Тақырыбы: Металл органикалық қосылыстардың CVD-әдісімен металл жабындарын жағудың қауіпсіз әдістерін әзірлеу алгоритмі
Авторлар: Козырева Л. В., Фадеев О. В., Юдин А. О.
Түйіндеме: Металл органикалық қосылыстардың CVD-әдісі химиялық құрамы мен конфигурациялары әртүрлі төсеніштерде функционалды металл жабындарын алудың әмбебап әдісі болып табылады. Тәсілдің мәні – металдау қондырғысының реакторында металл органикалық қосылыстардың булануы (сублимациясы) және бастапқы реагенттің ыдырау температурасына дейін қыздырылған төсеніште металды тұндыру. Мақалада CVD-әдісімен металл жабындарын жағудың қауіпсіз әдістерін әзірлеу алгоритмін жасау бойынша авторлардың ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелері келтірілген. Металдандырудың өнеркәсіптік қауіпсіздігін арттыруға – үрдісті автоматтандыру, металл жабындарды жалатуға арналған қондырғыны бұғаттау және сигнал беру жүйелерімен жабдықтау есебінен қол жеткізіледі. Бастапқы реагенттер ретінде аса қауіпті заттар пайдаланылатын CVD-әдістің экологиялығы жабдықты герметизациялаумен және үрдісті тұйық циклде жүргізу арқылы реагенттерді қайта пайдалану мүмкіндігімен қамтамасыз етіледі. Бұл қоршаған ортаға ластаушы заттардың түсуін болдырмайды және ресурс - және энергия үнемдеу қағидаттарын іске асыруға мүмкіндік береді.
Тақырыбы: Көмірпластик пен эпоксид шайырының механикалық қасиеттеріне каучуктың әсері (Шолу)
Авторлар: Мейірбеков М. Н., Исмаилов М. Б.
Түйіндеме: Бұл жұмыста эластомерлердің-каучуктардың эпоксид шайыры (ЭШ) мен көмірпластиктің беріктік қасиеттеріне әсері туралы мәліметтер келтірілген. ЭШ ЭД-20-га 10% каучукты енгізу арқылы қысудағы беріктікті 50%, созылу беріктігін 51%, соққы тұтқырлығын 133% және созылуды 128% арттыруға септігін тигізді. OLDEN қоспасы үшін карбоксил топтары бар каучуктың оңтайлы мөлшері 10-12,5%-ы қысу беріктігін – 48%, соққыға тұтқырлығын 73% және созылуды – 187% арттырды. DER 331 шайыры үшін Piperidine және ДЭТА қатайтқыштары арқылы жүргізілді. Жақсы нәтижелер каучуктың гидроксил топтарын 2,5% оңтайлы мөлшерін Piperidine қатайтқышы негізінде шайырға қосуға соққыға тұтқырлығын 170% арттырды. ДЭТА қатайтқышы үшін ең жаксы нәтиже карбоксил топтары бар каучуктың 10% оңтайлы мөлшерінде соққыға тұтқырлығын 66% жоғарлатты. Көмірпластиктерді каучуктармен модификациялағанда созылу күшін 42%, иілу икемділігінің модулін 63% арттыруға және соққыға тұтқырлығын аздап қана жоғалтіға алып келді.
Тақырыбы: Ильменит концентратын аммоний сульфатымен ашу мүмкіндігін зерттеу
Авторлар: Крысенко Г. Ф., Эпов Д. Г., Медков М. А., Меркулов Е. Б.
Түйіндеме: Мақалада Приморск өлкесіндегі Ариадненск шашыраңқы ильменит кен орнының ильменит концентратын аммоний сульфатымен ашу мүмкіндігін зерттеу нәтижелері келтірілген. Ильменит концентратының аммоний сульфатымен өзара әрекеттесуін зерттеу үшін зерттелетін концентрат пен (NH4)2SO4 концентраттың негізгі компоненттерінің сульфаттары және одан кейін концентрат пен аммоний компоненттерінің қос сульфаттары түзілетіндей мөлшерде араластырылды. Ашу Nabertherm GmbH (Германия) фирмасының муфель пеші-контроллеріне орналастырылған шыны көміртекті тигельдерде жүргізілді. Заттардың мөлщері 10-40 г құрады. Жұмыста термогравиметриялық, рентгенфазалық және атомдық-абсорбциялық талдау әдістері қолданылды. (NH4)2SO4–ң термиялық ыдырау температурасына (3000С) жеткенде концентраттың негізгі компоненттерінің (NH4)2SO4-пен өзара әрекеттесуі басталып, құрамы (NH4)2Fe2(SO4)3 және NH4Fе(SO4)2 болатын аммоний сульфаты мен темірдің және құрамы (NH4)2TiO(SO4)2 болатын аммоний сульфаты мен титанилдің суда жақсы еритін қос тұздарының қоспасы түзіледі. Реакция 300 – 3600С температуралық интервалда өтеді. Өзара әрекеттесу температурасын 3600С-дан жоғары көтергенде түзілген аммоний мен титанилдің және аммоний мен темірдің қос сульфаттары сульфаттарға, одан кейін оксидтерге дейін термиялық ыдырайды. 3600С температурада ильменит концентраты мен (NH4)2SO4–тың өзара әрекеттесу өнімін суда ерітінділеу арқылы ерітіндіге бүкіл титанды және суда жақсы еритін қос тұздар түріндегі темірдің негізгі массасын аударуға мүмкіндік туады. Анатаз түріндегі титан диоксидін суда ерітінділеу ерітіндісінен бөліп алу шарттары табылды.
Тақырыбы: Мысты-қорғасынды штейннен Cu, Pb, As, Sb шлакқа ерігіштігі
Авторлар: Досмұхамедов Н.Қ., Жолдасбай Е.Е.
Түйіндеме: Бұл жұмыста қондырғы жасақталды және мыс-, қорғасын құрамды шикізатты тотықсыздандырып балқыту процесіне қолданбалы РО2=2,74*10-4 Па және PS2=1,45*102 Па тұрақты мәндері жағдайында мысты-қорғасынды штейндерден мыстың, қорғасынның, мышьяктың, сурьманың шлакқа тотықты ерігіштігін анықтау бойынша зерттеулер жүргізілді. Мыс тотығының штейннен шлакқа ерігіштігі штейндегі мыстың мөлшері артқан сайын тұрақты өсетіні анықталды. Өндірістік тәжірибеге сай мыстың штейндегі мөлшері 30-45% кезінде тотықсыздандыру атмосферасы жағдайында мыстың шлакқа ерігіштігі 0,2-0,3% құрайтыны көрсетілген. Қорғасынның мысты-қорғасынды штейннен шлакқа ерігіштігі едәуір жоғары екені орнатылды және оның шлактағы ерігіштігі 1% дейін артады. Минералогиялық зерттеулер нәтижелерінен шлакта мышьяктың металдық формасының жоқтығы орнатылды. Шлакта мышьяк силикатпен байланысқан тотық түрінде (As2O5) табылды. Сурьма шлакта тотық және металдық түрінде табылды. Айта кететіні шлакта соңғы түрінің үлесі басым. Тотықсыздандыру жағдайында мышьяк пен сурьманы мыс-қорғасынды штейннен сублимациясы қиын екендігі көрсетілген. As, Sb шлактағы тепе-тең концентрациясы (0,17%) олардың штейндегі оптималды мөлшері ~0,63% кезінде жетеді. Алынған нәтижелерді мыстың тотықты еріген жоғалымын болжау үшін және мыс-, қорғасын құрамды шикізатты тотықсыздандырып бөлек қайта өңдеу процесін ұйымдастыру кезінде мыстың шлакпен жалпы жоғалымын төмендетудегі оптималды шешімді жасақтауда қолданылуы мүмкін.
Тақырыбы: Төмен қысымда ниобий-кадмий жүйесіндегі қатты қорытпалардың термиялық құлдырауы
Авторлар: Володин В. Н., Тулеушев Ю. Ж., Кенжалиев Б. К., Требухов С. А.
Түйіндеме: Nb - Cd қос қабатты жүйенің жылу тұрақтылығы туралы ақпараттың болмауына байланысты, ниобийдегі кадмий қатты ерітінділерін термо-вакуумдық өңдеудің әсерін зерттеу үшін NbCd2 материалдардың құрылымына және кадмий негізіндегі қорытпалардың интерметалдық қосылыстарына зерттеу жүргізілді. Зерттеу әдісі ретінде изохронды кезең-кезеңмен тазарту 300 және 500 ° C температурада және 1 · 10-3 Па қысымында қолданылды, термиялық өңдеуден бұрын және кейінгі дифрактометриялық деректерді салыстыру арқылы құрамы мен құрылымындағы өзгерістер бақыланды. Қатты ерітінділердің корпустық центрлік кубтық торының тор параметрінің тәуелділігі негізделе - құрамдағы кадмий мөлшеріне байланысты кадмийдің қабықшадан сублимация (булану) жылдамдығы анықталды. Нәтижесінде, қатты қабатты қыздыру (49.0 - 64.5 ат. % Cd), қатты ерітінділермен ұсынылған, жоғары вакуумда 300 ° C-қа дейін, ол ниобий-кадмий кристалды жүйесінің қарқынды деградациясының басталуымен қатар жүреді, ол кадмий атомдарының қатты-бу фазалар интерфейсіне таралуына байланысты және одан кейін сублимациялануымен жүреді. NbCd2 интерметалдық қосылыстың жабыны пайда болғанынан жартылай өткізгіш болуы және кадмий негізіндегі қатты ерітінділер (72.5 және 76.8 ат. % Cd), аморфталған интерметалдық фазаны қосылатындықтан, осы температурада болғаннан кейін олар кадмийдің булану арқылы бу фазасына толық ауысуына байланысты нашарлайды. 200 ° C температураға термиялық әсер еткенде, ниобий мен NbCd2 интерметалдық қосылыстағы кадмийдің қатты ерітінділерінің құрылымы тұрақты.
Тақырыбы: Хром түйіршіктерін өндіру кезінде пайда болатын шламды тиімді сусыздандыруға байланысты хром шығынын азайту
Авторлар: Тусбаев Б.Н., Акимжанов Ж.А., Колесниченко В.Е., Стогов А.В.
Түйіндеме: Зерттеу хром түйіршіктерін өндіру кезінде пайда болған шламды тиімді сусыздандыруға байланысты хромның шығынын азайтуға бағытталған. Шламды қоюлау және сүзгілеу бойынша зерттеулердің нәтижелері келтірілген. Зерттеу көрсеткендей, Flopam AN926 шламды қоюландыруға тиімді флокулянт болып табылады, ал қоюландырылған шламдағы қатты құрам 1-2% -дан 50-55% -ға дейін артады, қоюландыру операциясының нақты өнімділігі 0,02 т/(м2*сағ), жоғарғы ағызу тазалығы 150 мг/л. Прессті сүзу процесінде шламның ылғалдылығы 13,4% дейін жеткiзiлдi, нақты өнімділігi 0,1 т/(м2*сағ). Сусыздандырылған шламды хром түйіршіктерін өндіру немесе ферроқорытпаларды балқыту үшін пайдалануға болады.
Тақырыбы: Жақындатылған қаттар қазбаларының ұтымды орналасуын анықтау
Авторлар: Тутанова С.К., Тутанова М. С.
Түйіндеме: Мақалада келтірілген К3 қабатының лавасына К2 қыртысының елеулі әсері жоқ, ал кенжардың жай-күйі қабаттың деформациясы мен жыныстардың конвергенциясының ең аз мәндерімен сипатталады. Алынған нәтижелер өндірістік жағдайлардағы практикалық бақылаулармен расталады. Мәселен, И. А. Костенко атындағы шахтада рұқсат етілген К3 және К2 лавалары арасындағы қашықтықтың азаюы К3 лава жұмысын айтарлықтай қиындатып, кенжарда көмірді сығудың ұлғаюына, шатырдың забойлық бөлігінің бұзылуына, күмбездердің пайда болуына әкеп соқты. К3 лава жұмысының барлық негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштері күрт төмендеп, жұмыстағы қауіп артты. Есептеулер көрсеткендей, жақындатылған қабаттарды бір мезгілде өңдеу жағдайында тазарту кенжарларының өзара әсерін анықтайтын маңызды фактор қабаттар арасындағы нормаль бойынша қашықтық болып табылады. Қабатаралық қуаттың және лавалар арасындағы қашықтықтың бірлескен әсері ескерілді. Орындалған есептеулер жақындатылған қабаттарды өңдеу кезінде тазалау кенжарлары айналасындағы массивтің кернеулі-деформацияланған жай-күйінің қалыптасуына түрлі факторлардың әсерін объективті бағалауға, лаваның жұмысында туындайтын асқынуларды түсіндіруге, сондай-ақ осындай асқынулардың мүмкіндігін қарастыруға мүмкіндік береді. Жүргізілген талдау негізінде И. А. Костенко атындағы шахтаға нақты жағдайларда К2 және К3 лавалары арасындағы 70 м ұтымды қашықтықты орнату бойынша ұсыныстар берілді.
Тақырыбы: Кеннің әр түрлі ірілігінде натрий ацетатын қолданумен алтынды цианидты шаймалау процесін зерттеу
Авторлар: Есенгараев Е. К., Баимбетов Б. С., Мамяченков С. В., Суримбаев Б. Н., Прозор Н.Г.
Түйіндеме: Металды шаймалау арқылы өндіруді қарқындату - бұл кеннен металды тез және толық алуға қол жеткізуге бағытталған ұйымдастыру-техникалық іс-шаралар кешенін жүргізу. Шаймалауды қарқындату шаралары шаймалау жылдамдығының төмендеуін тудыратын себептерді толық немесе ішінара бейтараптандыруға бағытталған. Шаймалау процесін қарқындату үшін натрий ацетаты қосылған алтынды цианидты шаймалау бойынша сынақтар жүргізілді. Тотыққан кеннің сынамалы-гравиметриялық, химиялық, минералогиялық және гранулометриялық талдау нәтижелері ұсынылған. Электронды-зондтық талдау мәліметтері бойынша кендегі алтын минералдарда және кен жыныстарында жұқа (микрондық) қоспалар түрінде болады. Ірілігі 90% -0,074 мм сыныпты ұнтақталған кенді және ірілігі 12+0 мм ұнтақталған кенді шаймалау бойынша зерттеу жүргізілді. Ұнтақталған кенді ірілігі 90% -0,074 мм-ді шаймалау натрий ацетатын қосқан кезде алтынды алу дәрежесі осы реагентті қоспай шаймалаумен салыстырғанда 1,13% - ға артатынын көрсетті. Ірілігі -12+0 мм ұнтақталған кенді шаймалау кезінде ацетат қосылған алтынды шығару орташа есеппен 4% - ға артады және алтынның еріту кинетикасын жақсартады. Зерттеу нэтижесінде натрий ацетатын кен ірілігі -12+0 мм кезінде алтынды қарқынды шаймалау үшін аса ірі кен сыныптарында пайдалануға болатынын дәлелдейді.
Тақырыбы: Дөң хромит шахталарының терең горизонттарындағы аралас геотехнология кезіндегі тазарту жұмыстарының шекаралық әсерін анықтау
Авторлар: Бекбергеноа Д.Қ., Джангулова Г.К., Бектұр Б.Қ.
Түйіндеме: Бұл мақалада Дөң хромит шахтасында тазарту жұмыстарының шекаралық әсерін анықтау кезіндегі технологиялық схеманың зерттеу нәтижелері келтірілген. Кен шоғырларын өңдеудің технологиялық схемасы мен тәсілін таңдау кезінде негізгі және анықтаушы көрсеткіштер кен денелері мен аралық жыныстардың жатуының тау-геологиялық жағдайлары, олардың геоқұрылымдық құрылысы, беріктігі, деформациялануы және тұрақтылығы болып табылады. Осы көрсеткіштерді егжей-тегжейлі және толық зерделеу негізінде тау-кен жұмыстарын жүргізу процесінде массивтің геотехникалық жағдайын бағалау мәселелері шешіледі, қабылданған игеру жүйесінің негізгі технологиялық процестерінің параметрлері анықталады, сондай-ақ пайдалану жұмыстарын жүргізудің тиімділігін, сенімділігін және қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері шешіледі. Осыған байланысты осы асқынулардың табиғатын ашу және өңдеуге ілеспе тау-кен-техникалық процестердің заңдылықтары негізінде, игерудің технологиялық схемаларының тәсілдерін негізді түрде таңдау, аварияны болдырмау және жер қойнауын ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету үшін олардың параметрлерін анықтау қажеттілігі туындайды.
Тақырыбы: Сапалық және сандық көрсеткіштерді бақылау мыс өндірісінің технологиялық сұлбалары Қазақстанның кәсіпорындарында
Түйіндеме: Әрбір процестің технологиялық белгісіздігін және толықтығын және схемасын бағалау үшін жаңа есептеу формулалары алынады. Күрделі жүйелердің идеалды иерархиялық құрылымы мен нақты металлургиялық мыс өндірістерінің технологиялық схемаларының құрылымы арасында жоғары корреляция пайда болады. Осылайша, бәсекелес технологиялық схемаларды салыстырмалы бағалау және қазіргі металлургиялық салаларды жетілдіру үшін теориялық негіздеу және бірыңғай ақпараттық заңдарды практикалық қолдану мәселесі ең технологиялық жолмен мақсатқа жетуді қамтамасыз етеді. Біздің жұмысымызда жүргізілетін зерттеулер толығымен өзіндік болып табылады. Жұмыстың айтарлықтай жоғары ғылыми деңгейі маңызды сақталу заңдарының негізінде химия-металлургиялық (және кез келген басқа) өндірістің объективті кешенді технологиялық құндылығын бейнелей-тін, тұтас алғанда бірыңғай көрсеткіш негізінде жеке технологиялық процестер мен сұлбаларды салыстырмалы бағалау және жетілдіру мақсатында өндірістегі практикалық міндеттерді шешу кезінде қазіргі ақпараттық технологияларды пайдаланумен анықталады. Тұтас алғанда типтік металлургия, бірінші кезекте, аса үлкен алуан түрлілікпен ерекшеленетін, түсті металдар өндірістерінің мысалында технологиялық сұлбаның кешенді анықталмағандығын және аяқталғандығын есептеу үшін әрбір технологиялық операцияның алынған анықталмағандығы және аяқталғандығы формулаларын қолдану қарастырылған. Химия-металлургиялық процестерді және тұтас алғанда технологиялық сұлбаларды энтропия-ақпараттық талдаудың жаңа аспектілері, технология-лық жүйелердің деңгейлік және жүйелік детерминацияларын анықтау үшін жаңа есептеу формулалары ұсынылған.
