№4 (2019)

Тақырыбы

Аралас сополимерлердің цементті ерітіндінің физика-механикалық қасиеттеріне әсері

Авторлар

Бекбаева Л., Эльсайд Негим, Елигбаева Г., Ганжиан Е.

Авторлар туралы мәлімет

Бекбаева Л. – Ph.D. студент, Химиялық және биологиялық технологиялар институты, Satbayev University, Алматы, Қазақстан. ORCID ID: 0000-0002-0804-1259. E-mail: lyazzat_bk2019@mail.ru    

Эльсайд Негим - Ph.D. профессор, Химиялық инженерия ҒББО, Қазақстан-Британ Техникалық Университеті, Алматы, Қазақстан. ORCID ID: 0000-0002-4370-8995. E-mail: elashmawi5@yahoo.com

Елигбаева Г. - Ph.D. профессор, Химиялық және биологиялық технологиялар институты, Satbayev University, Алматы, Қазақстан. ORCID ID: . E-mail: gulzhakh@yandex.ru    

Ганжиан Е. - Ph.D. профессор, Энергетика, құрылыс және қоршаған орта институтының Инженерлік факультеті, Ковентри Университеті, Ковентри, Ұлыбритания. ORCID ID: 0000-0002-1522-1434. E-mail: cbx111@coventry.ac.uk

Түйіндеме

Бұл зерттеуде аралас сополимерлердің құрылыс ерітіндісінің қоспаларының физико-механикалық қасиеттеріне әсері қарастырылды. Аралас сополимерлер 65/35, 50/50 және 35/65 қоспаларында әртүрлі қатынастағы поливинил спиртінің (ПВС) және мочевинаның (M) судағы ерітіндісі негізінде, мұзды сірке қышқылын тіккіш қосылыс ретінде пайдалана отырып синтезделді. Зерттелетін ерітіндінің физика-механикалық қасиеттеріне жататын: су / цемент қатынасы, қатаю уақыты, қозғалғыштығы, суды ұстағыштығы және қысуға беріктік күші белгіленді. Аралас сополимерлерді құрылыс ерітіндісіне қосу, ерітіндінің қоспаларының физико-механикалық қасиеттеріне әсер етті. Аралас сополимерлердегі ПВС құрамының артуы салдарынан судың құрамдылығы азайып, қатаю уақыты (бастапқы және соңғы) қысқарды. Қатайған цемент пасталарының су сіңіргіштігі төмендеп, беріктігі сығылу күшінің барлық гидратациясының ұлғаюымен бірге өсті.

Түйін сөздер

құрылыс ерітіндісі, ПВС, мочевина, цемент, сығылу күші, қозғалғыштығы.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

[1]    Ohama Y. Recent research and development in concrete-polymer composites // Proceedings of the 8th CANMET/ACI Int. Conf. on Recent Advances in Concrete Technology, ed. V. M. Malhotra, Montreal, Quebec. - 1994. - P.753-783.

[2]    Bright R., Mraz T. and Vassallo J. The influence of various polymeric materials on the physical properties of a cementitious patching compound // ASTM publication on Polymer modified Hydraulic-cement mixtures, Ed. Kuhlman L.A., and Walters D.G. - 1999. - P.155–162.

[3]    Singh N.B., and Sarita Rai. Effect of polyvinyl alcohol on the hydration of cement with rice husk ash // J. Cem. Con. Research. - 2001. - Vol.31. - P.239.

[4]    Moukwa M., Youn D., Hassanali M. Effects of degree of polymerization of water-soluble polymers on concrete properties // Cem. Concr. Res. - 1993. - Vol.23, Is. 1. - P.122–130.

[5]    Sivakumar M.V.N. Effect of polymer modification on mechanical and structural properties of concrete – an experimental investigation // Int. J. Civ. Struct. Eng. - 2010. - Vol.1, Is.4. - P.732–740. http://dx.doi.org/10.6088/ijcser.00202010061 

[6]    Allahverdi A., Kianpur K., Moghbeli M.R. Effect of polyvinyl alcohol on flexural strength and some important physical properties of Portland cement paste // Iran. J. Mater. Sci. Eng. - 2010. - Vol.7, Is.1. - P.1–6.

[7]    Kim J.H., Robertson R.E., Naaman A.E. Structure and properties of poly (vinyl alcohol) – modified mortar and concrete // Cem. Concr. Res. - 1999. - Vol.29, Is.3. - P.407– 415. http://dx.doi.org/10.1016/S0008-8846(98)00246-4 

[8]    Kim J.H., Robertson R.E. Effects of polyvinyl alcohol on aggregate-paste bond strength and the interfacial transition zone // Adv. Cem. Based Mater. - 1998. - Vol.8, Is.2. -P.66–76.

[9]    Kim J.H., Robertson R.E. Prevention of air void formation in polymer-modified cement mortar by pre-wetting // Cem. Concr. Res. - 1997. - Vol.27, Is.2. - P.171–176.

[10] Ohama Y. Polymer-based admixtures // Cem. Concr. Compos. - 1998. - Vol.20, Is.2–3. - P.189–212.

[11] Negim E., Kozhamzharova, L., Khatib J., Bekbayeva L., Williams C. Effects of Surfactants on the Properties of Mortar Containing Styrene/Methacrylate Superplasticizer // The Scientific World Journal. - 2014. - P.1-10.

[12] El-Sayed N., Bekbayeva L., Irmukhametova G., Kuzhantayeva A., Sultanova D., Suleimenova A., Mun G. Utilization of styrene copolymer lattices (DBSS/PVA) as chemical admixture for mortar // International Journal of Biology and Chemistry. - 2016. - Vol. 9, Is.2. -P. 27-31.

[13] El-Sayed Negim, Jamal Khatib, Mohammed Muhanna Mohammed, Syrmanova Kulash Kerimbaevna. The Effect of Molar Ratios of the Monomers on the Physico - Mechanical Properties of Portland Cement Mortar // World Applied Sciences Journal. - 2012. - Vol.19, Is.6. - P.832-837.

[14] Boutti S., Urvoy M., Dubois-Brugger I., Graillat C., Bourgeat-Lami E., Spitz R. Influence of Low Fractions of Styrene/Butyl Acrylate Polymer Latexes on Some Properties of Ordinary Portland Cement Mortars // Journal of Macromolecular Materials and Engineering. -2007. - Vol.292, Is.1. - P.33-45.

[15] El-Sayed Negim, Lyazzat Bekbayeva, Hanan Adam, Yeligbayeva G., Eshmaiel Ganjian, Muhammad Saleh, Bahruddin Saad. The effect of blend ratios on physico- mechanical properties and miscibility of cross-linked poly (vinyl alcohol)/urea blends // Journal of Physics: Conf. Series 1123. - 2018. - 012066.

[16] Negim E.S.M, Yeligbayeva G.Zh., Niyazbekova R., Rakhmetullayeva R., Mamutova A.A., Iskakov R., Sakhy M., Mun G.A. Studying physico-mechanical properties of cement pastes in presences of blend polymer as chemical admixtures // International Journal of Basic and Applied Sciences. – 2015. - Vol.4, Is.3. - P.297-302

[17] ASTM C204-82, Standards Test Method. - 1993.

[18] ASTM C187-86, American Standard Test Method. - 1993.

[19] ASTM C191-92, American Standard Test Method. - 1993.

[20] BS 1881: Part 122. Testing concrete // Method for determination of water absorption. - 1983.

[21] ASTM C170-90, American Standard Test Method. - 1993.

[22] Toutanji H.A., El-Korchi T. (1995). The influence of silica fume on the compressive strength of cement paste and mortar // Cement and Concrete Research. – 1995. - Vol.25, Is.7. – P.1591-1602.

[23] Rixom R., Mailvaganam N. Chemical admixtures for concrete // E and FN Spon, London. - 1999.

[24] Aïtcin P.C., Jolicoeur C., MacGregor J.G. 1994. Concrete International. – 1994. -Vol.16. – P.45.

[25] Allahverdi A., Kianpur K., Moghbeli M.R. Iranian Journal of Materials Science and Engineering. – 2010. – Vol.7.

[26] Singh R.K., Rai U.S. Effect of polyacrylamide on the different properties of cement and mortar // J. Mater. Sci. Eng., - 2005 A. - P.392.

[27] Ohama, Y. Principle of latex modification and some typical properties of latex modified mortar and concrete // J. ACI Mater., - 1987. – Vol.86. -P.511.

[28] Shaker F.A. Durability of styrene butadiene latex modified concrete // Journal of Chemical Concrete Research. - 1997. – Vol.27, Is.5. – P.711.

[29] Lea H., Neville K. Handbook of Epoxy Resins // Mc Grew. Hill, New York. – 1967.

[30] Kenzhaliyev B. K. Innovative technologies providing enhancement of nonferrous, precious, rare and rare earth metals extraction // Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a (Complex Use of Mineral Resources). – 2019. – №3 (310). -Page: 64-75 https://doi.org/.10.31643/2019/6445.30   

[31] El-Sayed, N., Bekbayeva , L., & Omurbekova , K. (2018). Synthesis and characterization of anticorrosion emulsion latexes for metal. Kompleksnoe Ispolʹzovanie Mineralʹnogo syrʹâ (Complex Use of Mineral Resources). 307(4), 140–148. https://doi.org/10.31643/2018/6445.40 

Тақырыбы

Сирек кездесетін элементтермен байланған мырыш оксидінің майда дисперсті формаларын синтездеу (шолу)

Авторлар

Кемелбекова А.Е., Мухамедшина Д.М.

Авторлар туралы мәлімет

Кемелбекова Айнагуль Ержановна – Техникалық ғылымдар магистрі, Satbayev University, ORCID ID: 0000-0003-4813-8490, E-mail: a.kemelbekova@mail.ru

Мухамедшина Дания Махмудовна - Физика-математика ғылымдарының кандидаты, Физика-техникалық институты, Алматы, Қазақстан.

Түйіндеме

Берілген мақалада сирек кездесетін элементтері бар мырыш оксидінің жоғары дисперсті формаларын алу әдістері жайлы әдебиеттерден мәліметтер жинақталған.  Мырыш оксидін сирек кездесетін жерлік металдармен және 4d өтпелі элементтерімен легирлеу нәтижесінде   ZnO жүйелерінің оптикалық қасиеттерін арттыру мүмкіндігі туады. Сонымен қатар, бұл жүйелер 4f және 4d электрондарына берілетін магниттік моментіне байланысты өздерінің ферромагнетизм қасиетіне ие болуы мүмкін. Металл / оксид композиттерінде ZnO қолдану мақсатында жасалған авторлардың зерттеулері бойынша: әр түрлі технологиялық әдістермен алынған сирек жерлік металдармен легирленген мырыш оксиді зерттелген. Сипатталған құрылымдарды алу, жұқа төсеніштердің өсуіне арналған ең жақсы технологиялық параметрлерді таңдау жұмыстары жүргізілді. Нанотехнологияның дамуына байланысты сирек жерлік металды қосылыстары пайдалану бұрынғыдан да танымал бола бастады және нанолюминофорларды, жұқа төсеніштерді, микроорганикалық мембраналарды және золь-гель көзілдіріктерін шығару үшін қолданылатыны көрсетілді.

Түйін сөздер

мырыш оксиді, сирек кездесетін элементтер, люминафор, CVD әдісі, гидротермальды әдіс, микроұнтақ.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

[1] Naseri N., Solaymani S., Ghaderi A., Bramowicz M., Kulesza S., Ţălu Ş., Pourreza M., Ghasemi S. Microstructure, morphology and electrochemical properties of Co nanoflake water oxidation electrocatalyst at micro and nanoscale. // RSC Adv. – 2017. – 7(21). – P. 12923–12930. https://doi.org/10.1039/c6ra28795f

[2] Ţălu Ş., Bramowicz M., Kulesza S., Ghaderi A., Solaymani S., Savaloni H., Babaei R. Micromorphology analysis of specific 3-D surface texture of silver chiral nanoflower sculptured structures. // Journal Ind. Eng. Chem. –2016. – V. 43. – P. 164–169. https://doi.org/10.1016/j.jiec.2016.08.003

[3] Zare M., Solaymani S., Shafiekhani A., Kulesza S., Talu S., Bramowicz M. Evolution of rough-surface geometry and crystalline structures of aligned TiO2 nanotubes for photoelectrochemical water splitting. // Sci. Rep. –2018. – V. 8(1). – P. 10870. https://doi.org/10.1038/s4159 8-018-29247-3

[4] Solaymani S., Ghaderi A., Dejam L., Garczyk, Ż., Sapota, W., Stach, S., Dalouji, V., Luna, C., Elahi, S.M., Elahi S.H. Correlation between the multifractal structure, crystalline and photoluminescence properties of engineered CZO thin films. // J. Hydrog. Energy. – 2017. – V. 42(20). – P. 14205–14219. https://doi.org/10.1016/j.ijhydene.2017.04.045

[5] Dejam L., Mohammad Elahi S., Nazari H.H., Elahi H., Solaymani S., Ghaderi A. Structural and optical characterization of ZnO and AZO thin films: the influence of post-annealing .// Journal Mater. Sci. Mater. Electron. –2015. – V. 27(1). – P. 685–696. https://doi.org/10.1007/s1085 4-015-3804-7

[6] Dalouji V., Solaymani,S., Deja, L., Elahi S.M., Rezaee S., Mehrparvar D. Gap states of ZnO thin films by new methods: optical spectroscopy, optical conductivity and optical dispersion energy. // Chin. Phys. Lett. – 2018. – V. 35(2). – P. 027701. https://doi.org/10.1088/0256-307x/35/2/027701

[7] Pal P.P., Manam J. Evaluation of kinetics parameters in theX-irradiated TSL studies of RE3+-doped (RE =Eu, Tb) ZnO nanorods for dosimetric applications. // Appl. Phys. A. –2013. – V. 116(1). – P. 213–223. https://doi.org/10.1007/s00339-013-8095-3

[8] Geetha Devi, P., Sakthi Velu, A. Synthesis, structural and optical properties of pure ZnO and Co doped ZnO nanoparticles prepared by the co-precipitation method. // J. Theor. Appl. Phys. – 2016. – V. 10,– P. 233–240. https://doi.org/10.1007/s40094-016-0221-0

[9] Pearton S.J., Norton DP., Ip, K., Heo, Yw. and Steiner, T. Recent advances in processing of ZnO. // J. Vac. Sci. Terchnol. – 2004. – V. 22. – P. 932-954.

[10] Zhong, Lw. Zinc oxide nanostructures: growth, properties and applications. //J. Phys. Cond. Matter. – 2004. – V. 16. – P. R829-R858.

[11] Xu Cx., Sun Xw., Chen Bj., Shum P., Li S. and Hu X. Nanostructural zinc oxide and its electrical and optical properties. // Journal of Applied Physics. – 2004. – V. 95. – P. 661-666.

[12] Bagnall, Dm., Chen, Yf., Zhu, Z., Yao, T., Koyama, S., Shen, My. and Goto, T. Optically pumped lasing of ZnO at room temperature. // Applied Physics Letters. –1997. –V. 70. –P. 2230-2232.

[13] Li Sy., Lin P., Lee Cy. and Tseng Te. Field emission and photofluorescent characteristics of zinc oxide nanowires synthesized by a metal catalyzed vapor-liquid-solid process. // Journal of Applied Physics. – 2004. – V. 95. –P. 3711-3716.

[14] Xu Cx., Sun Xw. and Chen BJ. Field emission from gallium-doped zinc oxide nanofiber array. // Applied Physics Letters. – 2004. – V.84. – P. 1540-1542.

[15] Zhu Yw., Zhang Hz., Sun Xc., Feng Sq., Xu J., Zhao Q., Xiang B., Wang Rm. and Yu Dp. Efficient field emission from ZnO nanoneedle arrays. // Applied Physics Letters. – 2003. – V. 83. – P. 144-146.

[16] Park Yk., Han Ji., Kwak Mg., Yang H., Ju Sh. and Cho Ws. Effect of coupling structure of Eu on the photoluminescent characteristics for ZnO:EuCl3 phosphors. // Applied Physics Letters. – 1998. – V. 72. – P. 668-670.

[17] Fujihara S., Suzuki A. and Kimura T.. Ga-doping effects on electrical and luminescent properties of ZnO: (La,Eu)OF red phosphor thin films. // Applied Physics Letters. – 2003. – V. 94. – P. 2411-2416.

[18] Al Rifai S. A., Ryabtsev S. V., Smirnov M. S., Domashevskaya E. P., and Ivanov O. N., Synthesis of europium–doped zinc oxide micro- and nanowires // Russian Journal of Physical Chemistry A. – 2014. –V. 88. –P. 108–111.

[19] Kaur R., Singh A. V., Sehrawat K., Mehra N. C., and Mehra R. M., Sol-gel derived yttrium doped ZnO nanostructures. // Journal of Non-Crystalline Solids. –2006. –V.352. – P. 2565–2568.

[20] Natsume Y., Sakata H., Hirayama T., and Yanagida H. Low temperature conductivity of ZnO films prepared by chemical vapordeposition. // Journal of Applied Physics. – 1992. –V.72. –P. 4203–4207.

[21] Xu J. P., Shi S. B., Zhang X. S., Wang Y. W., Zhu M. X., and Li L., Structural and optical properties of (Al,K)-co-doped ZnO thin films deposited by a sol-gel technique. // Materials Science in Semiconductor Processing. –2013. –V.16. –P.732–737.

[22] Aranovich J., Ortiz A., and Bube R. H. Optical and electrical properties of ZnO films prepared by spray pyrolysis for solar cell applications. // Journal of Vacuum Science & Technology. –1979. –V.16. –P. 994–1003.

[23] Ye X.R., Jia D.Z., Yu J.Q., Xin X.Q. and Xue Z.L.Fabrication and characterization of carbon nanotube/poly(vinyl alcohol) composites. // Journal of Nanomaterials. – 1999. –V. 11. –P. 937–941.

[24] Mishra S.K., Srivastava R.K., Prakash S.G., Yadav R.S., and Pandey A.C., Direct acceleration of an electron in infinite vacuum by a pulsed radially-polarized laser beam. // Opto-Electronics Review. –2010. –V.18. –P. 467–473.

[25] XU, CX. and SUN, XW. Field emission from zinc oxide nanopins. // Applied Physics Letters. –2003. –V.83. –P. 3806-3808.

[26] Малютина-Бронская В.В., Залесский В.Б., Леонова Т.Р..Электрические свойства пленок оксида цинка, легированных редкоземельными элементами // Доклады БГУИР. – 2011. – No 6. – C. 39–43.

[27] Kenzhaliyev, B. K., Surkova, T. Y., & Yessimova, D. M. (2019). Concentration of rare-earth elements by sorption from sulphate solutions. Kompleksnoe Ispolʹzovanie Mineralʹnogo syrʹâ/Complex Use of Mineral Resources/Mineraldik Shikisattardy Keshendi Paidalanu, 3(310), 5–9. https://doi.org/10.31643/2019/6445.22

[28] Карбоз Ж. А., Досаева С. К. Исследование водородопроницаемости мембран, покрытых различными металлическими пленками (обзор) // Комплексное использование минерального сырья. – 2019. – №3 (310). – С.48-54. https://doi.org/10.31643/2019/6445.28

[29] Kenzhaliyev B. K. Innovative technologies providing enhancement of nonferrous, precious, rare and rare earth metals extraction // Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a (Complex Use of Mineral Resources). – 2019. – №3 (310). -Page: 64-75 https://doi.org/.10.31643/2019/6445.30

Тақырыбы

Винилацетатты полимерлердин синтезі мен сипаттамасы

Авторлар

Мырзаханов М.М., Эль Сайд Негим, Мохамад Насыр

Авторлар туралы мәлімет

Мырзаханов М.М. - PhD студент, Сәтбаев Университеті, Химиялық және биологиялық технологиялар институты, Алматы, Қазақстан Республикасы. ORCID ID: 0000-0001-7769-6251, e-mail: m_myrzakhanov@yahoo.com

Эль Сайд Негим - PhD, профессор, АҚ “Қазақстан - Британ Техникалық Университеті”, Алматы, Қазақстан Республикасы. ORCID ID: 0000-0002-4370-8995, e-mail: elashmawi5@yahoo.com

Мохамад Насыр - PhD, ассоцирленген профессор, “Сайнс Малайзия Университеті”, Пенанг, Малайзия. ORCID ID: 0000-0002-6784-5775. e-mail: mnm@usm.my

Түйіндеме

Полиэтилен гликольді метил эфирі Mn = 2000 макромономері мен винил ацетат мономері VAc бос радикалды полимерлеу арқылы алынған сополимер P (mPEG-g-VAc), катализатор ретінде бензойл пероксиді және қыздыру әсерінен алынды. Осылайша пайда болған сополимер P (mPEG-g-VAc) сканерлеуші электронды микроскоппен (SEM), 1H, 13C ЯМР спектрометрімен, дифференциалды сканерлеу калориметрімен ДСК, ТГА термогравиметрімен және инфра қызыл-Фурье спектрометрімен сипатталды. P (mPEG-g-VAc) сополимернің сипаттамасының нәтижесінде синтезді жургізудін оптимальді параметрлері аныкталды: мономер концентрациясы 0,4 моль л-1, бастапқы заттардың қатынасы (10:90), температура реакциясы 60-85 ° С, және синтез уақыты 3 сағат.

Түйін сөздер

полиэтиленгликоль метил эфирі, винил ацетаты, бос радикалды полимеризация, катализатор, сипаттама.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

[1]  Vidyagauri V. Lele, Savita Kumari and Harshada Niju. Syntheses, Characterization and Applications of Graft Copolymers of Sago Starch – A Review // Starch ‐ Stärke, 2018. –V. 70, - Issue 7-8. (In Eng.). https://doi.org/10.1002/star.201700133

[2] David W. Jenkins, Samuel M. Hudson. Review of Vinyl Graft Copolymerization Featuring Recent Advances toward Controlled Radical-Based Reactions and Illustrated with Chitin/Chitosan Trunk Polymers // Chem. Rev. 2001, -V. 101, -P. 3245−3273. (In Eng)

[3] Ueda J, Kamigaito M, Sawamoto M (1998) Macromolecules 31(20): 6762-6768. (In Eng)

[4] Shinoda H, Miller P. J, Matyjaszewski K (2001) Macromolecules 34(10): 3186-3194. (In Eng)

[5] Noshay A and McGrath J. E (1977) Block Copolymers: Overview and Critical Survey, Academic Pres, New York. (In Eng)

[6] Ceresa R.J (ed.) (1976) Block and Graft Copolymerization, Vols. 1 and 2, Wiley, London.papers [11, 12]. (In Eng)

[7] Ueda M (1999) Prog. polym. sci. 24: 699-730. (In Eng)

[8] Bhattacharya A, Misra B. N (2004) Prog. polym. sci. 29: 767-814. (In Eng)

[9] Hamley, I. W. In The Physics of Block Copolymers; Oxford University Press: New York, 1998; Chapter) (In Eng)

[10] Yinghai Liu, Libin Bai, Rongyue Zhang,1 Yanxiang Li, Yuanwei Liu,  Kuilin Deng, Block Copolymerization of Poly(ethylene glycol) and Methyl Acrylate Using Potassium Diperiodatocuprate(III), Journal of Applied Polymer Science, Vol. 96, 2139–2145 (2005). (In Eng). https://doi.org/10.1002/app.21594

[11] C. Valverde, G. Lligadas, J.C. Ronda, M. Galià, V. Cádiz. PEG-modified poly(10,11-dihydroxyundecanoic acid) amphiphilic copolymers. Grafting versus macromonomer copolymerization approaches using CALB // European Polymer Journal 109 (2018), –P. 179–190. (In Eng) https://doi.org/10.1016/j.eurpolymj.2018.09.032

[12]  L.Huang, J.Chen, M. He, X. Hou, Y. Lu, K. Lou, F. Gao. Nanoparticle structure transformation of mPEG grafted chitosan with rigid backbone induced by α-cyclodextrin // Chinese Chemical Letters, 2019. -V.30, -I.1, -P. 163-166. (In Eng)

[13] Kenzhaliyev, B. K., Surkova, T. Y., & Yessimova, D. M. (2019). Concentration of rare-earth elements by sorption from sulphate solutions. Kompleksnoe Ispolʹzovanie Mineralʹnogo syrʹâ/Complex Use of Mineral Resources/Mineraldik Shikisattardy Keshendi Paidalanu, 3(310), 5–9. https://doi.org/10.31643/2019/6445.22 

[14] Карбоз Ж. А., Досаева С. К. Исследование водородопроницаемости мембран, покрытых различными металлическими пленками (обзор) // Комплексное использование минерального сырья. – 2019. – №3 (310). – С. 48-54. https://doi.org/10.31643/2019/6445.28

[15] Kenzhaliyev B. K. Innovative technologies providing enhancement of nonferrous, precious, rare and rare earth metals extraction // Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a (Complex Use of Mineral Resources). – 2019. – №3 (310). -Page: 64-75 https://doi.org/.10.31643/2019/6445.30 

[16] El-Sayed, N., Bekbayeva , L., & Omurbekova , K. (2018). Synthesis and characterization of anticorrosion emulsion latexes for metal. Kompleksnoe Ispolʹzovanie Mineralʹnogo syrʹâ (Complex Use of Mineral Resources). 307(4), 140–148. https://doi.org/10.31643/2018/6445.40

Тақырыбы

Тазартылған феррохромның қожын күйдірілген және карбоназацияланған құрылыс бұйымдарды жасау арқылы кәдеге жарату

Авторлар

Сариев Ө.Р., Мусабеков Ж.Б., Досекенов М.С.

Авторлар туралы мәлімет

Сариев Отеген Рафхатович – Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университетінің техникалық факультеті металлургия және тау-кен ісі кафедрасының доценті. Техникалық ғылымдар кандидиты. E-mail:  rafhatsson@mail.ru

Мусабеков Жалгасбай Берекетович – Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университетінің техникалық факультеті металлургия және тау-кен ісі кафедрасының магистанты, Қазақстан.

Досекенов Мурат Сагитжанович – Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университетінің техникалық факультеті металлургия және тау-кен ісі кафедрасының инженері. Актобе қаласы, Қазақстан. E-mail: dossekenov.ms@mail.ru     ORCID ID:  0000-0003-2483-8118

Түйіндеме

Мақалада тазартылған феррохром қожының заттық құрамы зерттелген. Қождың негізгі қосындысы қос кальцийлі силикат екендігі дәленденді. Ағымдағы өндірістегі өздгінен ұнтақталатын қождың мәселесін негізділік реттеу арқылы силикаттық ыдырауға ұшырамайтын тұрақтандырылған кесек қож алуға болады. Осының негізінде негізіділікті азайтатын оңайбалқығыш кремний тотығы бар қоспалар қолдану арқылы күйдірілген құрылыс бұйымдарды алу тәсілі зерттелді. Құрамында жиырмадан отыз пайзға дейін коспалары бар брикеттерді температурасы 1200-1225°С аралығында күйдіру процессі керамикалық құрылыс бұйымдарын алуға мүмкіншілік бар екенін көрсетті. Қождың заттық құрамын зерттеуі кальций және магний тотықтары карбонаттар құруына бейім екендігін көрсетті, соның арқасында қождың түйіршіктері бір-бірімен қосылып қатаюына соқтырады. Карбонизация процессі қождан жасалған кірпіштерді көміртегі қос тотығы ортасында автоклавтық өңдеу арқылы өндіруге мүмкіндік береді. Жасалғана зерттеу жұмысында шығарылған брикеттің беріктігіне қождың ірілігі, дымқылдығы және автоклавта ұстау ұақытының әсері бағаланды. Ынсапты дымқылдық қорамалау кезіндегі созылымдықпен тек көбейтпей сонымен бірге карбонизациядан кейінгі беріктілікті арттыратынын көрсетті. Қождың шамадан тыс ұнтақтануы брикеттердің сапасына кері әсер етті. Қормалау кезіндегі қысу күшінің үдей түсуі бұйымдардың беріктілгіне жақсы әсер етті. Көмірқышқыл газ атмосферасында қысым тұрақты болған жағдайда карбонизация ұзақтығын арттыру брикеттердің беріктігіне оң әсер етті.

Түйін сөздер

Өздігінен ұнтақталатын қож, кәдеге жарату, құрылыс бұйымдары, қақтау, карбонизация.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

[1] Макаров А. Б. Техногенно-минеральные месторождения Урала.: автореф. дис. … доктора геолого-минералогических наук:. 25.00.11. Екат.: УГГУ. – 2006. 23 с.

[2]  Лякишев Н.П., Гасик М.И. Металлургия хрома. – М: ЭЛИЗ, 1999. - 454 с.

[3]  Хитрик С.И., Емлин Б.И., Ем А.П.  и др. Электрометаллургия феррохрома. – М: Металлургия, 1968.–148 с.

[4] Есенжулов А.Б. Разработка и внедрение технологии производства рафинированных марок феррохрома с использованием боратовых руд: дисс. … канд. техн. наук:. 05.16.02. –Караганда: ХМИ, 2006. – 131 с.

[5] Бобкова О.С., Барсегян В.В., Топтыгин А.И. Разработка и освоение комплексной технологии производства низкоуглеродистого феррохрома с использованием шлаков в народном хозяйстве. // Сталь. – 1993. №10. – С. 41–45.

[6]  Лапин В.В., Зайко В.П. Фазовый состав шлаков рафинированного феррохрома.// Сталь.– 1965. №11.– С. 108–113.

[7] Бабин П.Н., Щеглов А.Г., Прохорова Р.Г. Исследование синтеза магнезиальных шпинелей // Труды ИМиО АН КазССР. 1970. Т. 38. С. 67-78.

[8] Акбердин А.А. Балансовый метод расчета равновесного фазового состава многокомпонентных систем // Комплексное использование минерального сырья. – 1995. - №3. – С. 92-93;

[9] Домокеев А.Г. Строительные материалы. – М: Высшая школа, 1989. -496 с.

[10] Малькова М.Ю., Иванов А.С. Керамические свойства шлаков. [Электрон. ресурс] – 2006. – URL: http://www.newchemistry.ru/letter.php?n_id=4008&cat_id=24&page_id=1 (дата обращения 18.10.2018).

[11] Бондаренко И.В., Тастанов Е.А., Садыков Н.М-К., Исмагулова М.Ш. Переработка минеральной части шлаков рафинированного феррохрома с получением гранулированного пористого теплоизоляционного материала. // Kompleksnoe Ispolʹzovanie Mineralʹnogo syrʹâ/Complex Use of Mineral Resources/Mineraldik Shikisattardy Keshendi Paidalanu, 307(4), 158–165. https://doi.org/10.31643/2018/6445.42

[12] Терехович С.В., Сейтжанов К.С., Хлебов А.П., Гончаров В.Н., Естемесов З.А. Твердение и свойства пуццолановых цементов. – Алма-ата: ЦеЛСИМ, 2001. – 395 с.

[13] D.C. Johnson,C. L. Macleod,P.J. Carey &C.D. Hills. Solidification of stainless steel slag by accelerated carbonation// Environmental Technology. – 2003. – V. 24. Issue 6. – Р. 35-44. https://doi.org/10.1080/09593330309385602

[14] Zhen He, Huamei Yang, Yixin Shao, Meiyan Liu. Early carbonation behaviour of no-clinker steel slag binder // Advances in Cement Research. – 2013. – V. 25. Issue 6. – Р. 342 –351. https://doi.org/10.1680/adcr.12.00054

[15] Huijgen R.N.J. Comans G.J. Mineral C0₂ sequestration by steel slag carbonation. // Environmental Science & Technology. – 2005, №29. – Р. 76-82. https://doi.org/10.1021/es050795f

[16] Монастырев А. В. Производство извести. 3-е изд., перераб. и доп. – М: Высш. шк. 1978. – 1385 с.

[17] Рузавин А.А. Применение метода ускоренной карбонизации в технологии бетонного производства. //Вестник ЮУрГУ. Серия «Строительства и архитектура». – 2017. Т.17, №3. С. 72-75.

[18] Абдрахманов Е.С., Бозымбаев Г.Д., Нургалиева М.С. Анализ на факторы, влияющие на процесс брикетирования сырья. //Наука и техника Казахстана. – 2011. №1-2. – С. 7-12.

[19] Аяпов У.А., Ильясов Т.Н. Карбонизация распадающегося шлака в присутствии добавок. // Комплексное использование минерального сырья. – 1981. № 7. – С. 77-80.

[20]  Kenzhaliyev, B. K., Surkova, T. Y., & Yessimova, D. M. (2019). Concentration of rare-earth elements by sorption from sulphate solutions. Kompleksnoe Ispolʹzovanie Mineralʹnogo syrʹâ/Complex Use of Mineral Resources/Mineraldik Shikisattardy Keshendi Paidalanu, 3(310), 5–9. https://doi.org/10.31643/2019/6445.22  

[21]  Карбоз Ж. А., Досаева С. К. Исследование водородопроницаемости мембран, покрытых различными металлическими пленками (обзор) // Комплексное использование минерального сырья. – 2019. – №3 (310). – С. 48-54. https://doi.org/10.31643/2019/6445.28 

[22] Kenzhaliyev B. K. Innovative technologies providing enhancement of nonferrous, precious, rare and rare earth metals extraction // Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a (Complex Use of Mineral Resources). – 2019. – №3 (310). -Page: 64-75 https://doi.org/.10.31643/2019/6445.30  

Тақырыбы

Бром-бромид жүйесінен алтын, күміс, палладий, платинаны электрондық сынықтардан шаймалау

Авторлар

Коган В. С., Беркович И. В.

Авторлар туралы мәлімет

Коган Владимир Самуилович – химия ғылымдарының кандидаты, «Барлық қайта өңдеу» All Recycling Ltd зерттеу бөлімінің бастығы, Петах-Тиква, Израиль,ORCID ID:  0000-0002-8080-0512, E-mail: vladimir@atrecycling.com

Беркович Илья Викторович - All Recycling Ltd компаниясының ғылыми-зерттеу бөлімінің инженер-технологы, Петах-Тиква, Израиль, ORCID ID:  0000-0003-3497-4017, E-mail: ilya.berkovich1977@gmail.com

Түйіндеме

Электрондық сынықтардан бром- бромид ерітінділерінің, алтын және ілеспе асыл металдардың, мысалы күміс, палладий мен платина сияқты шаймалау термодинамикасы мен кинетикасы зерттелді. Дәстүрлі Br₂ - Br ^- - H₂O жүйесіндегі алтынның көрсететін қасиеттерін теориялық және практикалық талдап, бейтарап және әлсіз қышқылдық ортада бромның гидролизі біршама төмен жүретінін және бромидтегі бром ерітіндісін алтынды шаймалау үшін қолдануға болатындығын дәлелдеді. Сонымен қатар, бром- бромидті шаймалау цианизациямен салыстырғанда анағұрлым қолайлы кинетикасы және селективтілігімен ерекшеленеді. Атап айтқанда, мыс бөлшектерінің бетінде бір валентті мыс оксидінің (Cu₂O) пассивті пленкасының пайда болуы нәтижесінде бейтарап ортада бромдау мыс ерітіндіге өтпейді, ал мыс цианидпен тұрақты еритін анион комплекстерін құрайды. Сілтілік ортадағы рН мәндерін тұрақтандыру үшін фосфатты буферлік ерітінді (NaH₂PO₄) кезіндегі алтынды шаймалау шарттары алғаш рет зерттелді. Активті бром, бромид иондарының концентрациясы және буферлі ерітінді концентрациясының шаймалау ерітіндісіндегі рН мәні, алтынның шаймалау кинетикасына әсері зерттелді. Эксперименталды түрде алтынның айтарлықтай еруі рН ≤ 8-ден басталып, рН 6-да барлық алтын ерітіндіге түсетіні анықталды. Осы жағдайларда белсенді бромның жеткілікті концентрациясын 6,6 гд^-3 Br₂,  NaBr бромидтің концентрациясы 20 гДм^-3 деп санауға болады. Өнімді ерітіндіні циркуляциялау арқылы шаймалау бромды тұтынудың бір тоннасы үшін 89-95-тен 20-32 кг Br2 азайтуға және алтынның концентрациясын 76-дан 195 мг·дм^-3-ке дейін арттыруға мүмкіндік берді. Жұмыста алғаш рет, қарастырылып отырған күміс пен палладий жүйесіндегі (рН = 5-6) бромид иондарының жоғары концентрациясында ғана айтарлықтай ери бастайтыны зерттелген. Палладийдің толық еруі  100 г·дм^-3 ион бромидінде және рН = 1,98 деңгейінде болды.

Түйін сөздер

алтын гидрометаллургиясы, компьютерлік сынықтар, броммен асыл металдардың еруі термодинамикасы мен кинетикасы, фосфатты буферлік ерітінді.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

[1]    Balde C., Forti V., Gray, V. et al. (2017) The Global E-waste monitor 2017, United National University (UNU), International Telecommunication Union (ITU)& International Solid Waste Association (ISWA), Bonn/Geneva/ Viena;

[2]    Коган В.С., Райхман Г.О. Поведение металлсодержащих и неметаллических полезных компонентов при физико-механической утилизации и гидрометаллургической доводке электронного скрапа// Комплексное использование минерального сырья. - 2015, №4-С. 67-74; https://doi.org/10.31643/2018/166445

[3]    Cieszynska A., et al. Waste Electronic and Electric Equipment (WEEE) –scrap of valuable source of precious metals // Towaroznawcze Problem Jakosci, v.4 (49)2016- PP.43-53 https://doi.org/10.19202/j.cs.2016.04.04

[4]    Ashiq A., Kulkarni J., Vithange M. et al. Hydrometallurgical Recovery of Metals from E-Waste // Electronic Waste Management and Treatment Technology, January 2019, P. 225-246 https://doi.org/10.1016/B978-0-12-816190-6.00010-8

[5]    Cui J., Zhang L. Metallurgical Recovery of Metals from Electronic Waste: A Review // Journal of Hazardous Materials. V.158. 2008. P.228-256 https://doi.org/10.1016/j.jhazmat.2008.02.0

[6]    Hageluken C. Recycling of Electronic Scrap at Umicore’s  Integtated Metals Smelter And Refinery //World of Metallurgy-Erzmetall V.59(3), 2006. PP.152-161;

[7]    Sousa et al. Bromine leaching as an alternative method for gold dissolution// Minerals Engineering 118: 16-23- March 2018- PP. 16-23 https://doi.org/10.1016/j.mineng.2017.12.019

[8]    Melashvili et al. Study of gold leaching with Bromine and bromide and influence of sulfide minerals on the reaction// COM 2014- Conference of Metallurgists Proceedings ISBN: 978-1-926872-24-7

[9]    Kellsall G., Welham N., Diaz M. Thermodinamics of Cl^- -H₂O, Br^- - H₂O, I^—H₂O, Au- Cl^- -  H₂O, Au- Br^—H₂O, Au- I^—H₂O systems at 298 K // J. Electrochemical Chem., v.361, 1993. PP.13-24;

[10] Ксензенко В.И., Стасиневич Д.С. Химия и технология брома, иода и их соединений. М. Химия.1995. 432С.;

[11] Dadgar A. Extraction and Recovery of gold from concentrate by bromine process// Precious Metals’89, 1989. PP. 227-240;

[12] Pesic B., Sergent R. Reaction mechanismof gold dissolution with bromine// Metallurgical and Materials Transactions B Juny1993. V.24. Iss.3.- PP.419-431;

[13] Pesic B., Sergent R. A rotation disk study of gold dissolution by bromine // JOM, December 1991. V.43. Iss.12. PP.35-37;

[14] Fleming C.A. Hydrometallurgy of Precious Metals recovery// Hydrometallurgy, 30(1992) PP.127-162;

[15] Коттон Ф., Уилкинсон Д. Современная неорганическая химия (Часть 3. Химия переходных металлов) М.: Мир, 1979. С. 457-479

[16] Kenzhaliyev B. K. Innovative technologies providing enhancement of nonferrous, precious, rare and rare earth metals extraction // Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a (Complex Use of Mineral Resources). – 2019. – №3 (310). -Page: 64-75 https://doi.org/.10.31643/2019/6445.30

[17] Kogan V.S., Berkovich I.V. Silver, gold and palladium leaching from pre-preparedelectronic scrap using bromine-bromide solution // Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a (Complex Use of Mineral Resources).                       – 2019. – №3 (310). – P. 55-63. https://doi.org/10.31643/2019/6445.29

Тақырыбы

Пластификаторлар мен термопластикалардың эпоксидті және көміртекті талшықтардың механикалық қасиеттеріне әсерін зерттеу (Шолу)

Авторлар

Мустафа Л.М., Исмаилов М.Б., Ермаханова А.М., Санин А.Ф.

Авторлар туралы мәлімет

Мустафа Л.М. – Ph.D. студент, аға ғылыми қызметкері АҚ «Ұлттық ғарыштық зерттеулер мен технологиялар орталығы», Алматы, Қазақстан. ORCID идентификаторы: 0000-0002-9779-0007. Электрондық пошта: mustafa_Laura@mail.ru

Исмаилов М.Б.– т.ғ.д, профессор, «Ұлттық ғарыштық зерттеулер мен технологиялар орталығы» АҚ ғарыштық материалтану және аспаптар кафедрасының директоры, Алматы, Қазақстан электрондық поштасы: M.ismailov@spacers.kz

Ермаханова  А.М. – Ph.D.,  кіші ғылыми қызметкері АҚ «Ұлттық ғарыштық зерттеулер мен технологиялар орталығы», Алматы, Қазақстан. ORCID идентификаторы: 0000-0002-2145-5122. Электрондық пошта: a.yermakhanova@mail.ru

Санин А.Ф. – т.ғ.д., профессор, «Днепрдегі Олес Хончар ұлттық университетінің» «Ұшатын аппартатардын жасау технологиясы» кафедрасының меңгерушісі, Днепр, Украина. Электрондық пошта: sanin56@mail.ru

Түйіндеме

Эпоксид шайырын (ЭШ) және көмірпластикті беріктендіру технологиясын жасау мәселесі көптеген техника салалары үшін өзекті болып табылады: ғарыш саласы, авиация, қорғаныс, автомобиль жасау және т.б. Бұл мәселе көмірпластиктің компоненттерін, ЭШ модификациялаудың көптеген тәсілдерімен шешіледі. ЭШ модификациялау түрлі химиялық қоспаларды енгізу жолымен іске асырылады. Көмірпластикті беріктендірудің бір әдісі пластификаторлармен (трикрезилфосфат, олеин қышқылы) немесе термопласттармен (полисульфон, поликарбонат, полистирол, соққыға төзімді полистирол) модификациялау болып табылады. Бұл жұмыста әр түрлі модификаторлардың ЭШ және көмірпластиктің беріктігіне әсері бойынша  әдебиетте кездесетін тәжірибелік мәліметтері жинақталған. ЭШ және көмірпластикті пластификаторлармен және термопласттармен модификациялау механизмі талданған. ЭШ модификатор ретінде пластификаторларды енгізу соққы тұтқырлығының 2 есеге жақсаруына алып келеді. ЭШ пластификаторларды енгізудің оптимальді мөлшері 15% және ол байланыстырғыштағы толығымен ерігіштікке тәуелді, пластификатордың енгізу мөлшерінің ары қарай артуы материал беріктігінің төмендеуіне алып келеді. Көмірпластикті термопласттармен модификациялау сығу беріктігін 20% және соққы тұтқырлығын 2 есе арттыруға алып келуі мүмкін. Термопласстарды 20% артық мөлшерде көмірпластикке қосу кезінде беріктік көрсеткіщтері төмендейді. Алынған мәліметтер соққыға берік көмірпластиктерді өндірудің отандық технологиясын әзірлеу үшін қажет болып табылады.

Түйін сөздер

эпоксидті шайыр, модификаторлар, пластификаторлар, термопласттар, термиялық өңдеу, соққы тұтқырлығы, беріктігі.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

[1] Фитцер Э. Углеродные волокна и углекомпозиты. М.:Мир, 1988. 336 с.

[2] Yermakhanova A.M., Ismailov M.B. Carbon nanoparticles influence on mechanical properties of epoxide resin and carbon composite // Review. Complex use of Mineral Resources, –Almaty, – 2016 – №4. –P. 63-73. https://doi.org/10.31643/2018/166445

[3] Юдин В.А., Ивлев В.И., Фомин Н.Е., Сигачев А.Ф. Механические испытания углепластика с эпоксидной матрицей / Materials Physics and Mechanics 30 (2017) 53-60.

[4] Пластификаторы / Химическая энциклопедия [Электронный ресурс] - URL. - . http://www.xumuk.ru/encyklopedia/2/3395.html (дата обращения 25.08.2019).

[5] Термопласты / новые химические технологий [Электронный ресурс] - URL. - http://www.newchemistry.ru/material.php?id=1 (дата обращения 26.08.2019).

[6] Алентьев А.Ю., Яблокова М.Ю. Связующие для полимерных композиционных материалов / Учебное пособие для студентов по специальности «Композиционные наноматериалы». Москва, 2010. 69c.

[7] Трикрезилфосфат. http://kurskhimprom.ru/catalog/lkm-syre/trikrezilfosfat

[8] Олеиновая кислота. https://ru.wikipedia.org

[9] Мостовой А.С. Разработка составов, технологии и определение свойств микро и нанонаполненных эпоксидных композитов функционального назначения. Саратов, 2014, - 149 с.

[10] Еремеева Н.М., Никифоров А.В. Исследование свойств эпоксидных композиций на основе модифицированных целлюлозосодержащих материалов. Журнал «Молодой ученый», Москва, №24.1, 2015, - С. 20-23.

[11] Мостовой А.С. Плакунова Е.В. Разработка огнестойких эпоксидных композиций и исследование их структуры и свойств. Перспективные материалы, №1, 2014, - С 37-43.

[12] Triethyl phosphate. Eastman Chemical Company Corporate Journal. GN-330D, pp 1-12.

[13] Vasanthakumari R. Flame retardant fibre reinforced polyester formulation for roofing application. AsiaPacific Conference on FRP in Structures. India, 2007, pp 637-643.

[14] Мостовой А.С. Рецептура модификация эпоксидных смол с применением новых высокоэффективных пластификаторов. Modern high technologies. №7, 2015, - С 66-70.

[15] Zhi Wang, Jiajia Zhou. Experimental study of low cycle fatigue properties for epoxy resin with dibutyl phthalate. Archives of civil engineering. Vol. LXIV, 2018, pp 147-159

[16] Мараховский К.М., Осипчик В.С. Модификация эпоксидного связующего с повышенными характеристиками для получения композиционных материалов. Успехи в химии и химической технологии. Том ХХX. - 2016. - №10. –С. 56-58.

[17] Сопотов Р. И. Связующие для композиционных материалов на основе эпоксидного олигомера, модифицированного смесями термопластов. Диссертация на соискание ученой степени кандидата технических наук. - 2016. . – 190 c.

[18] Ноздрина Л.В., Короткова В.И., Бейдер Э.Я. Термопластичные полимеры для конструкционных композиционных материалов (обзор)/ ВИАМ, Москва, Июль 1990.

[19] Сопотов Р.И., Горбунова И.Ю., Онучин Д.В., Костенко В.А., Коротова А.И., Борносуз Н.В. Влияние модификаторов полисульфона и полиэфирсульфона на термомеханические свойства эпоксиаминного связующего / Успехи в химии и химической технологии. ТОМ XXIX. 2015. № 10.

[20] McGrail P.T., Jenkins S.D. Some aspects of interlaminar toughening: reactively terminated thermoplastic particles in thermoset composites // Polymer. – 1993. – Vol. 34. – P. 677-683.

[21] Seunghan Shin, Jyongsik Jang. The effect of thermoplastic coating on the mechanical properties of woven fabric carbon-epoxy composites // Journal of Materials and Science. – 2000. – Vol. 35. – P. 2047-2054.

[22] Pisanova E.V., Zhandarov S.F., Yurkevich O.R. Epoxy-Polysulfone Networks as Advanced Matrices for Composite Materials // The Journal of Adhesion. – 1997. – Vol. 64. – P. 111-129.

[23] E.M. Woo and K.L. Mao. Interlaminar morphology effects on fracture resistance of amorphous polymermodified epoxy/carbon fibre composites // Composites Part A: Applied Science and Manufacturing. – 1996. – Vol. 27. – P. 625–631.

[24] Куперман А.М., Зеленский Э.С., Кербер, М.Л. Стеклопластики на основе матриц, совмещающих термо- и реактопласты // Механика композитных материалов. – 1996. Т.32, №1. – С. 111–117.

[25] Петрова Г.Н., Бейдер Э.Я., Чеботарев В.П., Ловков С.С., Сазиков В.И. Регулирование свойств полисульфона за счет модификации / ВИАМ, Москва, №12. 2010.

[26] Kenzhaliyev B. K. Innovative technologies providing enhancement of nonferrous, precious, rare and rare earth metals extraction // Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a (Complex Use of Mineral Resources). – 2019. – №3 (310). -Page: 64-75. https://doi.org/.10.31643/2019/6445.30

[27] Ермаханова А. М., Исмаилов М. Б. Влияние углеродных нанотрубок на процесс отверждения и прочность эпоксидной смолы. // Комплексное использование минерального сырья. – 2018. – №4. – С. 105-114. https://doi.org/10.31643/2018/6445.36

Тақырыбы

Cтационарлы және стационарлы емес токтармен поляризациялау кезінде темір сульфаттарының түзілуі

Авторлар

Баешова А. К., Баешов А., Жұмабай Ф. М., Шакенова М. Ш.

Авторлар туралы мәлімет

Баешова Ажар Коспановна –профессор, техника ғылымдарының докторы, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы, Казахстан Республикасы. ORCID ID: 0000-0002-9076-8130, E-mail: azhar_b@bk.ru  

Баешов Абдуали  - Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының академигі,  профессор, химия ғылымдарының докторы, АҚ «Д.В. Сокольский атындағы Жанармай, катализ және электрохимия институты. ORCID ID: 0000-0003-0745-039X, E-mail: bayeshov@mail.ru  

Жұмабай Фатима Мұхамбетжанқызы – PhD докторант, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы, Казахстан Республикасы. ORCID ID: 0000-0002-8914-9375, E-mail: zhumabay_fati@mail.ru

Шакенова Мадина Шалкаровна –магистрант, әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Алматы, Казахстан Республикасы. ORCID ID: 0000-0002-0164-6239, E-mail: ahmadiyeva@gmail.com

Түйіндеме

Темірдің тотығу процесі стационарлы және стационарлы емес электрохимиялық поляризация әдісімен күкірт қышқылды электролиттерде  зерттелді.  Ең алдымен темір электродтарының тотығуы бірінші электролизерде айнымалы ток әсерімен жүргізілді.  Темірдің бірінші электролизерде тотығуының нәтижелері темір электродтарының массаларының азаюымен бақыланды. Ток тығыздығы 80-400 А/м²  аралығында өзгерген кезде, ерітіндіге Fe²⁺ түрінде өткен  темірдің массасы тік сызықты тәуелділік бойынша өзгеретіні анықталды. Ток бойынша шығым 100% -ке жақын, ал кейбір кезде 100%-тен асады, себебі бір уақытта темірдің күкірт қышқылында еруі де орын алады. Бұл ерітіндіні буландыру арқылы темір (ІІ) сульфатын алуға болады. Осыдан кейін құрамында темір (ІІ) иондары бар күкіртқышқылды ерітінді екінші электролизерге жіберілді. Бұл электролизерде темір (ІІ) иондарын темір (ІІІ)-ке дейін тұрақты ток әсерімен тотықтыру жүргізілді. Электродтық кеңістіктер  МА-40 мембранасымен бөлінді. Екінші электролизерде ток тығыздығы 120 А/м²болғанда 1 сағат ішінде темір (ІІ) иондарының 90%-і үш валентті күйге өтетіні көрсетілді. Ток тығыздығын 600 А/м² -ге дейін өзгерткенде,  тотығу дәрежесі 97,5%-ке жетеді, демек, бұл жағдайда темір (ІІ) иондары  толық дерлік тотығады. Жүргізілген эксперименттер нәтижесінде темір (ІІІ)  сульфатын алудың электрохимиялық әдісі жасалды.

Түйін сөздер

темір, электролит, сульфат, электролиз, айнымалы ток.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

[1]    Бухтиярова Г.А. Мартьянов О.Н., Якушкин С.С., Шуваева М.А., Баюклв О.А. Состояние железа в наночастицах, полученных методом пропитки силикагеля и оксида алюминия раствором FeSO₄ // Физика твердого тела, 2010. – Т.52. – Вып.4. – С.771-781.

[2]    Кузубова Л.И., Морозов С.В. Очистка нефтесодержащих сточных вод // Аналитический обзор / СО РАН. ГПНТБ, НИОХ. – Новосибирск, 1992, 72 с.

[3]    Мамченко А.В., Дешко И.И. Пустовит В.М., Якимова Т.И. Применение коагулянтов, содержащих железо, в процессах очистки природных и сточных вод // Химия и технология воды. 2006. № 4. Т.28. – С.342-355

[4]    Филатова Е.Г. Обзор технологии очистки сточных вод от ионов тяжелых металлов, основанных на физико-химических процессах // Известия вузов.Прикладная химия и биотехнология, 2015, № 2(13). – С.97-109.

[5]    Трошин А.Н., Нечаева А.В. Препараты железа в медицине и ветеринарии вчера, сегодня и завтра // Научный журнал КубГАУ, № 28(4), апрель 2007 г. – С.1-10.

[6]    Ulmans Encyclopedia of Industrial Chemistry 6 th ed., 2002, WildermuthE.IronCjmpounds for the Treatment of Anemia.

[7]    Позин М.Е. Технология минеральных солей (удобрений, пестицидов, промышленных солей, окислов и кислот, часть I, издание 3, переработанное и дополненное при участии Л.З.Арсеньевой, Ю.Я. Каганович, Г.С.Клебанова и др. / Изд-во «Химия». Ленинградское отделение, 1970. – 792 с. 

[8]    Балпанов  Д.С., Тен О.А., Жаппар Н.К., Шайхутдинов В.М., Ханнанов Р.А. Биотехнологические  методы регенерации трехвалентного железа и сорбции редких и редкоземельных металлов из циркулирующих растворов подземно-скважинной добычи урана //Комплексное использование минерального сырья . – 2017. - № 4. – С.21-26. https://doi.org/10.31643/2018/166445

[9]    KenzhaliyevB.K., BerkinbayevaA.N., LosymbayevaZ.D., SharipovR.Ch., ChukmanovaM.T. Extraction of uranium from uranium-containing raw materials // Комплексное использование минерального сырья . – 2016. - № 3. – С.29- 34. https://doi.org/10.31643/2018/166445

[10] Карякин Ю.В., Ангелов И.И. Чистые химические вещества, М.Химия, 1974. – 104 -105 с.

[11] Борисенкова С.А., Позий В.С., Денисова Е.П., Калия О.Л., Лукьянец Е.А., Белов М.В., Деркачева В.М. и Иванова В.А. Способ получения сульфата трехвалентного железа // А.С.СССР № 1604743. – Опубл. 07.11.1990. Бюл.№ 41.

[12] Смоляг Н.Л., Жарский И.Н., Мартинович В.Л . и Капуцкий Ю.Н. Способ получения сернокислого окисного железа // А.С.СССР № 11555393. – Опубл. 07.04.1990. Бюл.№ 13.

[13] Баешов А., Баешова А.К. Электрохимические способы получения неорганических веществ. LambertAcademicPublising. 2012. 72 c.

[14] Баешов А. Электрохимические процессы при поляризации нестационарными токами. Национальный доклад по науке «О состоянии и тенденциях развития мировой и отечественной науки» // Известия НАН РК (серия химии и технологии), 2011. № 2. С.3-23.

[15] Степин В.В., Силаева Е.В., Курбатова В.И., Ханова Т.Ф., Барбаш Т.Л., Поносов В.И. Анализ цветных металлов и сплавов - москва: металлургия, 1965 - с.188

[16] Баешов А., Баешова А.К., Жұмабай Ф.М., Шакенова М.Ш. Способ получения сульфата трехвалентного железа // Патент РК № 4329 на полезную модель (получен 27.09.2019 по заявке № 2019/0254.2 от 18.03.2019).

[17] Kenzhaliyev B. K. Innovative technologies providing enhancement of nonferrous, precious, rare and rare earth metals extraction // Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a (Complex Use of Mineral Resources). – 2019. – №3 (310). -Page: 64-75.  https://doi.org/.10.31643/2019/6445.30

[18] Bayeshov А.B., Makhanbetov А.B. Direct reduction of selenite-ionsfrom a hydrochloric acid solution of copper (II) chloride with selenium powder formationon // Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a (Complex Use of Mineral Resources). – 2019. – №3 (310). – P. 27-33. https://doi.org/10.31643/2019/6445.25

Тақырыбы

Өндірістік қалдықтар мен химиялық қоспалардан бөлінген толтырғыштардың өздігінен тығыздалатын бетонның қасиетіне әсерін зерттеу

Авторлар

Утепов Е.Б., Ахметов Д.А., Ахматшаева И.Т., Роот Е. Н.

Авторлар туралы мәлімет

Утепов Е.–, Ph.D., Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Султан, Қазақстан, ORCID ID: 0000-0001-6723-175X. E-mail: utepov-elbek@mail.ru   

Ахметов Д. – техника ғылымдарының докторы, ЖШС НИИСТРОМПРОЕКТ, Алматы, Қазақстан, ORCID ID: 0000-0003-0978-6452. E-mail: dan-akhmetov@yandex.kz

Ахматшаева И.  – техника ғылымдарының магистрі, ЖШС НИИСТРОМПРОЕКТ, Алматы, Қазақстан, ORCID ID: 0000-0002-3580-029X. E-mail: ilnura_elya@mail.ru

Роот Е. - техника ғылымдарының магистрі, ЖШС НИИСТРОМПРОЕКТ, Алматы, Қазақстан, ORCID ID: 0000-0001-8690-3806. E-mail: project_manager@niistrom.kz

Түйіндеме

Мақала Қазақстан Республикасында қол жетімді әр түрлі химиялық қоспалар мен майда бөлінген толтырғыштардың (өндірістік қалдықтардың) бетон қоспалары мен бетонның реологиялық және физикалық-техникалық қасиеттеріне әсерін зерттеуге арналған. Мақалада өздігінен тығыздалатын бетон қоспаларының (ӨТБ) кейбір қасиеттерін зертханалық зерттеу нәтижелері келтірілген. Жергілікті шикізаттан В25 класының жоғары сапалы өздігінен тығыздалатын және бетон қоспасын алуға арналған тиімді бөлінген толтырғыштың және химиялық қоспаның оңтайлы түрі анықталды. Беріктендірудің алғашқы кезеңдерінде жоғары беріктігі бар өздігінен тығыздалатын бетонның композициясы келтірілген. Жұмыстың нәтижелеріның Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін дайын бетон өндірушілер үшін практикалық маңызы бар.

Түйін сөздер

жұмыс қабілеттілігі, қасиеттердің сақталуы, бетонның беріктігі, химиялық қоспалар, өздігінен тығыздалатын бетон қоспасы, ұсақ дисперсті толтырғыш.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

[1] Официальный сайт Президента Республики Казахстан // [Электронный ресурс] Режим доступа:  http://www.akorda.kz/ru/official_documents/strategies_and_programs

[2] Ахметов Д. А.,  Роот Е. Н. Опыт применения самоуплотняющихся бетонов
в строительной индустрии Республики Казахстан/ «Молодой ученный» - 2017. - №48. С. 11.

[3] Журнал о строительной отрасли Уральского региона «СтройЭксперт» // [Электронный ресурс] Режим доступа: http://expert74.com/nomer.php?art=330

[4] Amin Abrishambaf, Joaquim A. O. Barros, Vitor M.C.F. Cunha Time-dependent flexural behaviour of cracked steel fibre reinforced self-compacting concrete panels/ Cement And Concrete Research – 2015. – Том 72. 21-36 с. https://doi.org/10.1016/j.cemconres.2015.02.010

[5] Cristina Frazão, Joaquim Barros a, Aires Camões, Alexandra C. Alves, Luís Rocha. Corrosion effects on pullout behavior of hooked steel fibers in self-compacting concrete. / Cement And Concrete Research – 2016. – Том 79. 112-122 с. https://doi.org/10.1016/j.cemconres.2015.09.005

[6] M.C.Bignozzi, F.Sandrolini / Tyre rubber waste recycling in self-compacting concrete// Cement And Concrete Research – 2006 – Том 36. 735-739 с. https://doi.org/10.1016/j.cemconres.2005.12.011

[7] Матвеев Д. В., Иванов И. М., Черных Т. И., Крамар Л. Я. Разработка составов и исследование свойств самоуплотняющихся бетонов на рядовых материалах Челябинской области  [Электронный ресурс] / Д. В. Матвеев // КиберЛенинка: научная электронная библиотека – Режим доступа: https://cyberleninka.ru – (Дата обращения: 04.10.2018)

[8] Калашников, В.И. Расчет составов высокопрочных самоуплотняющихся бетонов / В.И. Калашников // Строительные материалы. – 2008. - № 10. – С. 4-6. 

[9] ГОСТ 10178-85. «Портландцемент и шлакопортландцемент. Технические условия». – Москва: Стандартинформ, 2008. – 8 с.  

[10] ГОСТ 8736-2014 «Песок для строительных работ. Технические условия» – Москва: ИПК Издательство стандартов, 2015.

[11] Роот Е. Н., Нурпеисов С. К. Влияние физико-технических характеристик мелкого заполнителя на свойства самоуплотняющихся бетонов/ Вестник Казахской головной архитектурно-строительной академии. – 2017. - №3(65). – С. 168-172.

[12] ГОСТ 8735-88 «Песок для строительных работ. Методы испытаний» – Москва: ИПК Издательство стандартов, 2018.

[13] ГОСТ 8267-93. «Щебень и гравий из плотных горных пород для строительных работ. Технические условия». – Москва: Стандартинфом, 2014. – 12 с.

[14] ГОСТ 24211-2008 «Добавки для бетонов и строительных растворов. Общие технические условия» – Москва: Стандартинфом, 2010. – 12 с

[15] ГОСТ 30459-2008 «Добавки для бетонов и строительных растворов. Определение и оценка эффективности» – Москва: Стандартинфом, 2010. – 12 с

[16] ГОСТ 10181-2014 «Смеси бетонные. Методы испытаний» - АО "НИЦ "Строительство", 2015.

[17] Ахметов Д. А., Утепов Е. Б., Пак В. Е. Исследование влияния мелкодисперсных наполнителейиз техногенных отходов на удобоукладываемость самоуплотняющихся бетонов (СУБ)/ «Вестник КазНИИСА» - 2018. - №10. С. 27

[18] EFNARC: Specification and Guidelines for Self-Compacting Concrete. Farnham, February 2002

[19] Brabha Hari Nagaratnam, Muhammad Abdul Mannan, Muhammad Ekhlasur Rahman, Abdul Karim Mirasa, Alan Richardson, Omid Nabinejad/ Strength and microstructural characteristics of palm oil fuel ash and fly ash as binary and ternary blends in Self-Compacting concrete/Construction and Building Materials – 2019 – Том 202. 103-120 с.

[20] Wenzhong Zhu, John C.Gibbs / Use of different limestone and chalk powders in self-compacting concrete// Cement and Concrete Research – 2005 – Том 35. 1457-1462 с. https://doi.org/10.1016/j.conbuildmat.2018.12.139

[21] СНиП 3.03-01-87. «Несущие и ограждающие конструкции». – Москва: /Госстрой России — М ФГУП ЦПП, 2007 – 17 с. https://doi.org/10.1016/j.cemconres.2004.07.001

[22] Домокеев А. Г. Строительные материалы. – Москва: «Издательство «Высшая школа», 1989. – 205 с

[23] Жунусов Т. Ж. Терминологический русско-англо-казахский словарь для строительно-архитектурных специальностей

[24] Yu R, Spiesz, P, Brouwers, H.J.H  / Effect of nano-silica on the hydration and microstructure development of Ultra-High Performance Concrete (UHPC) with a low binder amount//Construction and Building Materials – 2014 – Том 65. 140-150 с. https://doi.org/10.1016/j.conbuildmat.2014.04.063

[25] Kenzhaliyev B. K. Innovative technologies providing enhancement of nonferrous, precious, rare and rare earth metals extraction // Kompleksnoe Ispol’zovanie Mineral’nogo Syr’a (Complex Use of Mineral Resources). – 2019. – №3 (310). -Page: 64-75 https://doi.org/.10.31643/2019/6445.30

[26] Patent No. 3764. Composition for the preparation of self-compacting concrete - V. Yu. Zorin, D. A. Akhmetov, E. N. Root, E. B. Utepov; publ. 03/15/2019, Bull. Number 11.

Тақырыбы

Титан өндірісіндегі қоқырларды ашу барысында түзілген азотқышқылды ерітінділерден кальций селитрасын алу 

Авторлар

Есенгазиев А.М., Ультаракова А.А., Улдаханов О.Х. 

Авторлар туралы мәлімет

Есенгазиев Азамат Муратович, докторант PhD, кіші. ғылыми. қызм. АҚ “МжКБИ”.  ORCID ID: 0000-0002-4989-4119. E-mail: esengazyev@yandex.ru

Ультаракова Алмагул Амировна, тех. ғыл.канд., жет.ғылыми қызм.  АҚ “МжКБИ”. ORCID ID: 0000-0001-9428-8508. E-mail: ult.alma@mail.ru

Улдаханов Оркен Хамитулы, магистр, инженер. АҚ “МжКБИ”. ORCID ID: 0000-0001-5476-6560 E-mail: uldahan.orken@mail.ru 

Түйіндеме

Техногенді қалдық болып табылатын  титан өңдірісіндегі қоқырларды шаймалау бойынша зрттеулер жүргізілген. Шаймалауды азот қышқылымен әр түрлі концентрцияда, Қ:С қатынасында, температурада және уақытта жүргіздік. Шаймалаудың оптималды параметрлері анықталған: 3,5 моль/л азот қышқылы концентрациясы, Қ:С=1:8, рН<1, температура 20±5ºС, шаймалау уақыты 30 минут. Фильтрация жылдамдығы 0,035-0,044 м³/м² сағ құрады. Ерітіндінің фильтрациясын жақсарту мақсатында шаймалаудың кезеңдік әдісі қолданылған. Бастапқыда қоқырды 0,5 моль/л HNO₃ ерітіндісімен Қ:С=1:10 қатынасында, бөлме температурасында 10 мин мерзімде шаймаладық, фильтрация жылдамдығы 0,062 м³/м²·сағ құрады. Сосын кекті 3,5 моль/л HNO₃, бөлме температурасында, Т:Ж=1:10 қатынасында, 30 мин мерзімде,  тағы да шаймаладық. Фильтрация жылдамдығы 0,094 м³/м²·сағ құрады. Кальций гидроксиді және сұйық әк ерітіндідегі қоспаларды тұндыруда реагент ретінде таңдалды. Ерітіндіде рН 2,8-5 мәнінде темір, титан және алюминий қоспаларының мөлшері азаяды. Кальций нитраты ерітіндісін сұйық әктаспен ең үздік тазалау рН 8 жүзеге асты. Аммоний нитратын алуда Ca(NO₃)₂ салмағынан 5% мөлшерде аммиак және азот қышқылын қоса отырып, pH 8 де тазаланған ерітіндіні буландыру арқылы кальций нитраты кристалдары алынды. Қабыршақ тәрізді сусыздандырылған кальций нитраты 92-95 % балқыманы грануляциялау арқылы алынған. Гранулятор тарелкесі температурасы 90 °С құрады. 

Түйін сөздер

шаймалау, хлоридті қалдықтар, азот қышқылы, фильтрация, тұндыру, кальций нитраты, кристаллизация, грануляция.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

[1]   Тарасов А.В. Металлургия титана. М.: ИКЦ «Академкнига» 2003. – 328 с.

[2]   Теплоухов А.С. Предотвращение загрязнения водных объектов отходами титано-магниевого производства. Автореферат дисс. канд. техн. наук. 2005. 143 с.

[3]   Ультаракова А.А., Найманбаев М.А., Онаев М.И., Уласюк С.М., Алжанбаева Н.Ш. Исследования по очистке растворов, пригодных для синтеза карналлита. Комплексное использование минерального сырья, Алматы. 2013. №2. – С. 43-53. www.kims-imio.kz

[4]   Ультаракова А.А., Найманбаев М.А., Онаев М.И., Халелов А.М., Уласюк С.М. Пути получения синтетического карналлита из отходов титано-магниевого производства. Комплексное использование минерального сырья, Алматы. 2012. №3. – С. 52-58. www.kims-imio.kz

[5]   Ультаракова А.А., Лохова Н.Г., Найманбаев М.А., Балтабекова Ж.А., Алжанбаева Н.Ш. Разработка комплексной технологии переработки отходов титаномагниевого производства. Материалы шестой межд. науч.- практич. конф. ««ГЕОТЕХНОЛОГИЯ-2013: Проблемы и пути инновационного развития горнодобывающей промышленности. Институт горного дела им. Д.А. Кунаева. Алматы. 2013. – С. 351-355.

[6]   Инновационный патент РК № 27912. Способ переработки возгонов титановых хлораторов. Ультаракова А.А., Найманбаев М.А., Онаев М.И., Уласюк С.М., Халелов А.М., Алжанбаева Н.Ш. Опубл.25.12.2013, бюл. №12. – С. 22.

[7]   Инновационный патент РК № 22784 Способ извлечения ниобия из отходов титанового производства. Найманбаев М.А., Павлов А.В., Онаев М.И., Женисов Б.Ж., Халелов А.М. Опубл. 16.08.2010, бюл. №8.

[8]   Ultarakova A.A., Naymanbaev M.A., Onayev M.I., Alzhanbayeva N.Sh. Processing of chloride waste of titanium-magnesium production. XV Balkan Mineral Processing Conress. – Sozopol, Bulgaria, June 12-16, – 2013. –P.1002-1004.

[9]   Пат. 2244035 РФ. Способ кислотного разложения силиката кальция и извлечения циркония / Синегрибов В.А., Юдина Т.Б.; опубл. 10.01.2005. Бюл. №1.

[10]                      Хамский Е.В. кристаллизация в химической промышленности. -М.: Химия. 1969. – 344 с.

[11]                      Клевке В.А., Поляков Н.Н., Арсеньева Л.З. Технология азотных удобрений. М.: 1956. – 289 с. 

Тақырыбы

Өнеркәсіптік қалдықтарды өңдеудің энергия үнемдейтін әдісін жасау 

Авторлар

Диханбаев Б. И., Диханбаев А. Б. 

Авторлар туралы мәлімет

Диханбаев Баянды – қауымдастырылған профессор м.а., техника ғылымдарының  докторы,  С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Республикасы. E-mail: otrar_kz@mail.ru

 Диханбаев Арыстан Баяндыұлы - аға оқытушы, Алматы Энергетика және байланыс университеті, . E-mail: arystan.d74@gmail.com 

Түйіндеме

Техногендік қалдықтарды қайта өңдеудің энергия үнемдейтін тәсілі – инверсиялы фаза балқыма қабатының "мінсіз" араластыру және "мінсіз" ығыстыру режимдерінің комбинациясы ретінде әзірленді. Оның негізінде жаңа буын балқыту агрегаты-"инверсиялы фаза реакторы-құбырлы пеш"құрылды.Тәжрибеден алынған деректер инверсиялы фаза қабатында мырышы "кедей" және мырышы "бай" шлактарды өңдеуге арналған отынның меншікті шығыны шамамен бір екенін көрсетеді. Соңғы жағдай мырыш концентрациясы 5% - тен кем шлактарды өңдеу тиімсіз деген металлургтердің тұрақтаған пікіріне қайшы келеді. Есептеу бойынша, "кедей"шлактарды өңдеуге арналған "инверсиясылы фаза реакторы-құбырлы пеш" агрегатының өнеркәсіптік үлгісін енгізген жағдайда,"бай" шлакты қайта өңдейтін вельц-пешпен салыстырғанда шартты отынның меншікті шығыны 1,5-1,7 есе қысқарады, ал меншікті өнімділік 1,4-1,5 есе өседі."Инверсиясылы фаза реакторы-құбырлы пеш" агрегатын өнеркәсіпке енгізендефьюмингтеу шлактарының үйінділерін, вельцпеш клинкерін, "кедей" мырыш кендерін, байыту қалдықтарын және түсті металлургияның басқа да тастандыларын тиімді өңдеуге мүмкіндік берер еді.

Түйін сөздер

энергияны үнемдеу әдісі, фазалық инверсиялық реактор - түтік пештері, «мырышсыз» шлактар, «идеалды» араластыру және жылжыту режимдерінің үйлесімі. 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

[1] К. Болатбаев. Состояние, проблемы и резервы технологии обогащения полиметаллического сырья. // Промышленность Казахстана. – 2001. –№ 1(8)– С.91-93.

[2] Даукеев С.Ж. Минерально-сырьевые ресурсы Казахстана - возможности научно-технического развития.//Вопросы комплексной переработки сырья Казахстана: Тр. Первой Междунар. Конф. – Алматы, Казахстан, 2003. – С.11 (457с).

[3] R. Hansson, H. Holmgren and T. Lehner “Recovery of recycled zinc by slag fuming at the Rönnskär smelter”, Journal of Metallurgy, 2009, - pp.15-24.

[4] Ключников А.Д. Высокотемпературная теплотехнология и энергетика теплотехнологии. – М.: Энергия, 2008, – 333с.

[5] Кошумбаев М. Б. Переработка промышленных и бытовых отходов. Учебное пособие. –Астана: Изд. КазАТУ, - 2018. -230с.

[6] A.K. Koizhanova, L.L. Osipovskaya, M.B. Erdenova, Study of precious metals extraction recovery fromtechnogenic wastes. 12th International Multidisciplinary Scientific Geo ConferenceDSGEM2012, June,Vol. 1, pp. 843-846, 2012. https://doi.org/10.5593/sgem2012/s03.v1059

[7] Petrov G. V., Diakite M. L. L., Kovalev V. N., Extraction of precious metals by concentration from technogenicsulfide copper-nickel raw material. Metallurgist, Volume 56, Issue 34, pp 211-214, July 2012. https://doi.org/10.1007/s11015-012-9560-5

[8] V. N. Kovalev, G. V. Petrov, and A. A. Chernyshev, Sulfatization refining of sulfide products of processingtechnogenic platinum metal wastes. Non-Ferrous Metals of Siberia. - 2009: Proc. 1st Int. Conf.,Krasnoyarsk, pp. 585-586, 2009.

[9] Kovalev V. N., Contemporary technology for concentrating platinum metals from technogenic wastesof processing sulfide copper-nickel ores. Zap. Gorn. Inst., St. Petersburg, No. 6, 284-287, 2011.

[10] Chanturiya V. A. Shadrunova I. V., Orekhova N. N., Chalkova N. L., Technology of zinc recovery frommine and waste dump water. ObogashchenieRud (Mineral processing), No 01, 2011.

[11] N.I. Kassikova, A.G. Kassikov, Yu.I. Balabanov, V.B. Petrov, V.T. Kalinnikov, Niobium, tantalum andtitanium extraction from Natural and technogenic raw materials of the Kola Peninsula by liquid-liquidextraction methods. Proceedings of 3rd BMC-2003-Ohrid, Macedonia, 2003.

[12] Kenzhaliev B.B., Berkinbayeva A.N. and Suleimenov E.N., Use of conjoint reactions for extraction ofmetals from mineral raw materials. European Scientific Journal, Vol.10, No.6, February 2014.

[13] M.Borell, SlagResourse in the Sustainable Society, Securing the future-International Conferenceon Mining and the Environment, Metals and Energy Recovery, Skellefteå, Sweden, pp.130-138, 2005.

[14] K. Badyda, P. Krawczyk, and K. Pikoń. Relative environmental footprint of waste-based fuel burned in a power boiler in the context of end-of-waste criteria assigned to the fuel, Energy, 100:425–430, 2016. https://doi.org/10.1016/j.energy.2016.02.024

[15] A. Grzebielec, A. Rusowicz, and A. Szel ˛agowski. Air purification in industrial plants producing automotive rubber components in terms of energy efficiency, Open Engineering, 7(1):106–114, 2017. https://doi.org/10.1515/eng-2017-0015

[16] A.Д. Kлючников. Метод предельного энергосбережения как методологическая основа для формирования энергоматериальсберегающих и экологически совершенных теплотехнологических систем. // Сборник научных трудов, Москва, Энергетический институт, 1986. - №105, -С.3-7.

[17] Диханбаев Б. ДиханбаевA, Б. Метод решения задач ресурсоэнергосбережения в системе переработки свинцово-цинкового сырья// Промышленность Казахстана. –Алматы, 2011. 6(69). –С.74-77.

[18] Диханбаев Б., ДиханбаевA, Б. Расчет параметров кипящего слоя расплава для фьюмингования свинцовых шлаков//Труды Международной научно-практической конференции «Перспективные направления развития химии и химической технологии». –Шымкент, 1999. –Т.2. –С.134-136.

[19] A.Д. Kлючников, В.A. Ипполитов. К методу расчета теплообмена в интенсивно продуваемом слое расплава//Сборник научных трудов, Москва. Энергетический институт, 2005.- №394, -С. 63-67.

[20] Dikhanbayev B., Dikhanbayev A., Baubekov K., Calculated estimation of fuel consumption on processingplant of zinc-containing slag based on reactor of phase inversion. Eurasian Multidisciplinary Forum,Tbilisi, pp.124-133, 2013.

[21] Dikhanbaev B.I., Dikhanbaev A.B., IbrayS ,Rusowicz A. Development of hydrogen-enriched water gas production technology by processing ekibastuz coal with technogenic waste //Archive of mechanical engineering. –2018. – V. LXV, – N 2. http://journals.pan.pl/dlibra/journal/97806

[22] А.И. Окунев, И.А. Костьяновский, П.А. Донченко. Фьюмингование шлаков. (Теория и практика).-Москва. Изд. Металлургия, - 1966. С.250. –(259с).

[23] Outokumpu HSC Chemistry for Windows. Chemical Reaction and Equilibrium Software with Extensive Thermochemical Database. Version 5.1. October 31, 2002.

[24] Б. Диханбаев. Интенсивное ресурсоэнергосбережение при переработке минерального сырья (Создание и испытание пилотной установки по энергосберегающей переработке металлургических шлаков). – Астана. Изд. КазАТУ, - 2018. – 165с.