыш пен қорғасын бөлінбей қалып, олар тастандылар құрамында қалып қояды. Мақалада тастандыларды хлорлы-электрлітермиялық әдіспен кешенді қайтаөңдеуге қолданылатын, Балхаш байыту фабрикаларының тастандыларынан мырыш пен қорғасынды хлорлыайдау әдісімен бөліп алу зерттеулерінің қорытындылары келтірілген. Зерттеу ек- іншілей ретті рототабельді жоспарды қолдана отырып тәжірибені жоспарлау әдісі жүргізілді. Балқаш байыту фабрикаларының тастандыларынан мырышты және қорғасынды бөліп алудың ең тиімді өлшем- дері анықталды, қорғасын мен мырыштың хлорлыайдау дәрежесіне температура, уақыт және кальций хлоридінің әсер етуінің адекватты регрессия теңдеуі табылды. |
Түйінді сөздер | байыту қалдықтары хлорлы айдауб мырыш қорғасын тәжірибені жоспарлы, тиімді өлшемдері. |
Библиография тізімі |
|
Тақырыбы | РЕНИЙДІҢ ҚАТТЫФАЗАЛЫҚ РЕЭКСРАКЦИЯ ОПЕРАЦИЯСЫНАН ӨЗЕКТІ ЕРІТІНДІДЕН БӨЛІНГЕН ОСМИЙ, РЕНИЙ БАР ТҰНБАСЫ ҚҰРАМЫ ТУРАЛЫ |
Авторлар | Загородняя А.Н., Абишева З.С., Шарипова А.С., Жумабеков Ж.Ж., Сапуков И.А. |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы», сирек шашыранкы элементтер зертханасы Алматы Загородняя А.Н., т.ғ.д., бас ғылыми қызметкер Абишева З.С., т.ғ.д., НАН РК кор-мүшесі, АҚ президенті Шарипова А.С., т.ғ.к., ғылыми қызметкер Сапуков И.А., ғылыми қызметкер, РГП «ЖезказганРедМет», Жезказган Жумабеков Ж.Ж., сирек металдар цех басшысының орынбасары |
Түйіндеме |
Мақалада, қаттыфазалы реэкстракция операциясындағы өзекті ерітінділерден бөлінген, ренийқұрамды шөгінділердегі осмийдің элементті және заттық қурамының зерттеу нәтижелері келтірілген. Бул шөгінді, осмий-187 изотопты концентрациясын алудағы бастапқы шикізат болып табылады. Бірақ-та, осмийге сураныс болмағандықтан изотоп өндірісі тоқтатылды. Әлбетте, өзекті ерітінділерден оны шөгілдіру жалғасын табуда. Осмий мен бірге ренийде шөгіледі. Нәтижесінде, кәсіпорындарда осындай шөгінділердің саны анағурлым жиналып қалды, онда рений мен осмийдің үлесі айтарлықтай жоғары. Сондай-ақ, әлемдік нарықта ренийге сүраныс бар, сол себепті оны бөліп алу қажет. Сол үшін ренийді таңдамалы бөліп алудың технологиясы қажет. қос металдар қосылыстарының химиялық қассиеттерін ескере отырып, қатты өнімдерден оларды бөліп алудағы әдебиеттерге көз шалсақ, тек кальции тотығымен біріктіру әдісіне тоқталдық. Бірақ ол үшін шөгіндінің элементті және заттық қүрамының сипаттамасы қажет. Осы мақсатта, жартылай спектрлі атомды-эмиссионды, рентгендіфлуоресцентті, рентгендіфазалық, инфрақызыл спектрлік әдістермен өндірістік шөгінділердің сынамасының элементті және заттық қүрамы анықгалды. Барлық жинақталған физикалық әдістердің таңдау нәтижелерімен, шөгіндінің күрделі компонентті жүйеден түратындығы анықталды. Онда: бос күкірт қышқылы бар, ол орта әрі қышқылды ортада аммоний және мырыш түздарымен, кешенді рений түздарымен суда жақсы ериді, демек, негізгі қосылыстары, а-түрлендірілген күкірт элементі және қатты гумин түздары, жорамалды түрде гумин қышқылдары болып табылады. Шөгіндіде, суда еритін күкіртті қышқыл қосылыстары мен мырыш түздарының болуы, шөгіндіні сумен репульпациялап шөгіндіні сапалаудың негізі болып табылады. Қ.З:С (1:1, 1:2, 1:5, 1:10), уақыт (ЗОжәне бОминут), температура (30, 40, 60°С), шөгінті түйіршіктерінің өлшемі аныі^галды. Репульпацияның оңтайлы жағдайы: Қ.3:1:5, уақыт- 1 сағ., температура – 20-40°С анықталды. Сонымен қатар, үгілгіш шөгінді алынды, бастапқы өлшемге қарағанда, оның шығымы 2,3есеге қысқарды, әрі ондағы металдың үлесі жоғарылайды. Ерітіндіден ренийді 5%-ға және осмийді 2,5%-ға дейін бөліп алынды. Шөгінді әртүрлі өлшемді түйіршікгермен көрсетілді, сондай-ақ, таңдауда сүзгіш материалдары ескере кеткен жөн. |
Түйінді сөздер | осмий, ренйқүрамды шөгінді, репульпация, аммоний перренаты, тазаланбаған шөгінді, рений. |
Библиография тізімі |
|
Тақырыбы | ГОРНОСТАЙ ҚАЗБАЛАРЫНДАҒЫ ТОТЫҚҚАН КОБАЛЬТ-НИКЕЛЬ КЕНДЕРІН БАЛҚЫТЫП, ОЛАРДАН ФЕРРОНИКЕЛЬ АЛУ |
Авторлар | Кожахметов С.М., Квятковский С.А., Садыков С.Б., Чекимбаев А.Ф., Садыков Т.С. |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы», ауыр түсті металлддар пирометаллургиясы зертханасы, Алматы Кожахметов С.М., т.ғ.д., НАН РК академигі, бас ғылыми қызметкер, mailto:entc-sultan@mail.ru Квятковский С.А., т.ғ.д., КазНАЕН академигі, зертхана менгерушісі ЖШС “Евразиялық ғылыми-технологиялық орталығы “Металлдар мен материалдар”, Алматы Садыков Т.С., инженер, ЖШС Ферроникель комбинаты «Ертіс», Астана Садыков С.Б., т.ғ.д., КазНАЕН академигі, НЦ КПМС РК комбинат директоры, Филиал «Ж. Әбішев атындағы Химия-металлургия институты», Қарағанды Чекимбаев А.Ф., т.ғ.к., жетекші ғылыми қызметкер |
Түйіндеме | Мақалада Шығыс Қазақстандағы Горностай қазбаларындағы тотыққан кобальт-никель кендерін балқы- тып, олардан ферроникель қоспасын алуды зерттеп, алынған металлды және тотыққан қоспаларды зер- ттеу нәтижелері баяндалған. Қыздырылған кендерден алынған заттардың құрамалары мынадай шамада болды, %: Ыі – 0,87; Ғе -13,48; ЗЮ2 – 65,39; СаО – 2,63; Аі203 – 3,93; Р – 0,0045. Шихта құрамы зертелетін кеннен, тотыққан кальцийдан және кокс-көмірден құрылып, 1470-1600 °С температураларда 10 және 15% Ыі бар ферроникель алуға арналған. 10% ІЧі бар ферроникельге металдардың көшу шамасы мынадай болды, %: ІЧі – 89,4-99,0 және Ғе – 21,6-49,0. Ал, 1600 °С температурада және металлургиялық кокс- көмірдің кен салмағынан 2,0-12,0% тей қосылған шамасында металдардың қоспалардағы құрамы мына- дай мөлшерге жетті, % ІЧі – 6,45-41,0 және Со – 0,74-3,4. Зертхана жағдайында алынған ғылыми нәтиже- лер Горностай кобальт-никель кендерін балқыту процесстерін өндіріске енгізу саласында алынатын шлак пен штейндердің құрамы және олардағы никель мен кобальттың керекті шамасын алуда пайдаланады. Жалпы айтқанда, зерттелген кобальт-никель кендерін балқыту процессінің технологиялық және техно- экономикалық көрсеткіштері алынған штейндердегі никелдің бір тоннасының төмен бағасын алуда үлкен маңызы бар. |
Түйінді сөзер | кобальт-никель кен, ферроникель, шлак, шихта, металлургиялық кокс. |
Библиография тізімі |
|
Тақырыбы | ҚИЫН ӨНДЕЛЕТІҢ ПОЛИМЕТАЛЛДЫ КЕН ҚҰРАМЫНАН АЛТЫН АЛУДЫҢ ҮЙІНДІ ШАЙМАЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖЕТІЛДІРУ |
Авторлар | Койжанова, А.К., Ерденова М.Б., Осиповская Л.Л., Магомедов Д.Р., Даришева А.М. |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы», асыл металлдар зертханасы АҚ«ННТХ «Парасат», Алматы Койжанова, А.К., т.ғ.к., бас ғылыми қызметкер, mailto:aigul_koizhan@mail.ru Ерденова М.Б., жетекші инженер Осиповская Л.Л., б.ғ.к., бас ғылыми қызметкер Магомедов Д.Р., жетекші инженер, зияткерлік меншік және халықаралық ынтымақтастық бөлімішесінде Даришева А.М., х.ғ.к., бөлімшенің басшысы |
Түйіндеме | Қиын өңделетін кендерден асыл метаяядарды алу үшін Acidithiobacillus ferrooxidans бактерияларын қолдану арқылы биохимиялық шаймалау технологиясы ұсынылды. Осыған орай кен сынамаларына мынандай зерттеулер жүргізілді: ірілігі -2,5 мм кендердің нақты меншікті массасы мен ұсақталынған кендердің төгілген массасы аныісгалды, алтынды ірілік классына қарай жіктеу мақсатында ұсақталған кендер елеуіштен өткізілді, ірілігі 2,5 мм дейін үгітілген кендерге және ірілігі (90 %) классқа жататын 0,074 мм дейін ұсақталған кен құрамы- нан алтынды биохимиялық технологиямен алу мақсатында үгітті шаймалау жұмыстары жүргізілді. Қазіргі заманның физико-химиялық талдау әдістерін қолдана отырып, Бестөбе кен орнынан алынған сынамалар- дың химиялық және фазалық құрамы зерттелді. Сынақ альбит-анортитті қоспасы, мусковит, каолинит және кварц түріндегі силикатты негізден тұрады. Сынақ құрамындағы алтын мөлшері 3 г/т тең. Кендерді үгітті шаймалаудың тиімді жағдайлары белгіленген: температура 25-35 °С, С:Қ=4:1, шаймалау ұзақтығы 10 сағат. Зерттеу жұмысы нәтижесінде силикат негізі өзгеріссіз қалып, алтын және түрлі түсті металлдар ерітіндіге өту себебіне байланысты олардың цианидті кешендерінің саны төмендегені анықталған. Тәжірибеде A. ferrooxidans бактериялары алтынды толық ашуда кедергі болатын сульфидтерді алдын ала бұзу үшін және кейін цианидті шаймалау мақсатында қолданылған. Кендерді цианидтеу жұмыстары мы- нандай нәтижелер көрсеткен, яғни тәжірибе барысында алтын алу дәрежесі 85 % құраған. Натрий хлориді ерітіндісін қолдана отырып шаймалау үрдісі нәтижесінде 10 сағат ішінде 70% алтын алуға мүмкіндік берді, ал темір (III) сульфаты ерітіндісін қолдана отырып шаймалау үрдісі нәтижесінде 45% дейін ғана алтын алуға мүмкіндік берді. |
Түйін сөздер | кен, шаймалау, алтын, Acidithiobacillus ferrooxidans, алу. |
Библиография тізімі |
|
Тақырыбы | ПИГМЕНТТІ ТИТАН ДИОКСИДІНІҢ ӨНДІРІСІН ШИКІЗАТПЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ МӘСЕЛЕСІ ТУРАЛЫ |
Авторлар | Леонтьев Л.И., Дмитриев А.Н. |
Авторлар туралы мәлімет | УрО РАН металлургия институты, Екатеринбург, Ресей Леонтьев Л.И., т.ғ.д., РАН академигі, бас ғылыми қызметкер Дмитриев А.Н., т.ғ.д., РАЕН академигі,, АИН РФ академигі, бас ғылыми қызметкер, mailto:andrey.dmitriev@mail.ru |
Түйіндеме | Мақалада Ресейдегі пигментті титан диоксидін өндіруге қажетті шикізат базасының мәселелері қарас- тырылған. Ресейдің балансында – ильменитті, титанмагнетитті, лейкоксенді және басқа титанқұрамды кендердің қорлары өте көп. Осы уақытқа дейін пигментті титан диоксиді өндірілген жоқ. Оны тұтыну мөлшері халықтың жан басына шаҚқанда өте аз деңгейде тұр – индустриалды дамыған елдермен салы- стырғанда он есе төмен. Мақалада негізгі кенорындары және оларды қазып шығару (өндіру) бойынша ұсынымдар келтірілген. Мұнда ақырғы өнім түрінде титанды кеуек, титанды илек (прокат), шойын, болат, ванадий пентаоксиді және басқалар болатыны атап өтілген. |
Түйінді сөздер | пигментті титан диоксиді, титандық илек (прокат), лейкоксенді концентрат, ильменит- титаномагнетитті кенорындары. |
Библиография тақырыбы |
|
Тақырыбы | БЕСТОБЕ КЕН ОРЫНДАҒЫ КЕН ҚҰРАМЫНАН АЛТЫН АЛУДЫҢ ҮЙІНДІ ШАЙМАЛАУ ӘДІСІН ЖЕДЕЛДЕТУ |
Авторлар | Магад Е., Койжанова А.К., Игнатьев М.М., Камалов Э.М., Зенкова Г.А. |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы» АО «ННТХ «Парасат», Алматы Магад Е., PhD, асыл металдар зертханасының басшысы Койжанова А.К., т.ғ.к., бас ғылыми қызметкер, mailto:aigul_koizhan@mail.ru Игнатьев М.М., т.ғ.к., жетекші ғылыми қызметкер Камалов Э.М., бас ғылыми қызметкер, Зияткерлік меншік және халықаралық байланыс бөлімшесі Зенкова Г.А., эксперт |
Түйіндеме |
Мақалада Бестөбе кен орнынан алынған кен сынамаларынан алтынды перколяциялы шаймалау әдісімен алу үшін жүргізілген аналитикалық және технологиялық зерттеулер жүмыстарының нәтижелері келтіріл- ген. Осыған орай кешенді физико-химиялық зерттеу нәтижесінде кен сынамаларының заттық қүрамы анықталып, үйінді қалыптастыру үшін кен сынамаларын үсақтаудың тиімді ірілігі (-20+1 Омм) белгіленді. Кен сынамаларын түсті металлдардан ажырату мақсатында қышқылмен шаю үрдісімен қоса өңдеуге қажетті Acidithiobacillus ferrooxidans бактерияларының биомассасы алынды. Кен сынамаларын қышқыл ерітінділермен шаюмен бірге қосымша бактерияларды қолдану алтын алуды жоғарылатындығы дәлелденді. Кен сынамаларын оттегімен байыту үшін қатты түрдегі натрий асқын тотығын қосылды (Na2O2: кен сынамасы = 1:100), шай- малау кезінде ол ыдырап, нәтижесінде ~5 % алтын алуды жоғарылатып, шаймалау үрдісін 1,5 есеге жылдамдатқан. Лабораториялық зерттеу нәтижелері негізінде үймелеп шаймалау учаскелерін жобалау мақсатында шаймалаудың тиімді жағдайларын қолдана отырып, кен қүрамынан биохимиялық технологи- ямен алтын алудың ірілендірілген сынақтары жүргізілді. Жасалған зерттеулер кедей кендердің қүрамынан алтын алу үрдісін жеделдету және натрий цианидінің шығынын үнемдеу үшін химиялық және биохимиялық үймелеп шаймалау әдістерін бірлесе қолданған ең тиімді екенін дәлелдеді. Кен сынамаларынан цианидті шаймалау әдісін қолдана отырып, жоғары деңгейде алтын алуға болатындығын дәлелдейді. Сонымен қатар алтын алуда қосымша бактерияларды қолдану нәтижесінде алтын алу деңгейі 8-13% жоғарылап, жалпы алынған алтын мөлшері 83% қүрағаны дәлелденді. |
Түйінді сөздер | кен, шаймалау, алтын, Acidithiobacillus ferrooxidans, алу, перколяциялы шаймалау, бактериялар, биохимиялық технология. |
Библиография тізімі |
|
Тақырыбы | КЕНТЕРМИЯЛЫҚ БАЛҚЫТУ ӨНІМДЕРІНІҢ ҚҰРАМЫНА ИЛЬМЕНИТ ШОҒЫРЛАРЫН ДАЙЫНДАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНІҢ ӘСЕРІ |
Авторлар | Найманбаев М.А., Уласюк С.М., Онаев М.И., Джурканов Ж.К., Алжанбаева Н.Ш. |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы», титан және сирек қиынбалқитын металлдар зертханасы, Алматы Найманбаев М.А., т.ғ.к., зертхана менгерушісі, mailto:madali_2011@inbox.ru Уласюк С.М., ғылыми қызметкер Онаев М.И., т.ғ.к., жетекші ғылыми қызметкер Джурканов Ж.К., кіші ғылыми қызметкер Алжанбаева Н.Ш., жетекші инженер |
Түйіндеме | Кесекшелудің шарттары анықталды: материалдардың ұнтақтау дәрежесі -0,074 мм класы бойынша 70 %, байланыстырушының түрі және мөлшері – бентонитті балшық шоғыр массасынан 1 % мөлшерінде. Кесекшелердің беріктігі тығыздау кезіндегі қысымға байланысты, қысым 100-120 кг/см2 аралығында болуы қажет. Сонымен қатар кесекшелердің беріктігі шихтаның ылғалдылығына және пластикалығына тәуелділігі анықталды. Қалған ылғалдылықтың 2-ден 1%-ға дейін төмендеуі кесекшелердің беріктігін екі есеге жо- ғарлатуға мүмкіндік береді, шихтаның біртектілігі оның пластикалығын жақсартады. Ильменитті шоғыр және тотықсыздандырғыштан қүралған шихта кесекшелерін балқыту бойынша зерттеулер жүргізілді. То- тықсыздандырғыш ретінде коксты үсақ, антрацит және Шүбаркөл көмірінен алынған жартылай кокс қол- данылды. Тотықсыздандырғыштың тиімді шығыны анықталды: темір оксидтерін металға дейін тотықсыз- дандыруға қажетті мөлшердің коксты үсақ және жартылай кокс үшін – 70 %, антрацит үшін – 90 %. Ильменитті шоғыр және коксты үсақтан дайындалған кесекшелерді тотықсыздандырып балқыту кезінде алынған қождардың қүрамында -84,9 % Ті02 және 6,9 % ҒеО; антрацитпен балқытқанда – 85,6% ТЮ2 және 6,1 % ҒеО; Шүбаркөл көмірінен алынған жартылай кокспен балқыту кезінде алынған қождардың қүрамы- 86,0% ТЮ2 және 5,9% ҒеО. Кесекшеленген шихтаны балқыту уақыты 1,5 сағатты қүрады, балқыту темпе- ратурасы 1600 °С. Титан қүрамдас шикізатты өңдеу үшін коксты үсақ және Шүбаркөл көмірінен алынған жартылай кокс сияқты арзан тотықсыздандырғышты қолдану үсынылған. |
Түйінді сөздер | электробалқыту, ильменитті шоғыр, кесекшелеу, титан оксиді, темір оксиді, титанды қож, шихта |
Библиография тізімі |
|
Тақырыбы | ГОРНОСТАЙ КЕНОРНЫНДАҒЫ ТОТЫҚҚАН КОБАЛЬТ-НИКЕЛЬ КЕНІҢ БАЛҚЫТУДА АЛЫНҒАН ШЛАКТАРДЫ МОДЕЛЬДЕНГЕН, ЖАСАНДЫ ШЛАКТАРДЫҢ ҚАСИЕТТЕРІН ЗЕРТТЕУ |
Авторлар | Садыков С.Б., Кожахметов С.М , Квятковский С.А., Садыков Т.С., Чекимбаев А.Ф. |
Авторлар туралы мәлімет | ЖШС «Ферроникель комбинаты «Ертіс», Астана Садыков С.Б., т.ғ.д.,КазНАЕН академигі , комбината директорыАҚ «Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы», ауыр түсті металдар пирометаллургиясы, Алматы, Кожахметов С.М., т.ғ.д.,НАН РК академигі, бас ғылыми қызметкер, mailto:entc-sultan@mail.ruКвятковский С.А., т.ғ.д., зертхана менгерушісіЖШС «Евразиялық ғылыми-технологиялық орталық «Металлдар мен материалдар», Алматы Садыков Т.С., инженерЖ. АӘиішев атындағы НЦ КПМС РК «Химия-металлургия институты» Филиалы, ҚарағандыЧекимбаев А.Ф., т.ғ.к., жетекші ғылыми қызметкер |
Түйіндеме |
Мақалада Шығыс Қазақстандағы Горностаевск кенорынының тотыққан кобальт-никель кендерін никельді штейнге ферроникель балқыту бойынша зертханалық зерттеулердің нәтижелері ұсынылған. Толық эксперименттік зерттеулер уыттар, олардың тұтқырлығы, балқу нүктесі және фазалық композициясы анықталды. 1500-1150 °С диапазонында қож тұтқырлығы 1,2-7,7 Па-с ішінде қож температурасы толық балқыту болды – 1470-1544 °С және олардың фазалық құрамы негізінен геденбергит және псевдоволла- стонит, диопсид және анортит ұсынылған. Негізінде, айтылған зерттеу нәтижелері және Горностай никель- кобальт кендерін балқыту алынған өнімдердің, әсіресе шлактардың ыңғайлы құрамдары, жалпы техноло- гиялық өлшемдерін және никельдің бір тоннасының төмендеу бағасын алуға әсері тиеді. Оған орай, зерттханада алынған шлактардың физикалық қасиеттері жалпы зерттелген кендерді балқыту саласында металардың алынған шлактарда өте аз болуна себеп болады. |
Түйінді сөздер | кобальт-никель кендерін, никель штейн, ферроникельді қож, никель, кобальт, қож тұтқырлығын, балқу нүктесі, фазалық құрамы |
Библиография тізімі |
|
Физика-химиялық зерттеулер
Тақырыбы | ҚОРҒАСЫН-ҚОРҒАСЫН СЕСЛЕНИДІ ЖҮЙЕСІНДЕГІ СҰЙЫҚ-БҰ ФАЗАЛЫҚ АУЫСУЫ |
Авторлар | Бурабаева Н.М., Володин В.Н., Требухов С.А., Касымжанова А.К., Тулеутай Ф.Х. |
Авторлар туралы мәлімет | АҚ «Жер туралы ғылым, металлургия және кен байыту орталығы», вакуумдық үрдістер зертханасы, Алматы Бурабаева Н.М., т.ғ.к., ғылыми қызметкер, mailto:Nurilyam_86@mail.ru Володин В.Н., т.ғ.д., ф.-м.ғ.д., бас ғылыми қызметкер Требухов С.А., т.ғ.к., зертахан менгерушісі Касымжанова А.К., инженер Тулеутай Ф.Х., инженер |
Түйіндеме | Қайнау нүктелері әдісімен анықталған (изотермиялық нүсқа), қорғасын – қорғасын селениді жүйесін қүрайтын қаныққан будың парциалды қысымының өсіміне негізінде, сонымен қатар статикалық әдістің жанама нүсқасымен, қайнау температурасы және оған сәйкес келетін булы фазаның қүрамы есептелді. Сүйық және будың қатар жүру аумағының шектерін анықтаумен қоса, 100 және 10 Па вакуумда және атмосфералық қысымда сүйық-бу (сүйық + PbSe+ бу) фазалық ауысымының күй диаграммасы толықты- рылды, бүлар қорғасын және қорғасын селенидінің дистилляциялық бөлінуінің мүмкіндігіне куәлік етеді. Күй диаграммасына негізделе отырып, вакуумда қорғасынды селен қоспаларынан тазалағанда қорғасын- ның булануы қатар жүретіндігі және қорғасын және қорғасын селениді жүйелерін бөліп алу үшін булану мен конденсациялау кезеңдерін бірнеше рет қайталау қажет екендігі анықталған. |
Түйін сөздер | қорғасын селениді, қорғасын, күй диаграммасы, мүйықтық, бу, бу қысымы, қайнау, кристалдану. |
Библиография тізімі |
|
Материалтану
Тақырыбы | ТИТАННЫҢ ҚОС КОМПОНЕНТТІ ҚОРЫТПАЛАРЫНДАҒЫ РАДИАЦИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ТЕРМОРЕЛАКСАЦИЯЛЫҚ ҮРДІСТЕР |
Авторлар | Мукашев К.М., Яр-Мухамедова Г.Ш. |
Авторлар туралы мәлімет | Әль-Фараби атындағы ҚазҰТУ, Алматы, Физико-техникалық факультеті Мукашев К.М., физика-математика ғылымдарының докторы, профессор Яр-Мухамедова Г.Ш., физика-математика ғылымдарының докторы, профессор, gulmira-alma-ata@mail.ru |
Түйіндеме |
Мақалада титан қорытпаларына әртүрлі жағдайда – жоғары температурада (1173К) күйдірілгеннен кейін, радиациялық ақауларды энергиясы 50 МэВ альфа-бөлшектермен және 30 Мэв протондармен сәу- лелендіру нәтижесінде туғызудан кейін төменгі температуралық термиялық циклдық түрде өңдеудің әсерін зерттеу нәтижелері келтірілген. Термиялық циклдық өңдеу материалдарды сүйық азотқа 15 минуттай батырып, артынан ауада 2 сағат тынықтыру арқылы жүргізілді. Титан қорытпаларында позитрондардың өткізгіш электрондармен аннигиляциясының ықтималдығының қосымша және ерекше өсетіндігін дәлел- дейтін жаңа қүбылыс байқалған. Бүл процесс қалыпты күйдегі және радиациялық ақаулары бар қорытпа- ларды криогендік температурада термиялық өңдеулерден өткізген кезде байқалған. Осы қүбылыстың туындау механизмі ретінде өте төменгі температурадағы металдың жан-жақты сығылуы нәтижесінде ішкі кернеулердің пайда болуын қарастыруға болады. Диффузиясыз өтетін релаксация деп аталған бүл қүбы- лыс кристаллит түйіндерінің қайта түзілуінің және олардың одан әрмен үсақталуының негізгі себебі саналады. Соған сәйкес металл өзінің жаңа күйін шынықтырылған күй түрінде сақтайды. Материалдарды зарядталған бөлшектермен сәулелендіру радиациялық ақаулардың маңайындағы электрондық құрылым- ның түбегейлі өзгеруімен үштасады. Бүл өзгерістер позитрондардың еркін электрондармен аннигиляцияға қатынасу ықтималдығының (У\П 2-3 есе өсіуінен және Ферми импульсының цғ біршама төмендеуінен байқалады. Қалыпты күйдегі үлгілерді термиялық циклдық өңдеу протондармен сәулелендіру нәтижесіне тепе-тең эффект туғызады. |
Түйінді сөздер: | термоциклирование, сәулеленуы, а-бөлшектері, позитрондары, титан бинарлық қорытпалары |
Библиография тізімі |
|