Тақырыбы: Қорғасынды жартылай өнімдер мен айналмалы материалдарды мыс-мырыш концентраттарымен бірге балқыту
Авторлар: Досмұхамедов Н.К., Жолдасбай Е. Е., Құрмансейтов М. Б., Арғын А. А., Желдибай М.А.
Түйіндеме: Жұмыстың мақсаты – жоғары күкіртті мыс-мырыш концентратымен қорғасын өндірісінің жартылай өнімдерін, айналым материалдарын бірлесіп балқыту арқылы шахталық қысқартып балқытудың қолданыстағы технологиясының технологиялық көрсеткіштерін жетілдіру. Қиын өңделетін мыс-мырыш концентратын балқыту кезінде олардан штейнге мысты және мырышты шлакқа бір сатыға жоғары селективті шығарып алу қамтамасыз етілді. Сынау әдістемесі – қорғасынды жартылай өнімдерді және жоғары күкіртті мыс-мырыш концентратын балқыманы алдымен ауамен, содан кейін табиғи газбен жүйелі үрлеу жағдайында электр пешінде 1250 °С температурада бірге балқытудан тұрады. Балқыманы ауамен және табиғи газбен үрлеу кезінде балқыту өнімдері арасында металдардың тепе-тең бөлінуіне 20 минут ішінде қол жеткізілетіні анықталды. Мыс-мырыш концентратын сульфидизатор ретінде бір мезгілде пайдалану қождағы мыс пен қорғасынның мөлшерін азайтады, күшән мен сурьманың шаңға шығарылуын арттырады. Қолданыстағы технологиямен салыстырғанда кокс пен кварц флюсінің шығымы шихтаның салмағынан сәйкесінше 6,7-ден 2,5% - ға дейін және 12,5-тен 2,8% - ға дейін азаяды, бұл процеске жұмсалатын материалдық және энергия шығындарын едәуір төмендетеді. Ірілендірілген-зертханалық сынақтар нәтижесінде жаңа шихтаның оңтайлы құрамы таңдалды. 30% жоғары күкіртті мыс-мырыш концентратын қоса отырып, жаңа шикіқұрамды балқыту өнімдері арасында металдардың таралуы анықталды. Қолданыстағы технологияда мыс штейнге 83,7% бөлінсе, мұнда 94,8% – ға дейін жоғары алынды; тазартылмаған қорғасын бұрын – 70,8% болса, 93,6% - ға дейін арттырылды; шлакқа мырыш 83,7% бөлінсе, 94,7% - ға дейін артты; шаңға күшән 69,5% бөлінсе, 91% - ға дейін артты, және шаңға сурьма 60,0% бөлінсе, 92,3% - ға дейін артты.
Тақырыбы: Сорғы ұңғымаларының шығымына «сорғыш ұңғымалар» технологиясының әсері
Авторлар: Юсупов Х. А., Омарбеков Е. У.
Түйіндеме: Бұл жұмыста "Қаратау" кенішіндегі жоғары қысымды жерасты суларының жағдайында жерасты ұңғылап шаймалау (ЖҰШ) әдісімен уран кен орындарын өңдегенде "сорғы ұңғымаларын" қолданудың зерттеу нәтижелері келтірілген. Жұмыс істеп тұрған "Қаратау" кеніші Түркістан облысы, Созақ ауданындағы Шу-Сарысу ойпатының оңтүстік-батыс бөлігінде шөл, қатынасу қиын, адамдар аз қоныстанған аумақта орналасқан. "Қаратау" кенішінің басқа кен орындарынан ерекшелігі, оның барлық учаскелерінде геотехнологиялық ұңғымалар өздігінен төгіліп тұрады, статистикалық деңгейі +20 м. Мұндай кен орны үшін дәстүрлі технологияларды қолдану артық материалдық және еңбек шығындарына алып келеді. Сондықтан "сорғы ұңғымаларының" технологиясы ұсынылды. "Сорғы ұңғымаларының" технологиясын қолдану арқылы, сору ұңғымаларының біркелкі шығымына (дебитіне) қол жеткізіледі, кабель өнімдерін, батырмалы сорғыларды сатып алуға және ұңғымалардағы бастырғыштарға шығындарды азайтуға мүмкіндік туады.
Тақырыбы: Pеттелмеген жүйелердегі корреляция
Авторлар: Шаихова Г. С., Әділбек Н., Ахметов Қ. М., Журов В. В., Шегебаева Г. Е.
Түйіндеме: Бұл мақалада сұйық металдар динамикасының теориялық аспектілері және реттелмеген жүйелердегі корреляция мәселелері қарастырылады. Зерттеудің мақсаты: таңдалған элементтермен Марков теңдеулерінің алыс әсер ететін құрамдауыштарын аппроксимациялау. Жұмыста айнымалыларды таңдау кезінде Марков процестерінің теңдеуін аппроксимацияның осындай түріне келтіру қажет екені көрсетілген, онда таңдалған айнымалылардың арасында алыс әсер ететін құрамдастар бар. Алайда, мұндай таңдау тұрақты айнымалыларды да қамтуы тиіс. Көптеген зерттеулер көрсеткендей, таңдау динамикалық айнымалылары бар қозғалыстың бастапқы теңдеуінде жүзеге асырылуы мүмкін емес, ол үшін есте сақтау функциясын талдау қажет. Жоғары ретті есте сақтау функциясы жылдам кемуі мүмкін және нәтижесінде таңдалған элементтермен Марков теңдеулерінің алысқа әсер ететін құрамдастарын аппроксимациялауға болады. Жұмыста автокорреляциялық функцияның Фурье түрленуі мен динамикалық қабылдағыштықтың жорамал бөлігі арасындағы байланысты белгілейтін флуктуациялық-диссипациялық теорема дәлелденген.
Тақырыбы: Тұтқырлықтың кластерлік-ассоциаттық моделі және оның параметрлерін анықтау әдістері
Түйіндеме: Иерархиялық кластерлік-қауымдасқан тұтқырлықтың математикалық моделі егжей-тегжейлі қарастырылған. Модель Больцман тепе-теңдігінің таралуына негізделген, сондықтан сұйықтықтың қасиетінің қозғалыста ғана емес, тыныштықта да ретсіз сезімтал қасиеті ретінде қарастырылады. Бұл модельде негізгі сипаттамалар балқу және қайнау кезіндегі ретсіз жылу кедергілері болып табылады, осыған байланысты сұйықтықтың әрекеті бөлшектердің үш энергетикалық класының – кристалды қозғалатын, сұйық қозғалатын және булардың қозғалуымен анықталады. Жаңа модельдегі маңызды біріңғай көрсеткіш температураға тәуелді және кристалл қозғалмалы бөлшектердің кластерлі қауымдастық дәрежесін көрсетеді. Френкель теңдеуімен анықталған ерітінділердің тұтқыр ағынының активтендіру энергиясының кластерлік қауымдастық дәрежесіне жатқызылуы ван-дер-Ваальс бөлшектерінің тартымды күштерінің байланыстырушы энергиясымен сәйкес келетін тұрақты шаманы береді. Осы негізде авторлар кластердің өздерін сақтай отырып, кластерлік қауымдастықтардың жойылуына байланысты тұтқыр ағыны пайда болады деп болжайды. Кластерлі-қауымдастық моделін эксперименттік мәліметтерге бейімдеу үшін модельдегі белгісіз параметрлерді анықтау және өңдеу әдістері жасалды. Барлық есептеу мысалдары сұйық литийде келтірілген және есептеулердің жоғары сәйкестігі анықталды. Сонымен қатар тұтқырлық деректерін өңдеу әдісі тұтас жиынтықтың екі тірек нүктелерін сақтай отырып қауымдасу дәрежесін анықтаудың әдісімен толықтырылды.
Тақырыбы: Құрамында белиті жоғары цемент клинкерлерін белсендіру
Түйіндеме: Құрамындағы белиттің мөлшері жоғары цемент клинкерлерін зерттеу нәтижелері келтірілген. Клинкерлерді алу үшін скарн-магнетит кендерін байытудың полиминералды қалдықтары пайдаланылды. Цементтердің қатаюын қарқындату үшін клинкердің (алит және белит) силикатты фазаларын белсендіру (активтендіру) әдісі ұсынылған. Белсенді фазалар клинкерді синтездеу кезінде екі шихта технологиясы арқылы қалыптасады, ол шикізат қоспасы компоненттерінің реакциялық қабілетін арттыруды қамтамасыз етеді. Шикізаттық қоспа минералдарының негізінде белит түзілу ықтималдығын растайтын термодинамикалық есептер орындалды. Шикізат шихталарының құрамы дәлелденген. Жеңіл балқитын шихтаны бағалау үшін негізділік коэффициенті енгізілген және КО = 0,25 – 1,50 мәндерінің артықшылығы көрсетілген. Алит белсенділігінің артуы және белиттің белсенді модификациясының тұрақтануы цемент тасының нығыздалуын қамтамасыз етеді. Жұмыс портланд-цементтің ресурс үнемдеуші технологияларын құруға бағытталған.
Тақырыбы: Lewatit MP62W5 аниониті көмегімен сульфатты ерітінділерден молибденді алу мүмкіндігін зерттеу
Авторлар: Хабиев А.Т., Байгенженов О.С., Акбаров М.С., Сыдыканов М.М.
Түйіндеме: Бұл мақалада Үлкен Қаратау қара сланец кендерін шаймалау кезінде алынған сульфатты ерітінділерден молибденнің сорбциялық бөлінуін зерттеу нәтижелері келтірілген. Молибденді алу үшін әлсіз негізді анионитпен сорбциялау әдісі қолданылды. Зерттеу барысында молибденнің сорбциялық және десорбциялық процестерін жүргізудің оңтайлы шарттары (рН, процестің ұзақтығы және қажетті реагенттердің концентрациялары) сияқты факторлар әсері анықталды. Аталған анионитпен сорбциялау процесін рН 5,5 кезінде 48 сағат жүргізгенде ерітінді құрамындағы 88 % молибденнің сорбцияланатыны анықталды. Анионит құрамынан молибденді десорбциялау үшін аммоний сульфатының ерітіндісі қолданылды. Десорбциясы процесінің тиімді көрсеткіштері процесс ұзақтығы 4 сағат және (NH4)2SO4 ерітіндісінің концентрациясы 150 г/л кезінде алынды.
Тақырыбы: Аминдік ортадағы нано қаптаманың қорғаныстық қасиеттерін зерттеу
Авторлар: Кемелжанова А.Е., Мукашев К., Яр-Мухамедова Г.Ш., Лампке Т.
Түйіндеме: Газ фракциясын күкіртсутектен тазарту әдістерінің бірі аминді өңдеу болып табылады. Мұнай газдарын күкіртті сутектен, көмірқышқыл газынан тазарту үшін аминдердің әр түрлі түрлері қолданылады. Белгілі бір аминді таңдау процестің қажеттілігіне байланысты. Жиі қолданылатын моноэтаноламин (MEA) (C2H4OH) NH2 және диетаноламин (DEA) (C2H4OH) 2(NH). Екеуі де аммиактың туындысы. Амин зауыттарына арналған жабдықты таңдау бойынша ұсыныстар әзірленді, дәстүрлі пайдаланылатын төмен температуралы көміртекті болаттар мен электроқоздыру нәтижесінде алынған нанокомпозиттік қаптамалардың коррозияға төзімділігіне салыстырмалы зерттеу жүргізілді. Зерттеулер көрсеткендей, стандартты үлгідегі коррозияның орташа жылдамдығы (жабылмаған) жылына 0,9969 мм-ді құрайды. Осыған байланысты майды қышқылдық компоненттерден (сутегіден, сульфидтен, көмірқышқыл газынан) тазартуға арналған жабдықты ауыстыру жиілігі орта есеппен екі жылда бір рет болады. Бір жылдық сынақ кезінде нанокомпозиттік қаптамалар қышқыл коррозиясына / эрозияға ұшыраған кезде қорғаныс тиімділігін көрсетті. Бұл жерде механикалық әсердің салдарынан қаптаманың бүліну мүмкіндігі бар екенін атап өткен жөн. Қорғаныс қаптамаларды қолдану коррозияға төзімділіктің 24-56 есе жоғарылауына әкелетіні анықталды, бұл олардың осы пайдалану жағдайларында қолданудың орынды екендігін көрсетеді.
Тақырыбы: Ілеспе бағалы металдарды өндіру мақсатында уран өндірісін әртараптандыру
Түйіндеме: Жұмыс уран кеніштерінде ілеспе құнды металдарды алу есебінен өндірісті әртараптандыруға бағытталған. Жүргізілетін жұмыстың ерекшелігі ілеспе пайдалы компоненттерді өндіру үшін қолданыстағы өндірістік инфрақұрылымды пайдалана отырып, пайдаланылған және жұмыс істеп тұрған блоктарды қосымша қайта өңдеуден тұрады. Жерасты шаймалау технологиясы уран кен орындары үшін жақсы игерілген. Ілеспе компоненттерді жерасты шаймалау технологиясы пайдаланылатын реагенттер, аппаратуралық ресімдеу және т.б. бойынша ғана ерекшеленеді, бірақ олар өндіру тәсілі бойынша ұқсас. Уран құмдарында ілеспе компоненттер ≤ 1 г/т-нан 0,1 г/т дейін болған жағдайда да, өндіріс тиімді болуы мүмкін. Осыған байланысты уран кен орындарының өңделген блоктарының дайын инфрақұрылымын пайдалану болашақта жақсы экономикалық тиімділікті күтуге мүмкіндік береді.
Тақырыбы: Қазақстанның металлургия өнеркәсібі хром саласының шикізат базасын ұлғайтудың перспективалық жолдары
Авторлар: Көлдеев Е.И., Бондаренко И.В., Темирова С.С.
Түйіндеме: Шихтаны күйдіру процесін қолданумен ұсақ дисперсті хромитті концентраттарды кесектеудің әртүрлі технологиялары қарастырылған. Бұл ретте өндірісте қолданылатын шихта рецептурасы алынатын шекемтастардың талап етілетін беріктігін қамтамасыз етпейтіні айтылған. Шекемтастар мен агломераттың беріктігін арттыру үшін мақала авторлары келловей балшықтарын диатомиттер, өнеркәсіптік өнімдер мен Еуразиялық Топ кәсіпорындарының (ERG) қалдықтары негізіндегі композицияға ауыстыра отырып, ферросиликокальцит қождамаларын (флюстерін) (ФФС) синтездеудің белгілі тәсілін қолдануды ұсынады. Бұл жоғары беріктігі бар күйдірілген шекемтастарды алуға, компоненттердің оңтайлы арақатынасын қамтамасыз етуге, шекемтастарды күйдіру температурасын 150-200 °С төмендетуге, суға төзімділікті арттыруға және қатқыштыққа төзімділігін арттыруға мүмкіндік берді. Технологиялық көрсеткіштер сондай-ақ бастапқы хромит шикізатын байыту кезінде жақсартылуы мүмкін, ол түрік кәсіпорындарында хром өнімдерін өндіру бойынша нәтижелі қолданылады. ҚР хром саласының шикізат базасын ұлғайту жолдарының бірі «12 Геофизикалық» кен орнының кендерін өнеркәсіптік өңдеуге тарту болып табылады. Алайда алынған ұсақ дисперсті хром концентраттары кейіннен феррохромдағы пештерде балқыта отырып, кесектеуді талап етеді. Хром концентратының сыйымды жынысындағы кремнезем мен темірдің жоғары мөлшері қосымша қоспаларды енгізбестен берік шекемтастарды алу мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
Тақырыбы: Техногенді магнетитті концентраттан ферросилиций алу
Авторлар: Шевко В.М., Каскин П.В., Бадикова А.Д., Аманов Д.Д
Түйіндеме: Мақалада теміркенді (магнетитті) концентраттан және кварциттен ферросилиций алу бойынша зерттеу нәтижелері келтірілген. Зерттеу Гибсстің минимизация энергиясының приципіне негізделген, HSC-5.1 кешенді бағдарламасын қолданумен термодинамикалық модельдеу әдісін және доғалы бір электродты пеште кокс, кварцит, концентратты бірге электрлі балқытумен жүргізілді. Жүргізілген зерттеу нәтижелері бойынша: магнетитті концентрат, кремний оксиді (IV) және көміртегімен біркелкі жағдайда әрекеттесіп FeSi (> 1200 0C), Fe3Si (> 1100 0C), FeSi2 (>500 0C), Znг (>800 0C), Pbг (>1200 0C) түзіледі; кремнийдің ферроқорытпаға өту дәрежесі қоспадағы SiO2/Fe3O4 қатынасына тәуелді 85,6-дан 66,1 –ге дейін (мысалы 1700 0С) төмендейді, SiO2/Fe3O4 қатынасы 0,42-ден 1,25-дейін болғанда көтеріледі. 37,5% концентраттан, 37,55% кварциттен, 25 % кокстан тұратын шихтаны электрлі балқытуда 29-41% кремний3 бар ферроқорытпа, ал 70% концентраттан, 11% кварциттен, 19% кокстан құралған шихтаны электрлі балқытуда 15-18% Si бар ферроқорытпа түзіледі. нәтижесінде FeSi15 тен FeSi45 дейінгі маркалы ферроқорытпа алынады.
