Тақырыбы: Су-ауалы микродисперсияның қасиеттеріне әсер ететін факторларды анықтау
Авторлар: Тұрысбеков Д.К., Түсіпбаев Н.К., Семушкина Л.В., Нарбекова С.М., Мұхамеділова А.М.
Түйіндеме: Мақалада сұйық-газ фазасының қатынасы және көбіктендіргіш реагентінің түрі көбіктендіргіш ерітіндіден алынған су-ауа микродисперсиясының орташа мөлшеріне әсері бойынша зертханалық зерттеулердің нәтижелері берілген. Микрокөпіршіктердің мөлшері оларды өндіру үшін қолданылатын көбіктендіргіш реагентінің түрі мен концентрациясына байланысты флотация тиімділігіне айтарлықтай әсер етеді. Су-ауа микродисперсиясын алу үшін генератор қолданылды. Сұйық-газ фазаларының әртүрлі қатынасында және генератордың әртүрлі өнімділігінде су-ауалы микродисперсиясын алу параметрлерін анықау жұмыстары жүргізілді. Зерттеу объектілері ретінде концентрациясы 0,5 г/дм3 құрайтын келесі көбіктендіргіш реагенттері пайдаланылды: натрий бутил аэрофлоты (БТФ), флотанол С-7, бутилтриэтилентетрамин (B-TETA). Сұйық-газ фазаларының оңтайлы қатынасы 1:1, генератордың оңтайлы өнімділігі 6-7,2 дм3/сағ құрайды, ал БТФ ерітіндісінен алынған су-ауа микродисперсиясының орташа мөлшері 33-41 мкм, С-7 ерітіндісінен - 103-107 мкм, B-TETA ерітіндісінен - 90-93 мкм құрайды. Флотацияда қолданылатын көбіктендіргіш реагентінің түрі микрокөпіршіктердің мөлшері мен тұрақтылығына әсер етеді. Микродисперсия жасау қабілетіне қарай флотациялық реагенттерді келесі қатарға орналастыруға болады: MIBK → Senfroth 580 → B-TETA → OPSB → флотанол S-7 → T-92 → BTF. Ең жақсы нәтижелерді БТФ реагенті көрсетті, ол 0,5 г/дм3 концентрациясында микробөлшектердің мөлшері 43–58 мкм (t 20–40 °C) және тұрақтылығы 80 сек құрайтын микродисперсия өңдейді.
Түйін сөздер: флотация, комбинирленген микрофлотация, флотациялық реагент, су-ауа микродисперсиясы, микрокөпіршіктер.
Осы мақалаға сілтеме: Turysbekov DK, Tussupbayev NK, Semushkina LV, Narbekova SM, Mukhamedilova AM. Determination of factors effecting the properties of water-air microdispersion. Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a = Complex Use of Mineral Resources. 2022;322(3):5-13. https://doi.org/10.31643/2022/6445.23
Тақырыбы: Челқар кен орнындағы калий кенін кешенді өңдеу технологиясын әзірлеу
Авторлар: Асылханқызы А., Сейтмагзимова Г.М., Почиталкина И.А., Сейтмагзимов А.А.
Түйіндеме: Қазақстанда калий тұздарының барланған орасан зор қоры бар болғанымен, үнемі сұранысы өсіп келе жатқан калий тыңайтқыштарын өндіру әлі де жоқ. Осыған байланысты ең ірі Челқар кен орнының кенін калий тыңайтқыштары мен тұздарына өңдеуді зерттеу өзекті мәселе болып табылады. Мақалада жуылған калий кенінің азот қышқылымен ыдырату және азот қышқылы суспензиясын сүзуді зерттеу нәтижелері берілген. Ерімейтін қалдықтың фильтрлеуші қасиеттері мен гранулометриялық құрамы зерттелді, соның негізінде тұнбаны қосарлы жуумен ыдырату режимі анықталды. Суспензияның жақсы сүзгіштігін қамтамасыз ету үшін жуылған, күйдірілмеген кенді пайдалану керек. Қосалқы өнім – гипстің гипс байланыстырғыш ретінде сынағы жүргізілді, бұл оның Г-2 Б маркасының қалыпты қататын гипс байланыстырғышына сәйкестігін растады. Алынған гипстің артықшылығы – оның экологиялық тазалығы. Азот қышқылы ерітіндісінен кристалдану нәтижесінде суда еритін хлорсыз калий-магний сульфатты тыңайтқыштарын көрсететін тұздар алынды. Тәжірибелік-зертханалық сынақтардың нәтижелері негізінде Челқар кен орнының кенінен калий және күрделі калий-азот-магний тыңайтқыштарын алудың үздіксіз технологиялық сызбасы әзірленді.
Түйін сөздер: карналлит, Челқар кен орны, калий тыңайтқышы, жуу, ыдырау, булану.
Осы мақалаға сілтеме: Assylkhankyzy A, Seytmagzimova GM, Pochitalkina IA, Seitmagzimov AA. Development of the technology of integrated processing the Chelkar deposit potash ore. Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a = Complex Use of Mineral Resources. 2022;322(3):14-22. https://doi.org/10.31643/2022/6445.24
Тақырыбы: Қазақстанның табиғи шикізатының негізінде модификацияланған сорбенттерді өндіру және оның қасиеттерін зерттеу
Авторлар: Суркова T.Ю., Әбдікерім Б.Е., Беркінбаева А.Н., Азлан М.Н., Балтабекова Ж.А.
Түйіндеме: Қазақстан уран өндіруде жетекші орын алады. Құрамында ураны бар шикізатты гидрометаллургиялық өңдеу кезінде сұйық техногендік қалдықтардың едәуір мөлшері - қайта өңдеуге қажет ететін қалдықтар ерітінділері түзіледі. Радионуклидтермен ластанған сұйық заттарды тазалаудың тиімді әдістерінің бірі сорбциялық әдістерді қолдану болып табылады. Синтетикалық сорбенттерді пайдалану олардың жоғары құнына байланысты әрқашан ақтала бермейді, ал табиғи сорбциялық қабілеті төмен болғандықтан. Модификацияланған ион алмастырғыш материалдарды олардың комбинациясы негізінде өндіру атом өнеркәсібінің өзекті мәселесі болып табылады. Авторлар Қазақстанның табиғи алюмосиликатты және көмір-минералды шикізатын модификациялау нұсқаларын қарастырды. Зерттеуге бұрын зерттелмеген Қосмұрын кен орнының цеолиті мен Көксу кен орнының шунгиті таңдалды. Табиғи сорбенттерді трибутилфостат пен керосиндегі ди-2-этилгексилфосфор қышқылының қоспасымен, фосфор қышқылы мен полиакриламид қоспасымен, техногендік шикізатпен модификациялау ұсынылады, сонымен қатар органоминералды синтездеу нұсқасы ұсынылды. Әдістердің әрқайсысы бойынша өзгертудің ықтимал механизмі қарастырылады. Модификацияланған сорбенттердің сорбциялық қасиеттері зерттеліп, механикалық беріктігі анықталды.
Түйін сөздер: табиғи сорбенттер, модификация, уран сорбциясы, механикалық беріктігі.
Осы мақалаға сілтеме: Surkova TYu, Abdikerim BE, Berkinbayeva AN, Azlan MN, Baltabekova ZhA. Obtaining modified sorbents based on natural raw materials of Kazakhstan and research of their properties. Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a = Complex Use of Mineral Resources. 2022;322(3):23-32. https://doi.org/10.31643/2022/6445.25
Тақырыбы: Мұнаймен ластанған ағынды суларды тазартуда цеолит пен диатомитті пайдалану мүмкіндіктерін зерттеу
Авторлар: Мырзалиева С.К., Багашарова Ж.Т., Акильбекова Ш.К.
Түйіндеме: Қоршаған ортаға түсетін көптеген зиянды заттар, соның ішінде мұнай өнімдері өнеркәсіптік ағынды суларды табиғи су объектілеріне бақылаусыз ағызудың нәтижесі болып табылады. Мұнай өңдеу және мұнай-химия өнеркәсібі кәсіпорындарының жұмысы, өнеркәсіп кәсіпорындарының газ тәрізді шығарындылары мен ақаба сулары, мұнай қоймалары мен мұнай айдау зауыттарындағы авариялар мен өрттер нәтижесінде мұнайдың және т.б. көптеген төгілуі су мен топырақтың шикі мұнай мен оны қайта өңдеу өнімдерінің елеулі мөлшерімен ластануына әкеп соғады. Қазақстан өңірлерінің экологиясына елеулі қатер төндіреді. Су қоймаларын мұнаймен ластанған ағынды сулармен ластанудан қорғау мәселесін түбегейлі шешу кәсіпорындардың осындай су шаруашылығын ұйымдастыру болып табылады. Онда айналмалы сумен жабдықтау жүйесі барынша дамып, су қоймаларына ақаба суларды ағызуды азайтады.Қазіргі уақытта суды тазартудың сорбциялық әдісі экологиялық жағынан ең қауіпсіз және көздеген мақсатқа сай болып табылады. Сорбцияны таңдағанда оның сорбциялық сипаттамаларына, шикізат базасының болуына көп көңіл бөлінеді. Сонымен қатар, сол немесе басқа сорбентті таңдау келесі факторларға байланысты: тазарту сапасына қойылатын талаптар, ластаушы заттардың күйі, тазарту сатылары және т.б. Суды тазартуда және суды тазартуға даярлауда қолданылатын табиғи сорбциялық материалдардың кең ауқымы бар. Бұл жұмыста Қазақстан кен орындарындағы модификацияланған диатомиттер мен цеолиттер негізіндегі табиғи материалдар зерттелді. Түйін сөздер: мұнай, мұнай өнімдері; сорбенттер; химиялық және термиялық түрлендіру; сорбциялық тазарту, сарқынды сулар.
Түйін сөздер: табиғи сорбенттер, модификация, уран сорбциясы, механикалық беріктігі.
Осы мақалаға сілтеме: Myrzalieva SK, Bagasharova JT, Akilbekova ShK. Study of the possibility of using zeolite and diatomite in the treatment of oil-contaminated wastewater. Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a = Complex Use of Mineral Resources. 2022;3(322):33-42. https://doi.org/10.31643/2022/6445.26
Тақырыбы: Анненский кенішіндегі жер бетінің жылжуын және деформациясын бақылау
Авторлар: Садықов Б. Б., Алтаева А. А., Штелинг В.
Түйіндеме: Салыстырмалы түрде қолайлы жағдайларда, таяз тереңдікте орналасқан пайдалы қазбалар қорларының сарқылуының жалғасуына байланысты күрделі тау-кен-геологиялық жағдайларда орналасқан, үлкен тереңдікте, күрделі, нашар зерттелген және ықтимал қауіпті жағдайларда орналасқан кен орындарын тарту қажет. Жер асты әдісімен игерілген кен орындары да ерекшелік емес. Үлкен тереңдікте жатқан пайдалы қазбалар кен орындарын жерасты әдісімен қауіпсіз және тиімді игеру тау-кен жұмыстарының тереңдігінің ұлғаюымен, тау-кен массивындағы деформация процестерінің жүру сипатымен және олардың әсер ету дәрежесімен қиындайды. Деформациялық процестерді зерттеу, оларды бақылау және болжау көп жағдайда қатты пайдалы қазбалар кен орындарын игерудің тиімділігі мен қауіпсіздігін анықтайды. Практикалық болжам деформация процестерін кеңістікте және уақытта үздіксіз қадағалау нәтижесінде жасалуы мүмкін. Қазіргі уақытта кен орнының жер бетінің жылжуын және деформациясын анықтау үшін келесі әдістерді қамтитын кешенді бақылау қолданылады: - тау жыныстары массивін алдын ала бақылау әдістері; - қайталанатын жоғары дәлдіктегі нивелирлеу; - спутниктік геодезиялық әдістер, ең алдымен интерферометрия әдістері; - аймақтық және жергілікті жерлерде аспаптық бақылаудың басқа әдістері. Қайта геодезиялық нивелирлеу, сондай-ақ спутниктік геодезия әдістерін қолдану сияқты жер беті деформацияларының геомеханикалық мониторингі үшін қолданылатын жер үсті әдістері жер беті деформацияларында болған өзгерістердің уақытша егжей-тегжейі мен кеңістіктік масштабын толық көрсетпейтінін атап өткен жөн. Бүгінгі таңда ғарыштық радиолокациялық интерферометрияның әдістері мен технологиялары ерекше практикалық құндылыққа ие болып отыр, олар жарық пен бұлттылық жағдайларына қарамастан, бірінші миллиметрге дейінгі дәлдікпен жер бетінің тік және жоспарлы жылжуының алаңдық бағаларын алуға мүмкіндік береді. Ғарыштық радиолокациялық интерферометрия (ҒРИ) - зерттелетін аумақтардың үлкен аудандарындағы жер бетінің қозғалысы мен құрылымдардың деформациясын тікелей картаға түсірудің тиімді құралы.
Түйін сөздер: кешенді бақылау, жер бетінің жылжуы, деформациялық процестер, жоғары дәлдіктегі нивелирлеу, радиолокациялық интерферометрия.
Осы мақалаға сілтеме: Sadykov BB, Altayeva A A, Stelling W. Monitoring of displacements and deformations of the earth's surface at the Annensky field. Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a = Complex Use of Mineral Resources. 2022;322(3):43-50. https://doi.org/10.31643/2022/6445.27
Тақырыбы: Шаймалау процесінде бос алтын алуды арттыру
Авторлар: Токтар Г., Койжанова А.К., Магомедов Д.Р., Абдылдаев Н.Н., Бакраева А.Н.
Түйіндеме: Әлемдік минералдық-шикізат ресурстарының қазіргі жай-күйі пайдалы қазбалар сапасының төмендеуімен сипатталады. Өндіру мен қайта өңдеу көлемін ұлғайту жаңа кен орындарын игеру және баланстан тыс кендерді, үйінділер мен қалдықтарды, шлактар мен өнеркәсіптің басқа да қалдықтарын кешенді игеруге тарту есебінен ғана мүмкін болады. Құрамы күрделі, төзімді, төмен сұрыпты, аз қоры бар, техногендік шикізатты өңдеуге тарту қажеттілігі барған сайын артып келеді. Ол Қазақстан Республикасының алтын қорын ұлғайтуға мүмкіндік беретін жаңа кен орындарының ашылуына және пайдаланылуына қарай барынша өзекті бола түсуде. Мақалада сульфидтермен астасқан алтынды алу мақсатында кенді сорбциялық сілтісіздендіру нәтижелері, Алтынды ашу процестері келтірілген. Өкілдік сынаманы іріктеу жүзеге асырылды және Қазақстанның кен орындарының бірінің жете зерттелген кен денесінің фазалық құрамы зерделенді. Кен сынамасын зерттеуге дайындау орындалды: "сақина-конус" әдісімен үш рет араластыру, жалпы үш сатылы кварталау және араластыру орындалды. Құрамында алтын бар кен шикізатын өңдеу әдістері материалдық құрамы мен технологиялық қасиеттерін қамтитын көптеген параметрлерге байланысты екенін атап өткен жөн. Химиялық, елек және фазалық талдауларға соңғы тоқсандағы материалдардан сынамалар алынды. Зерттелетін сынамада 6,04 г/т Au және 7,9 г/т Ag, сондай-ақ фазалық талдау арқылы 0,01-0,25 мм шегінде золотиннің ірілігі бар екені анықталды. Алтынның минералды түзілімдері цианид ерітінділерінде оңай ериді (табиғи алтын, электрум), ішінара ериді (мальдонит немесе іс жүзінде ерімейді (теллуридтер). Рудадағы алтын алтын мөлшері мен формасы түрінде болады. Оны алу үшін физикалық (гравитация, флотация) және химиялық (цианизация және т.б.) әдістер қолданылады. Рационалды талдау сонымен қатар зерттелетін кендегі алтынның 0,071 мм класының 90% - ына дейін ұсақталғаны, алтын бос және көшеттерде 81,46%, сульфидтермен байланысқан алтын 14,40%, тау жыныстарын құрайтын минералдарда 1,66% екендігі анықталды. Алынған деректер негізінде кенді циандау кезінде Алтынды еріту бойынша жеткілікті жоғары көрсеткіштерді (80% және одан жоғары) күту керек деп айтуға болады. Құрамында 85% фракция -0,071 мм-90,2% болса, 85% фракция-0,071 мм-98% болса, алдын ала тотығу кезінде кеннен алтын алу. Алтынды кеннен толық алу оларды алдын ала тотықтыра отырып, сорбциялық цианидті шаймалау кезінде мүмкін болады. Жұмыста Қазақстанның алдыңғы қатарлы фабрикаларында және шетелдерде алтын алудың экономикалық тұрғыдан орынды қолданыстағы және перспективалы технологиялары қарастырылды.
Түйін сөздер: құрамында алтын бар кен, сорбциялық сілтісіздендіру, хлорактивті қосылыс, сорбент, тотықтырғыш.
Осы мақалаға сілтеме: Toktar G, Koizhanova AK, Magomedov DR, Abdyldaev NN, Bakraeva AN. Increased recovery of free fine gold in the leaching process. Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a = Complex Use of Mineral Resources 2022;322(3):51-58. https://doi.org/10.31643/2022/6445.28
Тақырыбы: Шағын инновациялық кәсіпорындар жағдайында полимерлі композиттерді өндірудің экологиялық таза технологиясын жасау мүмкіндігін зерттеу
Авторлар: Козырева Л. В., Козырев В. В., Фадеев О. В.
Түйіндеме: Ғылымды аса қажет ететін бәсекеге қабілетті өнімді инновацияларсыз жасау мүмкін емес. Бірақ оларды игеру барысында экологиялық қауіпсіздік талаптары сақтала бермейді, бұл табиғи орта мен адам денсаулығына жағымсыз жағдайларға әкеледі. Мақалада тозуға төзімді полимерлі композиттерді жасау және оларды майлау материалдарының жоқтығы немесе жеткізілімі шектеулі жағдайда абразивтік бөлшектердің әсерінен жұмыс істейтін машина бөлшектерін өндіруде ұтымды пайдалану бойынша авторлар тобының ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелері берілген. CVD әдісімен талшықтар мен ұнтақ бөлшектеріне металл жабындарын жағу әдісі әзірленді, онда металлорганикалық қосылыстардың буларының термиялық ыдырауы арқылы субстрат бетінде қалыңдығы 50 нм-ден көп металл жабын қабаты пайда болады және олардың негізіндегі термопластиктерді және композиттерді қысыммен қалыптауға арналған құрылғы жасалды. Металдандырылған талшықтармен және ұнтақтармен нығайтылған полиамид-6.6 негізіндегі инновациялық полимерлі композиттер жол құрылысына, авариялық құтқару және басқа да техника түрлеріне арналған бөлшектерді жасау үшін пайдаланылды. Кешенді зерттеуді жүзеге асыру нәтижесінде сериялық құрастыру қондырғыларына қатысты өндірілген бөлшектердің ресурсы ұлғайды. Шағын инновациялық кәсіпорындар жағдайында полимерлі композиттерді алу технологиясының экологиялық тазалығы реагенттерді қайта пайдалана отырып процесті тұйық циклде жүргізу арқылы қамтамасыз етіледі. Бұл қоршаған ортаға ластаушы заттардың түсуін болдырмайды және ресурс пен энергияны үнемдеу қағидаттарын іске асыруға мүмкіндік береді.
Түйін сөздер: CVD әдісі, металлорганикалық қосылыстар, полимерлі композиттер, ресурстарды үнемдеу, экологиялық қауіпсіздік, инновация.
Осы мақалаға сілтеме: Kozyreva LV, Kozyrev VV, Fadeev OV. The study the possibility of development of environment safety technology of creating polymer composites in the conditions of small innovative enterprises. Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a = Complex Use of Mineral Resources. 2022;3(322):59-65. https://doi.org/10.31643/2022/6445.29
Тақырыбы: РЭМ-РСМА көмегімен алюмосиликатты микросфераларды зерттеу
Авторлар: Бөленбаев М.Ж., Ибраева Г.М., Алтайбаев Б.Т. , Айбасов Е.Ж.
Түйіндеме: Мақалада флотациялық байытудан кейін алынған күл-шлак материалдарын микроқұрылымдық зерттеу нәтижелері келтірілген. Растрлық электронды микроскопияны және рентгендік спектрлік микроанализді (РЭМ-РСМА) талдау нәтижелері бойынша белгілі бір концентрациясы және ұқсас морфологиясы бар алюмосиликатты микросфералар анықталды. Барлық төрт сынамада анықталған микросфералар сфералық пішінмен және қабықтың өрескел бетімен сипатталады. Сондай-ақ, қабықтар флотациялық байытудан кейін тән әр түрлі морфологиямен сипатталады. Микросфералардың мөлшері 100 мкм-ден аз. Сызықтық ЭДС (Энергодисперсиялық рентген спектроскопиясы) анализімен анықталған барлық төрт үлгінің химиялық құрамы біркелкі емес. Алайда, осыған қарамастан, элементтердің құрамы бойынша орташа мәндері өте жақын. Сынамалардың бетін сканерлеу элементтер мен олардың пішіндерінің орналасуын көрсетті. Жұмыстың ерекше маңыздылығын балқытылған металдың кристалдану құрылымына ұқсас микросфералардың қабықтарының көлденең қимасы баса көрсетеді. Олар құрылыс саласындағы маңызды материалдар болып табылады. Балқытылған металдың кристалдануы сияқты шығу тегі параллель жүретін екі қарапайым процестерден тұрады: кристалдану шоғыры және осы кристалдану шоғырының өсуі. РЭМ-РСМА зерттеулерінің нәтижелері бойынша өнеркәсіпте және құрылыс индустриясында алюмосиликатты микросфералары бар флотациялық байытудан кейін алынған күл-шлак материалдарын қолдану ұсынылады
Түйін сөздер: Күл-шлак қалдықтары, алюмосиликатты микросфералар, растрлық электрондық микроскоп, микроқұрылым, микроталдау.
Осы мақалаға сілтеме: Bulenbayev MZh, Ibraeva GM, Altaibayev BT, Aibasov EZh. Study of aluminosilicate microspheres using SEM – EPMA. Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a = Complex Use of Mineral Resources. 2022;322(3):66-73. https://doi.org/10.31643/2022/6445.30
Тақырыбы: Карьер ернеулерінің айналасындағы тау жыныстары массивінің жылжуын есепке алу
Авторлар: Тутанов С. К., Тутанова М. С
Түйіндеме: Игеру жүйелерінің элементтері бойынша ашық тау-кен жұмыстары тау жыныстары массивінің динамикалық өзгеретін кернеулері мен деформациялары бар учаскелерге ие болғандықтан, карьердің ернеулері айналасындағы массивтің кернеулі-деформацияланған күйі қарастырылады. Зерттеудің міндеті карьердің борттарының тұрақтылығына әсер ететін массивтің кернеулі-деформацияланған күйінің параметрлерін анықтау болып табылады. Карьердің ернеулері айналасындағы тау жыныстарының кернеулі-деформацияланған массивінің параметрлерін анықтау бойынша зерттеулер келтірілген. Карьер ернеулерінің тұрақтылығына әсер ететін факторларды анықтаудың математикалық моделі әзірленді. Тау-кен және геологиялық және тау-кен техникалық факторлардан карьер қабырғаларының тұрақтылығының көпфакторлы математикалық моделі карьер қабырғаларының айналасындағы тау жыныстарының массасының сусылуын ескере отырып алынған. Көп өлшемді модель үшін алынған формула бойынша карьердің бүйірлерінің тұрақтылығына әсер ететін факторлар жиынтығын табуға болады. Алынған тәуелділік факторлардың белгілі мәндерімен қажетті мәнді анықтауға мүмкіндік береді.
Түйін сөздер: массив, тау жыныстары, борт, Кемер, берма, көлбеу, карьер, кернеулі-деформацияланған күй, деформация, кернеу, орнықтылық, жылжу, математикалық модель, беріктік шарттары.
Осы мақалаға сілтеме: Tutanov SK, Tutanova MS. Accounting for creep of the rock mass around the sides of the quarry. Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a = Complex Use of Mineral Resources. 2022;322(3):74-78. https://doi.org/10.31643/2022/6445.31
Тақырыбы: Ильменит концентратын пирометаллургиялық өндеуде түзілген қалдықтардан кремний диоксидін алу әдістері
Авторлар: Ультаракова А.А., Қаршыға З.Б., Лохова Н.Г., Найманбаев М. А.,Есенгазиев А.М., Бернс П.
Түйіндеме: Мақалада ильменит концентраттарын электрлік балқыту кезінде түзілген қалдық шаңды өңдеп, одан кремнийді сілтілі және фторидті әдістермен алу бойынша зерттеулер көрсетілген. Электробалқыту шаңын натрий гидроксиді ерітінділерімен шаймалау, натрий гидроксиді концентрациясының әсерін, процестің ұзақтығын, температураны және Қ:С қатынасын зерттеуді қамтиды. Ильменит концентратын электробалқыту кезіндегі түзілген шаңды шаймалаудың оңтайлы шарттары белгіленді: температура 80-90 °C, ұзақтығы 90–120 мин, қатынасы Қ:С = 1:5, натрий гидроксиді ерітіндісінің концентрациясы 110–115 г/дм3. Электробалқыту шаңын фторлаудың оңтайлы шарттары анықталды, бұл жағдайда кремний фторидінің сублимациялану дәрежесі 84,2% құрады. Алынған кремнийі бар возгонды аммиак агентінің қатысуымен ыдырату бойынша зерттеулер жүргізілді. Термиялық талдау және процестің ұзақтығының әсерін зерттеу нәтижелері бойынша фторид пен кремний оксидінің бөлінуін қамтамасыз ететін пиролиздің оңтайлы режимдері белгіленді: температура 530–560 °C және ұзақтық 60–80 мин. Алынған өнімдегі кремний оксидінің мөлшері 96,3% құрады.
Түйін сөздер: ұсақдисперсті шаңдар, шаймалау, натрий гидроксиді, кремний диоксиді, фторлау.
Осы мақалаға сілтеме: Ultarakova AA, Karshyga ZB, Lokhova NG, Naimanbaev MA, Yessengaziyev AM, Burns P. Methods of silica removal from pyrometallurgical processing wastes of ilmenite concentrate. Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a = Complex Use of Mineral Resources 2022;322(3):79-88. https://doi.org/10.31643/2022/6445.32
Тақырыбы: Органопластиктердің диэлектрлік және беріктік қасиеттерін зерттеу. Шолу
Авторлар: Ермаханова А.М., Санин А.Ф., Мейірбеков М.Н., Байсериков Б.М.
Түйіндеме: Қазіргі уақытта роботты кешендер бағытында әскери ҰҰА өндіру және қолдану белсенді дамып келеді. Әскери ҰҰА мақсаты мен қолданылуы азаматтық функциялардан екі функцияға байланысты ерекшеленеді: барлау мақсаты және соғыс зарядының тасымалдаушысы. Әскери ҰҰА ерекшелігі олардың жау радарларына көрінбейтіндігінде және командалық пунктпен ақпараттың тұрақты берілуін қамтамасыз етеді. Осы мақсаттар үшін, ең алдымен, ҰҰА материалы радио мөлдірлігінің қасиеттеріне ие болуы керек. Корпустарды, ҰҰА қуат элементтерін өндіру үшін жоғары беріктігі бар ПКМ қажет, олардың қатарына органопластик, көмірпластик, шыныпластик кіреді. Авиациялық техниканың тораптары мен агрегаттарының бөлшектері үшін материалдарды таңдау олардың пайдалану шарттарына: қолданыстағы жүктемелерге, материалдың қасиеттеріне байланысты болады. Бұл талаптар композициялық Полимерлі композиялық материалдар (ПKM), органопластик (ОП) арасында толық жауап береді. ОП басқа талшықты композиттермен салыстырғанда төмен диэлектрлік шығындармен (радио өткізгіштік) бірге жоғары беріктік қасиеттеріне ие. Бұл жұмыста диэлектрлік және беріктік қасиеттерін зерттеуге шолу, сондай-ақ органопластиктің механикалық қасиеттерін арттыру әдістері келтірілген. Жұмысты талдау көрсеткендей, радио өткізгіш органопластик үшін диэлектрлік тұрақтылықтың оңтайлы жиілік диапазоны 1кГц-12 ГГц құрайды. Органопластиктің беріктік шегі 320 МПа-дан 1 ГПа-ға дейін өзгереді. Органопластиктің эпосид шайырының модификациялаудың тәсілдері және арамидтік талшықтарының беріктігін арттыру мүмкіндіктері қарастырылады.
Түйін сөздер: ұшқышсыз ұшу аппараттары, ағын, органопластик, диэлектрлік тұрақты, беріктік шегі.
Осы мақалаға сілтеме: Yermakhanova AM, Sanin A.F., Meiirbekov MN, Baiserikov BM. Investigation of dielectric and strength properties of composite materials. Review. Kompleksnoe Ispol'zovanie Mineral'nogo Syr'a = Complex Use of Mineral Resources. 2022;322(3):89-102. https://doi.org/10.31643/2022/6445.33
